3-39/1 | 3-39/1 |
8 JULI 2003
Dit wetsvoorstel neemt de tekst over van een voorstel dat reeds op 5 juni 2002 in de Senaat werd ingediend (stuk Senaat, nr. 2-1201/1 2001/2002).
België en Nederland zijn, zeer tegen hun zin, bevoorrechte gastlanden voor de Europese en internationale handel in gestolen kunstwerken. Waarom komen zovele gesloten voorwerpen in deze landen terecht ? Omdat de wetgeving er voor helers zeer voordelig uitkomt.
Uit een vergelijking tussen de tenlasteleggingen voor het helingmisdrijf in België en buurland Frankrijk, blijkt het volgende : hoewel de gebruikte terminologie tot in 1994 (zie hieronder) dezelfde is, bestaat er een radicaal verschil in de rechtspraak wat betreft de aard van het misdrijf, dat bij ons als aflopend beschouwd wordt, en in Frankrijk als voortdurend. Dit verschil in de rechtspraak heeft zware gevolgen voor de verjaring van de strafvordering.
Sinds 1867 veroordeelt artikel 505 « zij die weggenomen, verduisterde of door misdaad verkregen zaken of een gedeelte ervan helen (...) ». Dit oorspronkelijk korte en bondige artikel werd nadien geleidelijk aangevuld met verschillende bepalingen betreffende het witwassen van geld, zodat heling alleen in het 1º (ongewijzigd sinds 1867) voorkomt.
Volgens artikel 505 van het Strafwetboek is er sprake van heling wanneer de volgende voorwaarden vervuld zijn :
bezit of in zijn bezit houden van een door middel van een misdaad of wanbedrijf van een derde verkregen voorwerp;
voorafgaande of gelijktijdige kennis van de onrechtmatige oorsprong van dit voorwerp.
Deze voorwaarden moeten echter bekeken worden in het licht van de rechtspraak van het Hof van cassatie, dat in een arrest van 2 augustus 1880 (Pas., 1880, I, blz. 284) geoordeeld heeft dat heling een aflopend misdrijf is. Een aflopend misdrijf is een misdrijf dat volledig « afloopt » op het ogenblik van de uitvoering of de omissie van de verboden of voorgeschreven daad (P.E. Trousse, Les principes généraux de droit pénal positif belge, blz. 345, nr. 2177). Het is dus voldoende dat het feit waaruit het misdrijf is ontstaan, begaan werd om het misdrijf strafrechtelijk vast te stellen, ongeacht of het al dan niet in de tijd voortgeduurd heeft. Het is voldoende dat de heler welbewust het gestolen goed in ontvangst neemt. Het misdrijf bestaat en is volledig voltooid vanaf het ogenblik van deze inontvangstneming.
In Frankrijk wordt sinds de wet van 22 mei 1915 het helingmisdrijf als volgt omschreven in artikel 460 van het Franse Strafwetboek (van toepassing tot 1 maart 1994) :
« Ceux qui, sciemment, auront recelé, en tout ou en partie, des choses enlevées, détournées ou obtenues à l'aide d'un crime ou d'un délit, seront punis (...) » (1).
Terzelfder tijd besloot de rechtspraak dat het helen van zaken een voortdurend misdrijf was.
Welnu, bij een voortdurend misdrijf bestraft de wet niet een alleenstaande daad, maar het voortduren of het behoud van een wederrechtelijke toestand (F. Tulkens, Introduction au droit pénal, blz. 311).
Het voortdurende karakter van heling zoals bepaald door de Franse rechtspraak komt veel beter tot uiting in de nieuwe lezing ervan in artikel 321-1 van het nieuwe Strafwetboek (van toepassing sinds 1 maart 1994) :
« Le recel est le fait de dissimuler, de détenir ou de transmettre une chose, ou de faire office d'intermédiaire afin de transmettre, en sachant que cette chose provient d'un crime ou d'un délit.
Constitue également un recel le fait, en connaissance de cause, de bénéficier, par tout moyen, du produit d'un crime ou d'un délit. » (2)
De werkwoorden « dissimuler » en « détenir » drukken immers duidelijker uit dat het om een voortdurend feit gaat.
Het aflopend of voortdurend karakter van het helingmisdrijf is volgens de afdeling voor de beteugeling van de handel in gestolen kunstvoorwerpen van de gerechtelijke politie de belangrijkste reden voor het feit dat een groot aantal internationale netwerken voor geheelde goederen via België opereren of er gevestigd zijn.
Het beginpunt voor de verjaring van het misdrijf hangt immers af van het feit of het misdrijf als aflopend dan wel als voortdurend aangemerkt wordt. Voor een aflopend misdrijf begint de verjaringstermijn te lopen vanaf het ogenblik dat de verschillende bestanddelen van het misdrijf samenkomen, terwijl hij voor een voortdurend misdrijf pas begint te lopen vanaf de dag waarop aan het misdrijf een einde gekomen is.
In België begint de verjaring tegen de heler dus vanaf het ogenblik dat hij welbewust het gestolen goed ontvangt, terwijl die in Frankrijk pas begint wanneer de heler zich van het gestolen goed ontdoet. Bijgevolg beschikt het gerecht in België over een veel kortere tijdsspanne om op te treden dan in Frankrijk. Rechercheurs in België stellen dan ook vast dat, na afloop van de verjaringstermijn van vijf jaar, gestolen voorwerpen opnieuw « wettig » op de markt opduiken, zonder dat de helers nog vervolgd kunnen worden aangezien de vijfjarige verjaringstermijn is beginnen te lopen vanaf het ogenblik dat zij het voorwerp op ongeoorloofde wijze in ontvangst hebben genomen. In Frankrijk daarentegen blijven alle opeenvolgende helers die op een of ander ogenblik het onrechtmatig verworven goed in handen hebben gehad strafbaar aangezien de verjaring pas begint te lopen op het ogenblik dat de laatste heler in de reeks het goed verkoopt aan een koper die te goeder trouw is.
Om te vermijden dat België het bevoorrechte gastland in Europa blijft voor handelaars in gestolen kunstvoorwerpen, stelt de indiener van het voorstel voor om de huidige tekst van artikel 505 van het Strafwetboek te wijzigen zodat heling als een voortdurend misdrijf bestempeld kan worden en het bepalende element voor de tenlastelegging het onwettige bezit van het voorwerp wordt, in plaats van de ontvangst van dit voorwerp.
| François ROELANTS du VIVIER. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Art. 2
In artikel 505 van het Strafwetboek, vervangen door de wet van 7 april 1995, wordt tussen het eerste en het tweede lid het volgende lid ingevoegd :
« Het misdrijf bedoeld in het 1º blijft bestaan voor de volledige duur van het onwettige in zijn bezit houden van de bedoelde zaken. »
19 juni 2003.
| François ROELANTS du VIVIER. |
(1) Worden gestraft, zij die bewust weggenomen, verduisterde of door misdaad of wanbedrijf verkregen zaken of een gedeelte ervan helen. (Vertaling).
(2) Heling is het verbergen, het houden of het doorgeven van een zaak, of het optreden als tussenpersoon om de zaak door te geven, in de wetenschap dat deze zaak door misdaad of wanbedrijf verkregen werd. Heling is ook het feit van met kennis van zaken en op welke manier ook voordeel te halen uit de opbrengst van een misdaad of misdrijf. (Vertaling).