1831:
Oprichting van de Belgische Senaat
Hebben vrouwen het recht om te stemmen?

Ja... maar enkel in theorie.

Van meet af aan is het gelijk­heids­beginsel, "alle Belgen zijn gelijk voor de wet", opgenomen in de Grondwet van het jonge België. Het cijns­kies­recht is in principe niet discriminerend voor vrouwen. Je hoeft geen man te zijn om te stemmen, je moet gewoon Belg zijn, meerderjarig en rijk (voldoende belastingen betalen).

Helaas is de kieswet opgesteld in de geest van de Code Napoléon. De belastingen van vrouwen, gehuwd of weduwe, tellen voor hen niet mee, maar worden "doorgeschoven" naar hun echtgenoot of zoon. En dus werd geen enkele vrouw ooit op de kieslijst ingeschreven...

(foto: Kieswet van 3 maart 1830. Documenten van het Nationaal Congres. Collectie Archief van de Senaat.)

1791   La Déclaration des Droits de la Femme et de la Citoyenne
Het eerste document dat gewag maakt van de juridische gelijkheid tussen vrouwen en mannen. Het is geschreven door Olympe de Gouge met de bedoeling te worden voorgelegd aan de Franse Wetgevende Vergadering in 1791, maar het wordt volledig genegeerd.

1804   Afkondiging van de Code Napoléon
Dit burgerlijk wetboek, dat vanaf 1804 op de Belgische provincies van toepassing is, zal lange tijd de status bepalen van gehuwde vrouwen, die als minderjarig worden beschouwd en aan de echtelijke controle zijn onderworpen.

1864   Een eerste officiële middelbare school voor meisjes
In België richtten de feministen hun pijlen op het onderwijs voor meisjes als voorwaarde voor de emancipatie van de vrouw. De eerste middelbare school voor meisjes (lager secundair onderwijs) wordt in 1864 in Brussel opgericht door Zoé Gatti de Gamond.

1880   Vrouwen krijgen het recht aan de universiteit te studeren
Het eerste parlementaire debat over de toegang van vrouwen tot de universiteit vindt plaats in 1875. De ULB is de eerste Belgische universiteit die haar deuren openstelt voor meisjes. Om toegang te krijgen tot het hoger onderwijs zijn meisjes echter verplicht naar de Ecole moyenne te gaan, en vervolgens naar de Jury Central.

1892-1899
La Ligue belge du Droit des Femmes
Deze liga wordt opgericht naar aanleiding van de weigering van de Belgische rechtbanken om Marie Popelin, de eerste vrouwelijke doctor in de rechten in België, tot de balie toe te laten. Onder de leden bevinden zich ook mannen, zoals Henri Lafontaine, senator en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede in 1913.

1921: Eindelijk een vrouw in het Parlement

Met de hulp van haar mannelijke medestanders zorgt Marie Spaak-Janson ervoor dat de vernieuwende ideeën van het begin van de 20e eeuw over de maatschappelijke rol van de vrouw in de Senaat worden geïntroduceerd. In de loop van de zittingsperiodes komen andere vrouwen met ver­schil­lende stijlen en ideologieën haar gezelschap houden in de Senaat en in de Kamer. Allemaal zetten zij zich in voor de verbetering van de positie van de vrouw, en met succes: tijdens het interbellum worden tal van belangrijke wets­wijzigingen doorgevoerd.

24 april 1921
Vrouwen gaan voor het eerst stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen
Ze worden ook verkozen: 181 vrouwelijke gemeenteraadsleden worden verkozen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1921.

1929   Lucie Dejardin wordt de eerste volksvertegenwoordigster die met algemeen stemrecht in de Kamer is verkozen
Lucie Dejardin, Belgisch politica, pacifiste en feministe, wordt rechtstreeks verkozen op de lijst van de Belgische Werkliedenpartij voor het arrondissement Luik.

1938   Marie Gevers, eerste vrouw die wordt verkozen in de Académie royale de langue et de littérature française de Belgique
Marie Gevers is een Franstalige romanschrijfster uit Antwerpen en auteur van een twaalftal romans naast gedichten, verhalen en sprookjes. Daarnaast vertaalt ze Nederlandse literatuur in het Frans.

1945   Goedkeuring van het Handvest van de Verenigde Naties, de eerste internationale tekst waarin de gelijkheid van mannen en vrouwen als grondrecht wordt erkend
Het Handvest begint als volgt: "Wij, de Volken van de Verenigde Naties, Vastbesloten opnieuw ons vertrouwen te bevestigen in de fundamentele rechten van de mens, in de waardigheid en de waarde van de menselijke persoon, in gelijke rechten voor mannen en vrouwen...".

1948: Het algemeen stemrecht wordt daadwerkelijk algemeen

"Ik hoop van ganser harte dat de Senaat, beter dan de Kamer, unaniem de Belgische vrouw het eerbetoon zal geven dat haar toekomt." Helaas is deze wens van Marie Spaak-Janson niet in vervulling gegaan. Maar Kamer en Senaat keuren het algemeen stemrecht met een overweldigende meerderheid goed. In beide Kamers waren er drie tegenstemmen.

Het is echter geen politieke revolutie en vrouwen worden ook niet onmiddellijk door vrouwen vertegenwoordigd. Van 1949 tot 1970 is slechts 5% van de parlementsleden vrouw. Deze generatie, meestal gecoöpteerd, verdwijnt op het einde van de jaren 60 uit de Senaat. In maart 1968, twintig jaar nadat vrouwen stemrecht kregen voor de parlements­verkiezingen, heeft geen enkel vrouw meer zitting in de Senaat.

1948   De eerste vrouwelijke magistraat en rechter
Geneviève Janssen-Pevtschin wordt de eerste vrouwelijke magistraat in België. Ze wordt benoemd tot rechter bij de rechtbank van eerste aanleg te Brussel.

1965   Voor het eerst een vrouw benoemd tot minister
Marguerite de Riemaecker-Ligot wordt minister van Huisvesting en Gezin in de regeringen-Harmel en -Vanden Boeynants I.

1967   Anticonceptie wordt gelegaliseerd
De anticonceptiepil verandert het leven van de vrouwen. Minder risico op een ongewenste zwangerschap geeft meer vrijheid om hun eigen leven te organiseren. Elf jaar na de uitvinding van de pil wordt in België een wet van kracht die anticonceptie toestaat.

1976   Vrouwen kunnen een bankrekening openen zonder toestemming van hun man
Als gevolg van de wet die de volledige gelijkheid tussen echtgenoten bepaalt, kunnen vrouwen hun bezittingen naar eigen goeddunken beheren.

1985   Een Staatssecretariaat voor Maatschappelijke Emancipatie
Onder leiding van Miet Smet buigt dit Secretariaat zich over de problematiek van seksuele intimidatie van vrouwen en geweld tegen vrouwen. Thema’s die voor haar even belangrijk zijn, zijn de integratie van vrouwen op de werkplaats, in het sociaal-economisch leven en op alle besluitvormingsniveaus, en gelijke kansen in de politiek.

1991   Koningin der Belgen
Om te vermijden dat de Kroon via een huwelijk in handen van een vreemde dynastie terecht zou komen bepaalde de Belgische Grondwet, naar het principe van de befaamde Salische Wet, dat troonopvolging enkel kon via de mannelijke lijn. Door dit principe te schrappen kan Prinses Elisabeth haar vader opvolgen als eerste soevereine koningin der Belgen.

2004 Een vrouwelijke voorzitter in de Senaat

Op 20 juli 2004 volgde Anne-Marie Lizin-Vanderspeeten Armand De Decker op als voorzitter van de Senaat. Zij is daarmee de eerste vrouw die een parlementaire assemblee in België voorzit. Gelijkheid tussen mannen en vrouwen is voor haar geen leeg begrip. Naar verluidt zou het bezoek van een Iraanse delegatie zeer snel zijn afgerond, toen bleek dat, aangezien zij een vrouw was, men haar de hand niet wilde schudden...

Sinds 2004 zijn Sabine de Bethune, Christine Defraigne en Sabine Laruelle voorzitter van de Senaat geweest. In 2020 werden twee vrouwelijke voorzitters verkozen in het federaal parlement: Stéphanie D'Hose in de Senaat en Éliane Tillieux in de Kamer.

2011   De Conventie van Istanbul ter bestrijding van het geweld tegen vrouwen
Deze Conventie van de Raad van Europa, waarin geweld tegen vrouwen wordt erkend als een schending van de mensenrechten en een vorm van discriminatie van vrouwen, is voor heel wat Staten een middel om vooruitgang te boeken in hun wetgeving en beleid.

2014   Nieuwe hervorming van de Senaat
Sinds de Belgische federale verkiezingen van 2014 mag niet meer dan twee derde van de senatoren van hetzelfde geslacht zijn, namelijk ten minste 20 mannen en 20 vrouwen.

2019   Sophie Wilmès eerste-minister
Bijna 100 jaar na het eerste vrouwelijke parlementslid en 45 jaar na de eerste vrouwelijke minister, heeft België zijn eerste vrouwelijke 'premier'.