1-172

1-172

Sénat de Belgique

Belgische Senaat

Annales parlementaires

Parlementaire handelingen

SÉANCES DU JEUDI 12 MARS 1998

VERGADERINGEN VAN DONDERDAG 12 MAART 1998

(Vervolg-Suite)

VRAAG OM UITLEG VAN DE HEER VAN HAUTHEM AAN DE EERSTE MINISTER OVER « HET VOORNEMEN VAN DE REGERING HET GEMEENTELIJK STEMRECHT VOOR EU-ONDERDANEN TE REGELEN ZONDER GRONDWETSHERZIENING »

VRAAG OM UITLEG VAN DE HEER LOONES AAN DE EERSTE MINISTER OVER « HET GEMEENTELIJK STEMRECHT VOOR EU-ONDERDANEN »

Stemming over de gewone motie

DEMANDE D'EXPLICATIONS DE M. JORIS VAN HAUTHEM AU PREMIER MINISTRE SUR « LE PROJET DU GOUVERNEMENT DE RÉGLER LE DROIT DE VOTE DES RESSORTISSANTS DE L'UNION EUROPÉENNE AUX ÉLECTIONS COMMUNALES SANS RÉVISER LA CONSTITUTION »

DEMANDE D'EXPLICATIONS DE M. LOONES AU PREMIER MINISTRE SUR « LE DROIT DE VOTE DES RESSORTISSANTS DE L'UNION EUROPÉENNE »

Vote sur la motion pure et simple

De voorzitter. ­ Tot besluit van de vragen om uitleg van de heren Van Hauthem en Loones werden drie moties ingediend.

Trois motions ont été déposées en conclusion des demandes d'explications de MM. Van Hauthem et Loones.

De eerste, de gewone motie, door de heren Vandenberghe, Lallemand, Moens, mevrouw Willame en de heer Mahoux, luidt :

« De Senaat,

Gehoord de vragen om uitleg van de heren Loones en Van Hauthem en het antwoord van de eerste minister,

Gaat over tot de orde van de dag. »

« Le Sénat,

Ayant entendu les demandes d'explications de MM. Van Hauthem et Loones et la réponse du premier ministre,

Passe à l'ordre du jour. »

De tweede, door de heren Loones, Anciaux en Vandenbroeke, luidt :

« De Senaat,

Gehoord de vragen om uitleg van de heren Loones en Van Hauthem,

Gehoord de opmerkingen van de heer Goovaerts, mevrouw Willame en de heer Anciaux, en het antwoord van de eerste minister,

Bevestigt zijn overtuiging dat het stemrecht voor EU-burgers slechts kan worden verleend na aanpassing van de Grondwet.

Vraagt dat daarbij voldoende garanties voor Vlamingen zouden worden ingeschreven. »

« Le Sénat,

Ayant entendu les demandes d'explications de MM. Loones et Van Hauthem,

Ayant entendu les interventions de M. Goovaerts, Mme Willame et M. Anciaux, et la réponse du Premier ministre,

Réaffirme sa conviction que le droit de vote pour les ressortissants de l'Union européenne ne peut être octroyé que moyennant une modification de la Constitution,

Demande qu'à cette occasion des garanties suffisantes soient prévues pour les Flamands. »

De derde, door de heer Van Hauthem, luidt :

« De Senaat,

Gehoord de vragen om uitleg over het Euro-stemrecht;

Gehoord het antwoord van de regering;

Overwegende dat de uitvoering van het Sint-Michielsakkoord over de regionalisering van de organieke gemeente- en provinciewetgeving bij de thans in bespreking zijnde grondwetswijziging voor het kiesrecht van EU-onderdanen, een coherente regeling zou toelaten, conform de hierna vermelde voorwaarden;

Gelet op artikel 8B, eerste lid, van het Verdrag betreffende de Europese Unie;

Gelet op de richtlijn 94/80 van 19 december 1994 tot vaststelling van de wijze van uitoefening van het actieve en passieve kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen ten behoeve van de burgers van de Unie die verblijven in een Lid-Staat waarvan zij de nationaliteit niet bezitten;

Is van oordeel dat het voornoemde stemrecht alleen kan ingevoerd worden middels een grondwetswijziging;

Is van oordeel dat het kiesrecht van onderdanen van de Europese Unie bij gemeenteraadsverkiezingen gekoppeld is aan volgende voorwaarden :

a) de onderworpenheid aan de gemeentelijke fiscaliteit op dezelfde wijze als de Belgische kiesgerechtigden;

b) de handhaving van de taalwetgeving zowel voor de organisatie van de kiesverrichtingen als voor de verkozenen;

c) het voorbehouden aan de Belgische onderdanen van de ambten van burgemeester en schepen en van lid van het vast bureau en voorzitter van de OCMW-raad;

d) een verblijfsduur die voldoende lang is om te kunnen spreken van een binding met de gemeente waar het kiesrecht wordt uitgeoefend;

Overwegende dat deze voorwaarden niet noodzakelijk in eenzelfde wet- of regelgeving moeten worden opgenomen maar wel gelijklopend gewaarborgd moeten worden;

Overwegende dat de regeling voor Brussel federaal getroffen moet worden, rekening houdende met het belang van de grondwettelijke tweetaligheid en de hoofdstedelijke functie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en met de noodzaak van een gewaarborgde Vlaamse vertegenwoordiging op het gewestelijke en lokale beleidsniveau, zowel in raden als in uitvoerende organen;

Vraagt de regering onverwijld

1. het politieke akkoord inzake de regionalisering van de organieke wetgeving inzake gemeenten en provincies uit te voeren;

2. rekening te houden met de hoger geformuleerde voorwaarden, onder meer wat de vertegenwoordiging van de Brusselse Vlamingen betreft. »

« Le Sénat,

Ayant entendu les demandes d'explications relatives au droit de vote pour les ressortissants de l'U.E.;

Ayant entendu la réponse du gouvernement;

Considérant que l'exécution de l'Accord de la Saint-Michel relatif à la régionalisation de la législation organique des communes et des provinces, dans le cadre de la révision de la Constitution à l'étude pour le droit de vote des ressortissants de l'U.E., permettrait de parvenir à une solution cohérente conformément aux conditions citées ci-après;

Vu l'article 8B, alinéa 1er , du traité relatif à l'Union européenne;

Vu la directive 94/80 du 19 décembre 1994 déterminant le mode d'exercice du droit de vote actif et passif lors des élections communales pour les citoyens de l'Union résidant dans un État membre dont ils ne possèdent pas la nationalité;

Estime que le droit de vote précité ne peut être instauré que moyennant révision de la Constitution;

Estime que le droit de vote pour les ressortissants de l'Union européenne lors des élections communales est subordonné aux conditions suivantes :

a) l'assujettissement à la fiscalité communale de la même façon que les électeurs belges;

b) le respect de la législation linguistique tant pour l'organisation des opérations électorales que pour les élus;

c) la clause prévoyant que seuls les ressortissants belges peuvent revêtir les fonctions de bourgmestre, d'échevin, de membre du bureau et de président du conseil de C.P.A.S.;

d) un séjour suffisamment long pour pouvoir parler d'un lien avec la commune dans laquelle le droit de vote est exercé;

Considérant que ces mesures ne doivent pas nécessairement être intégrées dans un seul texte législatif ou réglementaire, mais doivent être garanties de façon parallèle;

Considérant que le système applicable à Bruxelles doit être défini au niveau fédéral, en tenant compte de l'importance du bilinguisme garanti par la Constitution, de la fonction de capitale exercée par la Région de Bruxelles-Capitale et de la nécessité de donner aux Flamands une représentation garantie à l'échelon régional et local, tant dans les conseils que dans les organes exécutifs;

Demande que le gouvernement, sans délai,

1. exécute l'accord politique relatif à la régionalisation organique des communes et des provinces;

2. tienne compte des conditions précitées, entre autres en ce qui concerne la représentation des Flamands de Bruxelles. »

Overeenkomstig ons reglement stemmen we over de gewone motie.

Conformément à notre règlement, nous votons sur la motion pure et simple.

La parole est à M. Foret pour une explication de vote.

M. Foret (PRL-FDF). ­ Monsieur le président, au moment d'aborder le vote sur les motions déposées en conclusion des demandes d'explications de MM. Van Hauthem et Loones au Premier ministre, sur le droit de vote accordé aux ressortissants européens, je tiens, en guise d'application de vote, à rappeler en quelques mots la position de mon parti en la matière.

Le PRL-FDF est partisan depuis longtemps de l'octroi du droit de vote aux ressortissants européens. En effet, il est urgent que la Belgique remplisse les obligations auxquelles elle est tenue par le Traité de Maastricht en ce qui concerne l'octroi aux ressortissants européens du droit de vote aux élections locales. Nous devons donc nous conformer à cette décision de l'Union européenne afin de respecter nos engagements internationaux.

Si le gouvernement décidait, en vue d'accorder le droit de vote aux ressortissants européens, de modifier l'article 8 de la Constitution, il trouverait chez nous un écho bienveillant pour autant que nous ayons l'assurance d'être associés aux éventuelles lois d'application. Nous étions d'ailleurs tout à fait favorables à la proposition de révision de la Constitution adoptée en commission des Affaires institutionnelles de la Chambre en juin 1997. Nous sommes également prêts à nous associer à une autre formule, en l'occurrence le recours à une loi ordinaire transposant, en droit belge, le Traité de Maastricht consacrant le droit de vote aux Européens. Il convient cependant préalablement que cette solution soit reconnue comme juridiquement acceptable. Nous attendons à ce sujet l'avis du Conseil d'État.

Nous serons en tout cas particulièrement attentifs à ce que le vote soit octoyé aux Européens sans autre condition qu'une inscription sur les listes d'électeurs, à l'exclusion de tout autre critère, qu'il s'agisse, par exemple, de durée de résidence, d'application des lois linguistiques et de paiement d'impôts.

Permettez-moi d'ajouter dès à présent que, pour ce qui concerne les étrangers non européens, le PRL-FDF estime qu'il est préférable de favoriser au maximum l'acquisition de la nationalité belge et d'assouplir la procédure de naturalisation. Il s'agit en effet, selon nous, d'une condition essentielle qui permettra à cette catégorie d'étrangers d'acquérir ce droit politique fondamental que constitue le droit de vote.

Enfin, je regrette qu'à l'occasion d'une discussion portant sur l'octroi du droit de vote à des ressortissants étrangers, le gouvernement n'ait pas jugé opportun de traiter parallèlement le problème du droit de vote des Belges résidant à l'étranger. Le PRL-FDF est particulièrement attentif à cette question où les solutions tardent, malgré le dépôt des propositions de loi déposées par MM. De Donnéa et Monfils en 1992 et par MM. Destexhe et Desmedt en 1995. Il serait anormal de maintenir plus longtemps une situation discriminatoire qui priverait des Belges du droit de vote dans leur pays d'origine alors que les étrangers pourraient bénéficier d'un tel droit de citoyenneté, et ce en raison du seul critère découlant du lieu de résidence.

Le PRL-FDF ne peut cautionner des motions motivées qui imposent des critères inacceptables comme préalable à l'octroi du droit de vote des ressortissants européens. Il ne peut davantage accorder un blanc-seing à l'action gouvernementale que le PRL ne rejoint que de manière conditionnelle. En conclusion, mon groupe s'abstiendra. (Applaudissements.)

De voorzitter. ­ Het woord is aan de heer Van Hauthem voor een stemverklaring.

De heer Van Hauthem (Vl. Bl.). ­ Mijnheer de voorzitter, onze vraag om uitleg betrof het voornemen van de premier om het gemeentelijk stemrecht voor EU-onderdanen in te voeren zonder herziening van de Grondwet. Tevens wensten we te vernemen wat de houding is van de premier ten opzichte van de voorwaarden die een vrijwel unaniem Vlaams Parlement naar voren heeft geschoven.

De premier heeft hierop geantwoord, dat hij naar een gewone tweederde meerderheid streeft maar dat, indien deze niet wordt gevonden, hij genoegen neemt met een gewone meerderheid. Hij is met andere woorden bereid de Grondwet opzij te schuiven. Hij zet dus, bij wijze van spreken, het pistool tegen het hoofd van het Parlement met de eis : geef mij een tweederde meerderheid of ik schiet. Tevens negeert hij volkomen de voorwaarden die het Vlaams Parlement oplegt.

In mijn motie neem ik letterlijk de tekst over die het Vlaams Parlement op 25 juni 1997 vrijwel unaniem heeft goedgekeurd. Alleen de fiscale voorwaarde wordt door de premier min of meer overgenomen. Zelfs de PRL, voor wie de fiscaliteit toch een belangrijk thema is, vindt het blijkbaar niet van belang of mensen die stemrecht krijgen, ook belastingen betalen.

Het debat in het Vlaams Parlement draaide niet zozeer om de fiscaliteit ­ hoe belangrijk dat ook is ­ maar ging voornamelijk over de politieke gevolgen van het onvoorwaardelijk invoeren van het eurostemrecht, meer bepaald voor de Brusselse Vlamingen en voor de Vlamingen in de Brusselse rand. Twee voorwaarden in de resolutie van het Vlaams Parlement hebben niets te maken met de Europese richtlijn, maar betreffen de minimumvertegenwoordiging van de Vlamingen in Brussel op alle mogelijke bestuursniveaus en de uitvoering van het Sint-Michielsakkoord, een politiek akkoord dat in de vorige regeerperiode is gesloten en waarvan men nu afstand wil nemen.

We worden hier vandaag geconfronteerd met een eenvoudige motie. De Senaat wil overgaan tot de orde van de dag, terwijl de premier zegt dat hij de Grondwet wil negeren. In elk ander land zou een premier die dat verklaart, worden afgezet. We bevinden ons in de bizarre situatie dat de Vlaams nationalisten, als enigen, vandaag de Belgische Grondwet verdedigen. (Applaus.)

De voorzitter. ­ Het woord is aan de heer Loones voor een stemverklaring.

De heer Loones (VU). ­ Mijnheer de voorzitter, de Volksunie zegt « ja, maar » tegen het gemeentelijk stemrecht zowel voor de EU-burgers als voor de andere vreemdelingen. We zijn het er eerst en vooral niet mee eens dat men de wetgeving wijzigt met een gewone wet. Onze voorkeur gaat uit naar een grondwetswijziging. De Volksunie bevindt zich hier in een lastig parket, want we zijn hierdoor genoopt de rol te spelen van verdediger van de Belgische grondwettelijke meerderheden. Iedereen weet hoe gevoelig ons land is voor het afwijken van grondwettelijke bepalingen. Indien daartoe toch wordt overgegaan, vrezen we dat de deur wordt opengezet voor nog meer verregaande afwijkingen. We zullen dit precedent niet licht vergeten.

Verder wil ik alle collega's uitnodigen om de inhoud van onze gemotiveerde motie toch nog eens aandachtig onder ogen te nemen. We wensen enkel een principiële voorkeur voor een grondwetswijziging uit te spreken en vragen identieke waarborgen als het Vlaams Parlement. Naar verluidt, zouden de gemeenschapssenatoren een soortgelijk initiatief voorbereiden. Mogen we een beroep doen op hen om bij de stemming over deze motie blijk te geven van eenzelfde consequente houding ? (Applaus.)

De voorzitter. ­ Het woord is aan de heer Boutmans voor een stemverklaring.

De heer Boutmans (Agalev). ­ Mijnheer de voorzitter, om redenen die ik reeds heb toegelicht, zullen we niet voor de eenvoudige motie stemmen. We zijn namelijk gekant tegen moties die geen inhoudelijk standpunt weergeven.

Verder en meer over de zaak zelf, gaat het niet op de Grondwet naast zich te leggen. Een oplossing zou erin kunnen bestaan dat alle democratische fracties en meer in het bijzonder de liberale fracties, eens zouden nadenken en zich eens zouden bezinnen over de vraag of het zinvol is een tweederde meerderheid te blokkeren. In het verleden hebben ook veel liberalen gevochten voor het algemene stemrecht. Waarom zouden ze ook nu niet kunnen ijveren voor een uitbreiding van het algemeen stemrecht tot alle langdurige inwoners van ons land ? (Applaus.)

De voorzitter. ­ Het woord is aan de heer Coveliers voor een stemverklaring.

De heer Coveliers (VLD). ­ Mijnheer de voorzitter, kenmerkend voor de liberalen is dat ze nadenken. Anderen in het halfrond moeten hiervan vooralsnog het bewijs leveren. (Applaus.)

De voorzitter. ­ Collega's, toen ik de sprekers daarnet attent maakte op de spreektijd, zag ik sommige senatoren de wenkbrauwen fronsen. Ik kan alleen maar herhalen dat verklaringen voor de stemming geen aanleiding mogen zijn voor het heropenen van het debat ten gronde. Het reglement bepaalt dat elk lid over twee minuten beschikt om zijn stemgedrag te verklaren. U zult begrijpen dat ik het reglement moet blijven toepassen.

We gaan nu over tot de stemming.

Nous passons au vote.

­ Er wordt tot naamstemming overgegaan.

Il est procédé au vote nominatif.

63 leden zijn aanwezig.

63 membres sont présents.

34 stemmen ja.

34 votent oui.

21 stemmen neen.

21 votent non.

8 onthouden zich.

8 s'abstiennent.

Derhalve is de gewone motie aangenomen.

En conséquence, la motion pure et simple est adoptée.

Ja hebben gestemd :

Ont voté oui :

MM. Bourgeois, Busquin, Caluwé, Mme Cantillon, MM. Chantraine, G. Charlier, Ph. Charlier, Mmes de Bethune, Delcourt-Pêtre, MM. Delcroix, Erdman, Happart, Hostekint, Hotyat, Mme Jeanmoye, M. Lallemand, Mmes Lizin, Maximus, Merchiers, MM. Moens, Mouton, Nothomb, Olivier, Poty, Santkin, Mme Sémer, MM. Staes, Swaelen, Mme Thijs, MM. Urbain, Vandenberghe, Mme Van der Wildt, M. Weyts et Mme Willame-Boonen.

Neen hebben gestemd :

Ont voté non :

MM. Anciaux, Boutmans, Buelens, Ceder, Coene, Coveliers, Daras, Mme Dardenne, MM. Devolder, Mme Dua, MM. Goovaerts, Goris, Jonckheer, Mme Leduc, M. Loones, Mme Nelis-Van Liedekerke, MM. Raes, Van Hauthem, Vautmans, Verhofstadt et Verreycken.

Onthouden hebben zich :

Se sont abstenus :

Mme Cornet d'Elzius, MM. Desmedt, Destexhe, Foret, Hatry, Hazette, Mme Mayence-Goossens et M. Vergote.