SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2015-2016 Zitting 2015-2016
________________
13 janvier 2016 13 januari 2016
________________
Question écrite n° 6-806 Schriftelijke vraag nr. 6-806

de Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

van Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

au secrétaire d'État à la Lutte contre la fraude sociale, à la Protection de la vie privée et à la Mer du Nord, adjoint à la ministre des Affaires sociales et de la Santé publique

aan de staatssecretaris voor Bestrijding van de sociale fraude, Privacy en Noordzee, toegevoegd aan de minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
________________
Radicalisation - Secret médical - Possibilité de faire un signalement de radicalisation - Vie privée Radicalisering - Medisch beroepsgeheim - Mogelijkheid om radicalisering te melden - Privacy 
________________
médecin
protection de la vie privée
terrorisme
secret professionnel
intégrisme religieux
extrémisme
radicalisation
dokter
eerbiediging van het privé-leven
terrorisme
beroepsgeheim
religieus conservatisme
extremisme
radicalisering
________ ________
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
15/2/2016Antwoord
13/1/2016Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 11/2/2016)
15/2/2016Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 6-805 Aussi posée à : question écrite 6-805
________ ________
Question n° 6-806 du 13 janvier 2016 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-806 d.d. 13 januari 2016 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Quant au caractère transversal de cette question, l'accord de gouvernement flamand accorde de l'attention à la prévention de la radicalisation. Il est question de la création d'une cellule regroupant des experts de divers domaines politiques afin de détecter, de prévenir la radicalisation et d'y remédier, elle comporterait un point de contact central et travaillerait en collaboration avec d'autres autorités. C'est l'Agence flamande de l'Intérieur qui est chargée de la coordination de cette cellule. L'autorité fédérale joue un rôle clé, en particulier en ce qui concerne l'approche proactive et le contrôle. À l'avenir, un fonctionnaire fédéral du SPF Intérieur fera également partie de cette cellule. Il s'agit dès lors d'une matière régionale transversale. Je me réfère également au plan d'action mis récemment sur pied par le gouvernement flamand en vue de prévenir les processus de radicalisation susceptibles de conduire à l'extrémisme et au terrorisme.

En matière de radicalisation, l'échange d'informations est essentiel si l'on veut mettre en place une détection coordonnée des risques. Les professions médicales sont liées au secret médical, à juste titre.

Sur le terrain, un cadre permettant de récolter et de partager les informations sur les signaux de risques de radicalisation s'avère nécessaire. La mise en place d’un tel cadre est cependant juridiquement très complexe étant donné la diversité des régimes applicables et le droit au respect de la vie privée. Cela va également à l'encontre de la raison d’être du secret professionnel proprement dit, à savoir la création d’une relation de confiance.

En décembre 2015, l'Ordre des médecins français a rédigé une note à l'attention des médecins, leur indiquant ce qu'ils doivent faire s'ils sont confrontés à un patient qui est en voie de radicalisation ou qui est déjà radicalisé. La note indique que le médecin est tenu au respect du secret professionnel par la loi et le code de déontologie médicale. Mais si le comportement du patient constitue une menace pour la sécurité, le médecin qui respecte le secret professionnel pourra être confronté à un cas de conscience. Selon la note, les médecins peuvent enfreindre le secret professionnel s'il y a des indications suffisantes d'une radicalisation. Chaque situation doit être examinée « au cas par cas ». Les médecins français sont invités à se tourner vers les conseils départementaux pour solliciter un avis. L'Ordre français des médecins estime opportun d'utiliser une définition claire de la radicalisation. La radicalisation est définie par trois caractéristiques cumulatives: un processus graduel, le respect d'une idéologie extrémiste et l'adhésion à la violence.

Madame la ministre, j'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes:

1) Que pensez-vous de l'initiative de l'Ordre des médecins français ?

2) Vous êtes-vous déjà concertée avec l'Ordre des médecins pour voir si les médecins ressentent, tout comme leurs collègues français, le besoin d'élaborer une directive qui leur donnerait, le cas échéant, la possibilité d'enfreindre le secret médical, s'ils le jugent nécessaire, lorsqu'il y a des indications suffisantes d'une radicalisation et, bien entendu, uniquement s'ils le souhaitent ? Dans la négative, êtes-vous disposée à aborder cette question avec les médecins et les autres groupes professionnels médicaux ?Pouvez-vous préciser à quelles dates et éventuellement, selon quelles modalités ?

 

Wat betreft transversaal karakter: in het Vlaams regeerakkoord wordt er aandacht besteed aan het voorkomen van radicalisering en is er sprake van het oprichten van een cel met experten uit de diverse beleidsdomeinen om radicalisering te voorkomen, te detecteren en te remediëren, met één centraal aanspreekpunt en in samenwerking met andere overheden. De coördinatie van deze cel ligt bij het Agentschap Binnenlands Bestuur. Vooral wat betreft de proactieve aanpak en de handhaving vervult de federale overheid een sleutelrol. In de toekomst zal ook een federale ambtenaar van de FOD Binnenlandse Zaken deel uitmaken van deze cel. Het betreft aldus een transversale gewestaangelegenheid. Ik verwijs tevens naar het recente actieplan van de Vlaamse regering ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme.

Uitwisselen van informatie is essentieel om in het raam van de problematiek van radicalisering aan gecoördineerde risicodetectie te doen. De medische beroepen zijn terecht gebonden aan een beroepsgeheim.

Vanuit het terrein is er naar verluidt nood aan een kader waarin informatie over risicosignalen inzake radicalisering kan worden ingebracht en gedeeld. Dit is echter complex en staat op gespannen voet met de bestaansreden van het beroepsgeheim zelf, namelijk het creëren van een vertrouwensrelatie. Dit laatste is een fundamentele peiler voor de medische beroepen.

In december 2015 stelde de Franse Orde van geneesheren een nota op voor artsen, waarin staat wat ze moeten doen als ze in aanraking komen met een patiënt die aan het radicaliseren is of al is geradicaliseerd. In de nota wordt erop gewezen dat de arts het beroepsgeheim moet respecteren dat « door de wet en de code van de medische ethiek » wordt opgelegd. Maar als het gedrag van een patiënt een bedreiging voor de veiligheid vormt, kan de arts in gewetensnood raken door zijn beroepsgeheim te handhaven. Volgens de nota mogen artsen hun beroepsgeheim schenden als er voldoende aanwijzingen zijn dat er sprake is van radicalisering. Dit moet « geval per geval » bekeken worden. De Franse artsen kunnen zich ook wenden tot een raad om advies te vragen. De Franse Orde van geneesheren acht het verstandig om een duidelijke definitie van radicalisering te hanteren. Radicalisering wordt bepaald door drie cumulatieve kenmerken: een geleidelijk proces, naleving van een extremistische ideologie en de goedkeuring van geweld.

Ik had dan ook graag een antwoord gekregen op de volgende vragen:

1) Wat vindt u van het initiatief van de Franse Orde van geneesheren?

2) Heeft u reeds overleg gehad met de Orde der artsen om te zien of zij de behoefte aanvoelen om net als hun Franse collega's een richtlijn uit te werken die de artsen de mogelijkheid zou geven om desgevallend het medisch geheim te doorbreken indien de arts dit noodzakelijk acht als er voldoende aanwijzingen zijn dat er sprake is van radicalisering en vanzelfsprekend enkel indien de arts dit wenst? Zo neen, bent u bereid dit met de artsen en de andere geneeskundige beroepsgroepen aan te kaarten? Kan u dit desgevallend toelichten naar data en eventuele modaliteiten?

 
Réponse reçue le 15 février 2016 : Antwoord ontvangen op 15 februari 2016 :

Au cours de la précédente législature, en déposant, ensemble avec Nele Lijnen, au Sénat la proposition de loi modifiant l'article 458bis du Code pénal en vue d'étendre celui-ci aux délits de violence domestique, j'ai été l'un des initiateurs de la loi du 23 février 2012 qui a permis d'étendre la possibilité de rompre le secret professionnel aux délits de violence domestique. En principe, je ne suis pas opposé au fait de prévoir des exceptions au secret lié à la fonction et au secret professionnel et je reste ouvert à une argumentation solide qui en démontre la nécessité.

En ce qui concerne le lien entre le secret professionnel et la protection de la vie privée, je peux vous indiquer ce qui suit.

En cas de violation du secret médical, toutes sortes de données à caractère personnel peuvent être transmises à une troisième instance, et en premier lieu, évidemment, des données médicales à caractère personnel. Conformément à la loi du 8 décembre 1992 relative à la protection de la vie privée à l'égard des traitements de données à caractère personnel (ci-après dénommé « loi vie privée »), les données médicales à caractère personnel sont qualifiées de données sensibles et bénéficient d'une protection particulière. La loi vie privée fait dès lors état de l'obligation de secret pour les personnes qui, en raison de leur profession, traitent des données médicales à caractère personnel. Toute communication de données médicales à des tiers est donc interdite. La loi vie privée n'exclut toutefois pas la possibilité pour le législateur d'y déroger en précisant les cas dans lesquels la violation du secret professionnel est autorisée. Un traitement de données médicales à caractère personnel peut également s'avérer justifié lorsqu'il est nécessaire pour prévenir un réel danger ou pour réprimer une infraction pénale spécifique. De plus, on ne peut pas transmettre n'importe quelles données puisque celles-ci doivent répondre aux exigences de finalité et de proportionnalité de la loi vie privée.

Tijdens de vorige legislatuur lag ik met het wetsvoorstel tot wijziging van artikel 458bis van het Strafwetboek teneinde het uit te breiden voor misdrijven van huiselijk geweld, dat ik samen met Nele Lijnen heb ingediend in de Senaat, mee aan de basis van de wet van 23 februari 2012 waardoor de mogelijkheid om het beroepsgeheim te doorbreken werd uitgebreid voor misdrijven van huiselijk geweld. Principieel ben ik dus niet gekant tegen het voorzien van uitzonderingen op het ambts- en beroepsgeheim en sta ik open voor een degelijke argumentatie die de noodzaak daartoe aantoont.

Voor wat betreft het verband tussen het beroepsgeheim en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer kan ik het volgende stellen.

Bij het doorbreken van het medisch beroepsgeheim worden mogelijks persoonsgegevens van allerlei aard doorgegeven aan een derde instantie, in de eerste plaats uiteraard medische persoonsgegevens. Medische persoonsgegevens worden door de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (hierna « de Privacywet ») als gevoelige gegevens bestempeld en genieten dus een bijzondere bescherming. De Privacywet vermeldt dan ook de geheimhoudingsplicht voor personen die vanwege hun beroep medische persoonsgegevens verwerken. Elke mededeling aan derden van medische informatie is dus verboden. De Privacywet sluit echter niet uit dat de wetgever hiervan kan afwijken door de gevallen te bepalen waarin het doorbreken van het beroepsgeheim toegestaan is. Een verwerking van medische persoonsgegevens kan ook gerechtvaardigd zijn wanneer de verwerking noodzakelijk is voor het voorkomen van een concreet gevaar of voor de beteugeling van een bepaalde strafrechtelijke inbreuk. Dan nog is het echter zo dat niet eender welke gegevens mogen worden doorgegeven maar dat er moet voldaan zijn aan de finaliteits- en proportionaliteitsvereisten van de Privacywet.