SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
11 mars 2013 11 maart 2013
________________
Question écrite n° 5-8449 Schriftelijke vraag nr. 5-8449

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au vice-premier ministre et ministre de l'Économie, des Consommateurs et de la Mer du Nord

aan de vice-eersteminister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee
________________
Navigation maritime - Mer du Nord - Déversements illégaux - Contrôles - Infractions - Mesures Scheepvaart - Noordzee - Illegale lozingen - Milieuprobleem - Controles - Overtredingen - Maatregelen 
________________
pollution par les navires
pollution par les hydrocarbures
mer du Nord
pollution marine
surveillance maritime
surveillance de l'environnement
statistique officielle
combustible marin
verontreiniging door schepen
verontreiniging door koolwaterstoffen
Noordzee
vervuiling van de zee
maritiem toezicht
toezicht op het milieu
officiële statistiek
scheepsbrandstof
________ ________
11/3/2013Verzending vraag
19/6/2013Antwoord
11/3/2013Verzending vraag
19/6/2013Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-8448
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-8450
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-8448
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-8450
________ ________
Question n° 5-8449 du 11 mars 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-8449 d.d. 11 maart 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Selon Ben Vollaard, économiste spécialisé dans la lutte contre la criminalité, la navigation maritime est responsable du déversement annuel d'environ un demi-million de litres pétrole en Mer du Nord, principalement la nuit. C'est ce que révèle une analyse des constatations faites ces vingt dernières années par les avions des gardes-côtes.

Les déversements illégaux constituent un grave problème environnemental, ils affectent la vie marine et près de la moitié des oiseaux de mer retrouvés morts sur les plages de la Mer du Nord sont maculés de pétrole.

Le jour, les avions des gardes-côtes sont à la recherche de taches de pétrole à la surface de l'eau. Celles-ci sont photographiées et servent de moyen de preuve en cas de poursuites. Les photos des taches prises la nuit ne permettent pas de déterminer s'il s'agit de pétrole. Les chances d'intercepter les coupables s'en trouvent annihilées.

Selon Vollaard, on pourrait augmenter considérablement les chances d'intercepter les coupables si les pilotes de ces avions utilisaient une bouée jetable qui prélèverait la nuit un échantillon de tache suspecte à proximité d'un navire. La bouée pourrait être repêchée ultérieurement.

Voici mes questions :

1) Le ministre/secrétaire d'État adhère-t-il à mon idée selon laquelle le déversement de pétrole en mer constitue un grave problème environnemental ? Est-il d'accord sur les chiffres du rapport de Ben Vollaard ? Est-il exact que des navires déversent illégalement du pétrole la nuit pour échapper au contrôle des avions ? Est-il d'accord sur le fait que les chances d'intercepter les coupables s'en trouvent considérablement réduites, voire annihilées ?

2) Combien de fois au cours des cinq dernières années a-t-on constaté des infractions en matière de déversement illégal de pétrole en Mer du Nord ? Dans combien de cas une suite y a-t-elle été donnée ? Dans combien de cas une condamnation a-t-elle été prononcée ?

3) Le ministre/secrétaire d'État est-il prêt à investir dans de nouvelles techniques telles que la bouée jetable afin d'accroître les chances d'intercepter les coupables (y compris la nuit) ? Dans la négative, quelles autres initiatives compte-t-il entreprendre pour empêcher que des navires déversent impunément du pétrole en mer du Nord la nuit ?

 

Volgens de misdaadeconoom Ben Vollaard loost de scheepvaart jaarlijks ongeveer een half miljoen liter olie illegaal in de Noordzee, vooral 's nachts. Dat blijkt uit een analyse van de bevindingen van patrouillerende kustwachtvliegtuigen over de afgelopen twintig jaar.

De illegale lozingen vormen een groot milieuprobleem; het zeeleven wordt erdoor aangetast en bijna de helft van de dode zeevogels die op de Noordzeestranden worden gevonden, is met olie besmeurd.

Overdag speuren kustwachtvliegtuigen naar schepen met daarbij olievlekken op het wateroppervlak. Die worden gefotografeerd en gebruikt als bewijs bij vervolging. Op foto's van vlekken die 's nachts zijn genomen, is niet te zien of het om olie gaat. Daardoor is de pakkans nihil.

Volgens Vollaard kan men de pakkans aanzienlijk vergroten als de kustwachtpiloten gebruik zouden maken van een "uitwerpboei" die 's nachts een monster neemt van een verdachte vlek bij een schip. De boei kan men dan later oppikken.

Hierover de volgende vragen.

1) Deelt de geachte minister/staatssecretaris mijn mening dat de lozing van olie op zee een belangrijk milieuprobleem is? Beaamt hij de cijfers uit het rapport van Ben Vollaard? Klopt het dat schepen tijdens de nachtelijke uren illegaal olie lozen om aan de visuele controle uit de lucht te ontkomen? Beaamt hij dat de pakkans daarmee sterk wordt gereduceerd, of zelf helemaal onbestaande is?

2) Hoeveel maal stelde men de afgelopen vijf jaar overtredingen vast inzake het illegaal lozen van olie in de Noordzee? In hoeveel gevallen kon men de dader identificeren? In hoeveel gevallen werd daar een gevolg aan gegeven? In hoeveel gevallen kwam het tot een veroordeling?

3) Is de geachte minister/staatssecretaris bereid te investeren in nieuwe technieken zoals de uitwerpboei om de pakkans (ook tijdens de nacht) te vergroten? Zo neen, welke andere initiatieven zal hij ondernemen om te voorkomen dat schepen 's nachts ongestraft olie in de Noordzee lozen?

 
Réponse reçue le 19 juin 2013 : Antwoord ontvangen op 19 juni 2013 :
  1. Il est exact que les déversements en mer par des navires, notamment les déversements de pétrole, constituent un problème environnemental majeur autour duquel nous continuons à mener une politique active. L’étude néerlandaise réalisée par M. Ben Vollaard est basée sur des résultats statistiques issus du programme néerlandais de surveillance aérienne, couvrant de longues années. Les Pays-Bas, le seul des pays de la mer du Nord à avoir effectué régulièrement des vols de contrôle nocturnes pendant plusieurs années, apportent ainsi une contribution importante à l’appréhension du problème environnemental en question. A cet égard, les Pays-Bas sont jusqu’à présent le premier pays à pouvoir démontrer par des statistiques que les déversements sont relativement plus nombreux la nuit que le jour. La Belgique, tout comme la plupart des autres pays de la mer du Nord, n’a jusqu’à présent effectué qu’une part limitée (quelque 10 %) de ses vols au cours de la nuit. Sur la base de ce nombre de vols nocturnes plus réduit en Belgique, il ne nous est cependant pas possible de conclure que les déversements au large de nos côtes sont plus nombreux la nuit que le jour. De même, les images satellite nocturnes qui nous sont mis gratuitement à disposition par l’Agence européenne pour la sécurité maritime (EMSA) ne témoignent pas davantage d’un accroissement sensible des déversements dans nos eaux la nuit. Outre la différence en termes de moyens de fonctionnement disponibles pour ce type de contrôle, la raison principale, dans le chef des opérateurs aériens belges, pour effectuer moins de vols de nuit est que, comme cité d’ailleurs également dans l’étude néerlandaise, la chance de poursuites judiciaires effectives pour un déversement nocturne est beaucoup plus réduite dès lors que la nature du polluant observé dans le sillage d’un navire qui déverse la nuit ne peut être constatée de visu. Autrement dit, même si les navires ont pu être détectés au moment même du déversement nocturne, en Belgique, cela n’a jusqu’à présent pas donné lieu à une condamnation judiciaire en raison de l’absence de preuves concluantes suffisantes.

  2. Au cours de la période 2008-2012, dans le cadre du programme belge de surveillance aérienne organisée par l’Unité de gestion du modèle mathématique de la mer du Nord (UGMM), 118 pollutions maritimes causées par des navires ont été observées au total, dont 73 cas de pollution au pétrole, 15 cas de pollution maritime due à d’autres substances nocives (dites HNS -Hazardous Noxious Substances), et 30 cas d’autres pollutions marines où la composition de la substance déversée n’a pu être déterminée ; parmi ces détections, 9 ont été réalisées la nuit. S’agissant des cas de déversement illégal, au cours de la même période, l’auteur a pu être pris sur le fait à 12 reprises, un procès-verbal ayant été dressé à chaque fois et transmis aux autorités judiciaires compétentes en Belgique, en France, aux Pays-Bas ou au Royaume-Uni (en fonction du pays dans les eaux duquel l’infraction a été constatée). Toutefois, à ce jour, l’UGMM n’a connaissance que d’une seule poursuite effective dans ces dossiers – certes récents.

  3. Dans son étude, M. Vollard fait en effet mention de la possibilité de larguer un système de bouée pourvue d’une toile absorbant le pétrole. L’expérience du passé a cependant montré qu’en cas de déversements illégaux de mélanges de déchets pétroliers, la réalisation d’une comparaison chimique (analyse « empreinte digitale ») d’échantillons pétroliers prélevés en mer avec des échantillons prélevés à bord du navire – prélèvements ayant souvent lieu dans le prochain port de mouillage plusieurs jours après le constat – a dans la plupart des cas un effet néfaste dans un dossier judiciaire dès lors qu’il s’agit le plus souvent de mélanges de déchets pétroliers non comparables. Les services de surveillance belges ont néanmoins déjà testé un tel système de bouée en 2007. Le principe du recours à celui-ci lors de vols nocturnes est le suivant : si une tâche suspecte est détectée la nuit sur le radar, la bouée absorbant le pétrole est larguée sur la tâche lors du survol vertical. La difficulté consiste alors à dépêcher le plus rapidement possible un navire de patrouille sur les lieux afin de repêcher la bouée (souillée de pétrole, on l’espère). Les tests ont cependant montré que la détection de la bouée en pleine mer n’est pas évidente, même dans des conditions de lumière de jour. Autre difficulté : du fait que souvent une période de plusieurs heures s’est écoulée entre le largage et le repêchage des bouées, une partie adverse pourra argumenter que, lors de son cheminement sur l’eau, la bouée a pu traverser une « autre » tâche, si bien que le lien de causalité entre la tâche et le navire pourra toujours être contesté par après. Par ailleurs, mes services travaillent sur l’organisation de vols supplémentaires par hélicoptère (dont une partie consistera également en des vols nocturnes) ; un tel engin permet de larguer avec précision une bouée en mer et de la récupérer immédiatement après.

  1. Het klopt dat de scheepslozingen op zee, met in het bijzonder lozingen van minerale olie, een belangrijk milieuprobleem vormen waar we een actief beleid rond blijven voeren. De Nederlandse studie uitgevoerd door de heer Ben Vollaard is gebaseerd op jarenlange statistisch bijgehouden resultaten van het Nederlandse luchttoezichtsprogramma. Nederland, dat als enige Noordzeeland jarenlang regelmatig nachtelijke controlevluchten heeft uitgevoerd, levert zo een belangrijke bijdrage aan het verder in kaart brengen van dit milieuprobleem. Nederland is hierbij tot op heden het eerste land dat statistisch kan aantonen dat ’s nachts relatief meer wordt geloosd dan overdag. België, net als de meeste andere Noordzeelanden, voerde tot op heden slechts een beperkt deel (circa 10 %) van zijn vluchten uit tijdens de nacht. Op basis van dit beperkter aantal nachtelijke vluchten in België kunnen we echter niet afleiden dat er voor onze kust meer wordt geloosd ’s nachts dan overdag. Ook nachtelijke satellietbeelden die ons via het Europees Agentschap voor de Veiligheid van de Scheepvaart (EMSA) gratis ter beschikking worden gesteld, geven geen opvallend hoger lozingspatroon aan in onze wateren ‘s nachts. Naast het verschil in werkingsmiddelen voor dergelijke controles, is voor de Belgische luchtoperatoren de belangrijkste reden voor het minder vliegen ‘s nachts dat, zoals in de Nederlandse studie trouwens ook aangehaald, de kans op effectieve gerechtelijke vervolging voor een nachtelijke lozing veel lager ligt, omwille van het feit dat men de aard van de verontreinigde stof dat in een kielzog van een ’s nachts lozend schip wordt waargenomen niet visueel kan worden vastgesteld. Anders gezegd, schepen werden weliswaar al tijdens het nachtelijk lozen betrapt, maar ook in Belgiê heeft dit tot op heden nog niet tot een gerechtelijke veroordeling geleid omwille van gebrek aan voldoende sluitend bewijs.

  2. In de periode 2008-2012 werden in het kader van het Belgisch luchttoezichtsprogramma georganiseerd door de Beheerseenheid Mathematisch Model van de Noordzee (BMM) in totaal 118 zeeverontreinigingen afkomstig van schepen waargenomen, waarvan 73 gevallen van minerale olieverontreinigingen, 15 zeeverontreinigingen van andere schadelijke stoffen (zgn. HNS – Hazardous Noxious Substances), en 30 gevallen van andere zeeverontreinigingen waarvan de samenstelling van de geloosde stof niet kon worden achterhaald; 9 van deze detecties werden ’s nachts vastgesteld. Van de gevallen van illegale lozing kon in diezelfde periode 12 keer de dader op heterdaad worden betrapt waarbij telkens een proces-verbaal werd opgesteld en overgemaakt aan de bevoegde gerechtelijke autoriteiten in België, Frankrijk, Nederland of het Verenigd Koninkrijk (afhankelijk van in wiens wateren de inbreuk werd vastgesteld). De BMM heeft tot op heden echter slechts weet van één effectieve vervolging uit deze –weliswaar recentelijke - dossiers.

  3. De heer Vollaard vermeldt in zijn studie inderdaad de mogelijkheid tot uitwerpen van een boeisysteem, waarop een olie-absorberende doek werd gemonteerd. Het verleden heeft echter aangetoond dat, in geval van illegale olielozingen van olieafvalmengsels, het maken van een chemische vergelijking (“fingerprint” analyse) van oliestalen genomen op zee met stalen genomen aan boord van het schip – vaak dagen na de vaststelling genomen in de volgende aanloophaven – meestal nefast werkt voor een gerechtelijk dossier omdat het in de meeste gevallen onvergelijkbare olieafvalmengsels betreft. De Belgische toezichtsdiensten hebben dergelijk boeisysteem desondanks reeds getest in 2007. Het principe van gebruik bij nachtelijke vluchten is dat indien er ’s nachts een verdachte vlek wordt gedetecteerd op radar, men deze olie-absorberende boei tijdens het verticaal overvliegen in de vlek werpt. De moeilijkheid bestaat er dan in om tijdig een patrouillevaartuig terplaatse te krijgen om de (hopelijk met olie besmeurde) boei terug op te vissen. De testen hebben echter aangetoond dat het terug opsporen van de boei in de open zee zelfs onder daglichtcondities niet evident is. Bijkomende moeilijkheid is dat, omwille van het feit dat tussen werpen en oppikken van de boeien vaak uren zijn voorbijgegaan, kan worden geargumenteerd door een tegenpartij dat de boei tijdens het drijven mogelijks in een “andere” vlek zou kunnen terecht zijn gekomen, met andere woorden het oorzakelijk verband tussen vlek en schip kan nadien nog steeds worden betwist. Verder werken mijn diensten aan de organisatie van bijkomende vluchten via helikopter (waarvan een deel ook besteed zal worden aan nachtvluchten); met een dergelijk toestel kan een boei nauwkeurig in zee gegooid worden en onmiddellijk erna gerecupereerd worden.