Belgische Senaat

ZITTING 2008-2009

1 JULI 2009

Wetsvoorstel tot gelijkstelling van de graad van master in de rechten, master in het notariaat en master in het sociaal recht met respectievelijk een licentiaat of doctor in de rechten, een licentiaat in het notariaat en een licentiaat in het sociaal recht wat betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen in wetten en reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet

(Ingediend door de heren Hugo Vandenberghe c.s.)

TOELICHTING

Met de zogenaamde Bolognahervorming is een bachelor-masterstructuur ingevoerd in het hoger onderwijs. Het Vlaams decreet van 4 april 2003 en een besluit van 19 mei 2004 van de Franse gemeenschap voorzien in een gelijkstelling van de graden van licentiaat en master in de rechten.

Niettemin is het ook noodzakelijk in een gelijkstelling te voorzien in een federale wet wat betreft de diplomavereisten voor juridische beroepen aangezien verschillende wettelijke bepalingen een diploma van licentiaat in de rechten, in het notariaat of in het sociaal recht vereisen om deel te nemen aan een reeks examens, een reeks juridische beroepen uit te oefenen (zoals dat van magistraat, advocaat, gerechtsdeurwaarder, notaris, griffier, referendaris, ...), bepaalde wettelijke voordelen te kunnen genieten of te kunnen toetreden tot wettelijk opgerichte instituten (zoals het Instituut voor Bedrijfsjuristen).

De diplomavoorwaarden die in de huidige wetgeving of reglementering voor juridische beroepen worden vereist dienen dan ook te worden aangepast aan de BaMa-structuur.

Voor de gelijkstelling met een licentiaat of doctor in de rechten gelden twee grote principes : ten eerste de gedachte dat een grondige basiskennis van het Belgische recht vereist is — en bijgevolg examen van een aantal vakken moet worden afgelegd aan een Belgische instelling van hoger onderwijs — en ten tweede het gegeven dat de opleiding deels ook binnen Europa kan worden gevolgd volledig conform de geest van de Bologna-hervorming.

Zoals momenteel is voorzien in de onderwijswetgeving kan de graad van master in de rechten enkel behaald worden op universitair niveau. De Belgische universiteiten staan in voor het bepalen van de toegangsvoorwaarden tot deze masteropleiding. De (academische) graad van bachelor in de rechten geeft toegang tot de masteropleiding in de rechten, en de (professionele) graad van bachelor in de rechtspraktijk geeft toegang tot dezelfde masteropleiding mits het volgen van een zogenaamd schakeljaar waarin zowat 90 extra studiepunten moeten worden bekomen. Er zijn dus verschillende trajecten mogelijk om een graad van master in de rechten te behalen.

De Bolognahervorming impliceert ook dat de opleiding niet alleen in de eigen lidstaat maar ook in de andere landen van de Europese Unie kan worden gevolgd. Zo kan bijvoorbeeld een bachelorgraad behaald in België worden aangevuld met een master in het buitenland, of omgekeerd. Dit wetsvoorstel kadert in deze Europese gedachte en stimuleert de wederzijdse mobiliteit van studenten in de rechten tussen ons land en de andere Europese lidstaten.

Ook al kan men een gedeelte van de opleiding in het buitenland volgen, toch is voor de toegang tot beroepen, die tot nu toe werden afgesloten met een graad van licentiaat in de rechten, een grondige basiskennis van het Belgische recht vereist. Daarom neemt dit voorstel de vereisten over inzake kennis van het Belgische recht die nu reeds in het Gerechtelijk Wetboek zijn bepaald. Artikel 428quater, § 2, Ger. Wb. bepaalt immers de inhoud van de bekwaamheidsproef die andere onderdanen van de Europese Unie moeten afleggen om tot de Belgische balie te worden toegelaten. Masters in de rechten die willen toetreden tot deze Belgische juridische beroepen moeten het examen over diezelfde vakken, dan ook hebben afgelegd aan een Belgische universiteit of een Belgische hogeschool.

Voor de gelijkschakeling met een licentiaat in het notariaat of licentiaat in het sociaal recht geldt dat deze graden een dermate Belgisch karakter hebben dat zij enkel kunnen worden bekomen via een bijzondere masteropleiding aan een Belgische universiteit. Om deze graden te bekomen is hoe dan ook vereist dat voordien een graad van master in de rechten werd behaald.

Tot slot gelden de voorgestelde gelijkstellingen voor de diplomavereisten die in verschillende wetgevende bepalingen zijn voorzien, dus voor benoemings-, aanstellings- of toetredingsvoorwaarden tot bepaalde juridische beroepen of andere bepalingen waarin dergelijke diplomavereisten zijn opgenomen. Vandaar dat dit voorstel spreekt van « diplomavereisten ». Deze kunnen zowel in wetten als reglementaire bepalingen vervat zijn.

ARTIKELSGEWIJZE BESPREKING

Artikel 1

Dit artikel behoeft geen bijzondere commentaar.

Artikel 2

Het eerste lid van dit artikel viseert de gelijkstelling met een licentiaat of doctor in de rechten. Een houder van een diploma van master in de rechten wordt met deze graden gelijkgesteld indien hij of zij een grondige kennis van het Belgische recht heeft verkregen. Deze kennis van het Belgische recht wordt ingevuld door gebruik te maken van een reeds bestaande wettelijke norm, namelijk het afleggen van een examen van de vakken die momenteel worden opgelegd aan Europese onderdanen die in België het beroep van advocaat willen uitoefenen (zie artikel 428quater, § 2, Ger. Wb.). Deze kennis van het Belgische recht moet worden vergaard aan een Belgische instelling van hoger onderwijs (universiteit of hogeschool). Sowieso kan een master in de rechten enkel op universitair niveau worden behaald.

Dit is conform de Europese wetgeving, aangezien deze vakken reeds opgenomen zijn in de bekwaamheidsproef bepaald in artikel 428bis Ger. Wb. Dit laatste artikel vormt een omzetting van artikel 4.1, b, in fin van richtlijn 89/48/EEG van de Raad van 21 december 1988 betreffende een algemeen stelsel van erkenning van hoger onderwijsdiploma's waarmee beroepsopleidingen van ten minste drie jaar worden afgesloten, waaruit blijkt dat ook in de Europese wetgeving het nationale karakter van de rechtenopleiding wordt erkend.

Het tweede lid verduidelijkt het begrip « doctor in de rechten ». Vóór de wet van 31 mei 1972 (Belgisch Staatsblad van 30 juni 1972) betreffende de wettelijke gevolgen verbonden aan de graad van licentiaat in de rechten, was dit de wettelijke term voor studenten die slaagden in de universitaire opleiding rechten. Sindsdien is het diploma van doctor in de rechten voorbehouden voor doctorandi die de derde cyclus in de rechten voltooien. Onder de huidige wetgeving wordt het diploma van doctor in de rechten ook afgeleverd aan kandidaten die geen licentiaat of master in de rechten zijn, en dus een basisopleiding in de rechten ontberen. Omwille van terminologische consistentie wordt de term « doctor in de rechten » dan ook verduidelijkt door te verwijzen naar de situatie van vóór de wet van 31 mei 1972.

Artikel 3

Dit artikel stelt een master in het notariaat behaald aan een Belgische universiteit gelijk met een licentiaat in het notariaat. Een bijkomende universitaire opleiding in België in het notariaat is immers een vereiste om het wettelijke ambt van notaris in België te kunnen uitoefenen, bovenop de graad van master in de rechten.

Artikel 4

Dit artikel stelt een master na master in het sociaal recht behaald aan een Belgische universiteit gelijk met een licentiaat in het sociaal recht. Deze bijzondere universitaire opleiding is immers gericht op het bekomen van kennis van het Belgische sociale recht, bovenop een reeds behaalde graad van master in de rechten.

WETSVOORSTEL

Artikel 1

Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.

Art. 2

Voor de toepassing van diplomavereisten in wetten of reglementen die een aangelegenheid regelen als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet, wordt met een licentiaat of doctor in de rechten gelijkgesteld de houder van het diploma van master in de rechten die aan een Belgische instelling van hoger onderwijs examen heeft afgelegd over :

— burgerlijk recht, daarbij inbegrepen burgerlijke rechtsvordering;

— strafrecht, daarbij inbegrepen strafvordering;

— een van de volgende vakken : publiek recht, administratief recht, fiscaal recht, handelsrecht of sociaal recht.

Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten bedoeld in het eerste lid, wordt onder de woorden « doctor in de rechten » verstaan « doctor in de rechten zoals bedoeld voor de wet van 31 mei 1972 betreffende de wettelijke gevolgen verbonden aan de graad van licentiaat in de rechten ».

Art. 3

Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het notariaat gelijkgesteld de houder van het diploma van master in het notariaat behaald aan een Belgische universiteit.

Art. 4

Voor de toepassing van wettelijke of reglementaire diplomavereisten bedoeld in artikel 2, wordt met een licentiaat in het sociaal recht gelijkgesteld de houder van het diploma van master na master in het sociaal recht behaald aan een Belgische universiteit.

30 juni 2009.