V. 1949: Eindelijk "één vrouw, één stem" - Het stemrecht voor vrouwen

  1. Inleiding
  2. Vrouwenrechten in de periode 1830 tot 1893
  3. Geen stemrecht voor vrouwen in 1893
  4. Nog steeds geen (algemeen) vrouwenstemrecht in 1919
  5. Vrouwen zijn verkiesbaar vanaf 1920/1921
  6. 1920-1940: het interbellum
  7. 1949: eindelijk "één vrouw, één stem"

Dit hoofdstuk in pdf Start

Vrouwenrechten in de periode 1830 tot 1893

De situatie van de Belgische vrouw is in 1830 weinig benijdenswaardig. Volgens het Burgerlijk Wetboek, gebaseerd op de Code Napoléon van 1804, genieten ongehuwde meerderjarige vrouwen en weduwes vrijwel alle burgerrechten. [ 2 ] KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.66. Gehuwde vrouwen echter zijn volledig onderworpen aan de maritale macht van hun echtgenoot: zij zijn gehoorzaamheid verschuldigd in hun persoon, hun activiteiten, hun kinderen en hun bezittingen. [ 3 ] KEYMOLEN, D. en COENEN M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.10.

Een gehuwde vrouw is handelingsonbekwaam: zij kan geen handelingen treffen zonder de toestemming van haar man en wordt voor de wet gelijkgesteld met een minderjarig kind. Om een zelfstandige handelsactiviteit uit te oefenen heeft een gehuwde vrouw de uitdrukkelijke toestemming van haar echtgenoot nodig. [ 4 ] KEYMOLEN, D. en COENEN M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.14.

De man heeft de plicht zijn vrouw te beschermen. Deze bescherming kan bijvoorbeeld inhouden dat de man zijn vrouw verbiedt met bepaalde personen om te gaan of haar post doorneemt om te voorkomen dat ze contact heeft met personen die een slechte invloed op haar kunnen hebben. [ 5 ] www.ethesis.net, geconsulteerd 28 augustus 2019, link zie voetnoot.

In deze context is stemrecht geen prioriteit voor de pioniers van de vrouwenrechten in België: zij willen eerst de juridische en economische ongelijkheid van de vrouw aanpakken. [ 6 ] www.rosavzw.be, geconsulteerd 28 augustus 2019, link zie voetnoot. Daarvoor is onderwijs essentieel. Degelijk onderwijs zal de intellectuele achterstand van vrouwen ten overstaan van mannen wegwerken. De mentaliteit zal veranderen, waarna de gelijkheid tussen mannen en vrouwen als vanzelf zal komen. [ 7 ] www.rosavzw.be, geconsulteerd 28 augustus 2019, link zie voetnoot.

Er is werk aan de winkel, want in 1866 is 55,5% van de vrouwelijke bevolking analfabeet (tegenover 50% van de mannen). [ 8 ] KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.66.

Zoë Gatti de Gamond (1806-1854) en haar dochter Isabelle Gatti de Gamond (1839-1905) zien onderwijs als de belangrijkste hefboom voor de emancipatie van de vrouw. Ze richten scholen op voor vrouwen en meisjes. In 1865 wordt onder impuls van Isabelle Gatti de Gamond in Brussel de eerste stedelijke meisjesschool opgericht die een volledig leerprogramma van lager middelbaar onderwijs aanbiedt, een Belgische primeur [ 9 ] KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, pp.66-67. en op dat moment het hoogste leerniveau dat een vrouw kan volgen. [ 10 ] www.bestor.be, geconsulteerd op 28 augustus 2019, link zie voetnoot.

De universiteit van Brussel opent in 1880 de deuren voor vrouwelijke studenten, Luik in 1881 en Gent in 1882. In Leuven kunnen vrouwen zich pas vanaf 1920 inschrijven. [ 11 ] www.rosavzw.be, geconsulteerd 28 augustus 2019, link zie voetnoot.

Isabelle Gatti de Gamond

Isabelle Gatti de Gamond (1839-1905) - door A.J.A. Cluysenaar, Stedelijk museum van Brussel

 

Isala Van Diest (1842-1905), de eerste vrouwelijke arts in België, haalt in 1872 haar diploma aan de universiteit van Bern nadat ze door de universiteit van Leuven is geweigerd. Het duurt nog tot 1884 vooraleer ze haar beroep in België mag uitoefenen.

Marie Popelin (1846-1913) studeert in 1888 af als jurist aan de ULB, maar mag de eed van advocaat niet afleggen. In een arrest van 12 december 1888 weigert het Hof van Beroep van Brussel Marie Popelin toegang tot de advocatuur met volgende redenering: "de eigenheid van de vrouw, de relatieve zwakte van haar gestel, de terughoudendheid die inherent is aan haar geslacht, de bescherming die zij behoeft, haar bijzondere opdracht binnen de mensheid, de verplichtingen en de afhankelijkheid die gepaard gaan met het moederschap, de opvoeding die zij aan haar kinderen moet geven, de leiding over het huishouden en de echtelijke woning die aan haar is toevertrouwd, plaatsen haar in omstandigheden die weinig verenigbaar zijn met de verplichtingen van het beroep van advocaat en verlenen haar noch de tijd, noch de kracht, noch de vaardigheden om het hoofd te kunnen bieden aan de strijd en de vermoeidheid aan de balie".

Pas vanaf 1922 mogen vrouwen advocaat worden. [ 12 ] www.rosavzw.be, geconsulteerd 28 augustus 2019, link zie voetnoot. Gehuwde vrouwen hebben hiervoor de uitdrukkelijke toestemming van hun man nodig.

Isala Van Diest (1842-1916)

Isala Van Diest (1842-1916)

Herdenkingsmunt van 2 euro '100 jaar Internationale Vrouwendag' 2011, met Isala Van Diest en Marie Popelin

Herdenkingsmunt van 2 euro "100 jaar Internationale Vrouwendag" 2011, met Isala Van Diest en Marie Popelin - www.herdenkingsmunten.be

Marie Popelin

Marie Popelin (1846-1913) - AVG-Carhif, Brussel

 

De afwijzing van Marie Popelin is een keerpunt. Het maakt duidelijk dat meer nodig is dan beter onderwijs om de ongelijkheden weg te werken. Ook het verkrijgen van politieke rechten is belangrijk voor de emancipatie van de vrouw. Marie Popelin, Isala Van Diest en Louis Frank, de advocaat die de zaak van Popelin bepleit, richten in 1892 de "Ligue belge du droit des femmes" op. [ 13 ] KEYMOLEN, D. en COENEN, M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.24. Die richt zich in eerste instantie op de herziening van discriminerende wetten en besteedt ook aandacht aan economische, politieke, morele en onderwijshervormingen. [ 14 ] KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, pp.68-69.

Terwijl de "Ligue belge du droit des femmes" vooral leden rekruteert in Brusselse, vrijdenkende, gegoede milieus, groeien ook in socialistische en katholieke kringen vrouwenbewegingen die voor hun rechten opkomen. [ 15 ] KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.69. In 1902 richt Louise Van den Plas een christelijke pressiegroep op: "Le Féminisme Chrétien de Belgique". De socialistische vrouwenbeweging koppelt, onder leiding van Emilie Claeys, de vrouwenstrijd aan de klassenstrijd en strijdt voor de politieke erkenning en tegen de economische afhankelijkheid van de vrouw. [ 16 ] KEYMOLEN, D. en COENEN, M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, pp.32-33.

Ligue belge du droit des femmes

Januari 1893: voorpagina van de eerste uitgave van La Ligue - AVG-Carhif, Brussel

 

Noten

  1. KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.66. [ terug ]
  2. KEYMOLEN, D. en COENEN M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.10. [ terug ]
  3. KEYMOLEN, D. en COENEN M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.14. [ terug ]
  4. http://www.ethesis.net/gehuwde_vrouw/gehuwde_vrouw.htm#_ftn9, geconsulteerd 28 augustus 2019. [ terug ]
  5. https://rosavzw.be/site/het-geheugen/thematische-geschiedenis-van-de-vrouwenbeweging/121-politiek-en-beleid/411-1948-stemrecht-voor-vrouwen, geconsulteerd 28 augustus 2019. [ terug ]
  6. https://rosavzw.be/site/het-geheugen/thematische-geschiedenis-van-de-vrouwenbeweging/feminisme-en-vrouwenbeweging/405-eerste-golf-van-het-feminisme-in-belgie, geconsulteerd 28 augustus 2019. [ terug ]
  7. KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.66. [ terug ]
  8. KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, pp.66-67. [ terug ]
  9. https://www.bestor.be/wiki_nl/index.php/Popelin,_Louise_(1850-1937), geconsulteerd op 28 augustus 2019. [ terug ]
  10. https://rosavzw.be/site/het-geheugen/thematische-geschiedenis-van-de-vrouwenbeweging/feminisme-en-vrouwenbeweging/405-eerste-golf-van-het-feminisme-in-belgie, geconsulteerd 28 augustus 2019. [ terug ]
  11. https://rosavzw.be/site/het-geheugen/thematische-geschiedenis-van-de-vrouwenbeweging/feminisme-en-vrouwenbeweging/405-eerste-golf-van-het-feminisme-in-belgie, geconsulteerd 28 augustus 2019. [ terug ]
  12. KEYMOLEN, D. en COENEN, M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, p.24. [ terug ]
  13. KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, pp.68-69. [ terug ]
  14. KEYMOLEN, D., "Vrouwenemancipatie 1844-1914", in Algemene Geschiedenis der Nederlanden, DI. XIII, 1978, Haarlem, p.69. [ terug ]
  15. KEYMOLEN, D. en COENEN, M.-T., Stap voor Stap. Geschiedenis van de vrouwenemancipatie in België, 1991, Kabinet van de Staatssecretaris voor Maatschappelijke Emancipatie, pp.32-33. [ terug ]