SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
7 juin 2012 7 juni 2012
________________
Question écrite n° 5-6430 Schriftelijke vraag nr. 5-6430

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au vice-premier ministre et ministre de l'Économie, des Consommateurs et de la Mer du Nord

aan de vice-eersteminister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee
________________
Les retards de paiement dans le cadre de prêts liés au crédit à la consommation De betalingsachterstand bij leningen gekoppeld aan consumentenkredieten 
________________
endettement
délai de paiement
crédit à la consommation
protection du consommateur
pauvreté
schuldenlast
betalingstermijn
consumptief krediet
bescherming van de consument
armoede
________ ________
7/6/2012Verzending vraag
27/6/2012Antwoord
7/6/2012Verzending vraag
27/6/2012Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2210 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2210
________ ________
Question n° 5-6430 du 7 juin 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-6430 d.d. 7 juni 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Les chiffres concernant les retards de paiement des Belges sont aussi concrets que révélateurs. En mars 2012, on a de nouveau atteint un record. Plus de 320 000 concitoyens sont confrontés à au moins un retard de paiement. C'est ce que signale la Centrale des crédits aux particuliers de la Banque nationale. Cet organisme fournit encore bien d'autres informations, surtout alarmantes et inquiétantes :

- Entre-temps, l'arriéré total de paiement atteint 2,6 milliards d'euros ;

- Il porte sur plus de 460 000 contrats ;

- Ce qui représente un retard de paiement moyen de 5 592 euros par contrat ;

- Réparti sur environ 6,2 millions de personnes.

La plupart de ces contrats concernent des crédits à la consommation ; il s'agit donc de personnes ayant décidé d'acheter des biens et qui sont confrontées à des difficultés parce qu'incapables de rembourser. Force est de reconnaître que l'importance des retards de paiement en matière de crédit à la consommation est relativement faible, à savoir 3 900 euros. Les prêts hypothécaires,quant à eux, pèsent évidemment beaucoup plus lourd sur le plan financier.

Depuis de nombreuses années déjà, tant les travailleurs sociaux de pratiquement tous les secteurs et infrastructures et les associations de défense des consommateurs que les associations de défense des personnes démunies se plaignent de la facilité avec laquelle les crédits à la consommation sont octroyés, voire des techniques agressives utilisées à cet effet. Les gens sont littéralement séduits par des crédits, accessibles à tous mais extrêmement dangereux, pour l'achat d'appareils ménagers, de matériel informatique ou électronique, de voyages, de vêtements, de meubles, de voitures, etc. Ce sont surtout les personnes fragilisées qui constituent des proies faciles et convoitées. S'ensuivent toute une série de problèmes pour de nombreuses personnes et familles, problèmes qui continuent à les poursuivre pendant des dizaines d'années, créant un cercle vicieux où les huissiers de justice et les sociétés de recouvrement trouvent leur sinistre gagne-pain.

Comment le ministre interprète-t-il les chiffres record de retards de paiement en matière de crédit à la consommation ? Reconnaît-il que cela génère une grande souffrance humaine, les personnes vulnérables étant les principales victimes des offres faciles et séduisantes en matière de crédits à la consommation ? Le ministre pense-t-il également que la lutte contre ces crédits trop facilement octroyés éviterait une grande souffrance et beaucoup de misère à bon nombre de gens, toujours plus nombreux ? Juge-t-il important de faire inverser la tendance à l'augmentation en matière de retard de paiement ? Est-il disposé à en faire une priorité politique et à relever drastiquement le seuil en matière d'octroi de crédits à la consommation ? Comment et quand concrétisera-t-il cet objectif ? Est-il prêt à se faire conseiller par des experts, notamment des organisations de défense des consommateurs et des associations où les pauvres prennent la parole, qui disposent déjà de propositions très concrètes en la matière ?

 

De cijfers van de betalingsachterstand van de Belgen zijn zowel heel concreet als veelbetekenend. In maart 2012 werd weerom een record bereikt. Ruim 320 000 landgenoten worstelen met minstens één achterstallige afbetaling. Dit meldt de Centrale voor Kredieten aan Particulieren van de Nationale Bank. Deze instelling geeft nog veel meer, vooral schrijnende en alarmerende informatie:

- De totale achterstand bedraagt ondertussen 2,6 miljard euro;

- Het gaat over achterstand van betaling bij ruim 460 000 contracten;

- Dus een gemiddelde achterstand van betaling van 5 592 euro per contract;

- Verdeeld over ongeveer 6,2 miljoen mensen.

Het hoofdaandeel van deze contracten betreft consumentenkredieten, dus mensen die beslissen tot de aankoop van goederen en daardoor in de problemen belanden omdat ze de afbetalingen niet aankunnen. Daarbij dient gesteld dat de achterstand voor de consumentenkredieten qua omvang relatief laag ligt, namelijk op 3 900 euro. De hypothecaire aspecten wegen uiteraard financieel veel zwaarder.

Al vele jaren klagen zowel de sociale werkers in zowat alle sectoren en voorzieningen, de consumentenverenigingen maar uitdrukkelijk ook de verenigingen van mensen in armoede, over het gemak en zelfs de agressieve verkoopstechnieken van consumentenkredieten. Mensen worden werkelijk verleid met laagdrempelige maar uiterst gevaarlijke kredieten bij de aankoop van huishoudtoestellen, informatica, elektronica, reizen, kleding, meubelen, wagens, enz. Vooral mensen in een al kwetsbare positie vormen hier gegeerde en gemakkelijke slachtoffers. In deze toestand ontstaan vele problemen voor vele mensen en gezinnen, die hen decennialang blijven achtervolgen. Ze vormen een penibele keten waarin ook gerechtsdeurwaarders en incassobedrijven hun macabere broodwinning vinden.

Hoe interpreteert de minister de piekende cijfers over betalingsachterstanden bij consumentenkredieten? Beaamt hij dat hier de wortels schuilen van veel menselijk leed, waarbij vooral kwetsbare mensen slachtoffer worden van te gemakkelijke en vaak te verleidelijke mogelijkheden om consumentenkredieten aan te gaan? Gaat de minister akkoord dat het aanpakken van deze te gemakkelijke kredietverlening heel veel leed en miserie bij vele, steeds meer mensen zou voorkomen? Vindt de minister het belangrijk om de trend van stijgende achterstand bij afbetalingen om te buigen? Is de minister bereid om hier een speerpunt van zijn beleid van te maken en door slagkrachtige maatregelen de drempel tot het verlenen van consumentenkredieten drastisch te verhogen? Hoe en wanneer zal de minister deze doelstelling concretiseren? Is de minister bereid om zich hierbij te laten adviseren door de experts ter zake, onder andere de consumentenorganisaties en de verenigingen waar armen het woord nemen, die hieromtrent al over vele concrete voorstellen beschikken?

 
Réponse reçue le 27 juin 2012 : Antwoord ontvangen op 27 juni 2012 :

Il ressort des chiffres de la Centrale des crédits aux particuliers (CCP) qu’en 2011 le nombre de contrats présentant un arriéré de paiement a progressé pour la quatrième année consécutive. L’ampleur de l’arriéré moyen a également fort augmenté depuis 2008. Ces chiffres sont en effet préoccupants et requièrent une approche préventive ferme de la problématique de l’endettement des consommateurs. Cependant, l’accroissement, depuis le début de la crise, du nombre d’arriérés de paiement relatifs à des crédits de consommation n’est pas imputable à une dégradation de la qualité des crédits octroyés. En effet, pour les nouveaux crédits accordés en 2009 et 2010, le taux de défauts de paiement après un an est inférieur à celui pour les crédits accordés avant la crise.

Il convient en outre de faire remarquer qu’une comparaison des données chiffrées de la CCP après 2011 avec des données chiffrées antérieures est compliquée par l’enregistrement obligatoire des découverts bancaires autorisés depuis 2011. De ce fait, des crédits et arriérés de paiement existants se retrouvent soudainement dans les statistiques de la CCP, ce qui peut donner lieu à une image biaisée.

Il serait par ailleurs erroné de conclure que toutes les personnes enregistrées dans les fichiers de la CCP en raison d’un arriéré de paiement relatif à au moins un crédit sont confrontées à un problème de surendettement. En effet, il convient d’également prendre en compte d’autres causes, telles que le non-paiement à la suite d’une négligence personnelle, un litige avec le prêteur ou des difficultés financières temporaires. Le risque de surendettement augmente en principe lorsqu’une personne est confrontée à des arriérés de paiement de plus en plus nombreux et de plus en plus importants. Sur la base des données de la CCP relatives aux arriérés de paiement concernant des crédits, on peut conclure que le risque global de surendettement a légèrement augmenté.

On ne peut pas non plus perdre de vue que les causes du surendettement ne se limitent pas à des arriérés de paiement relatifs à des crédits de consommation. En effet, trois personnes sur dix faisant appel à une procédure de règlement collectif de dettes sont enregistrées auprès de la CCP avec aucun contrat de crédit arriéré. Les consommateurs se voient souvent confrontés à d’autres difficultés de paiement, telles que des dettes en matière de soins de santé, des factures d’énergie, de téléphone, de loyer ou de dettes fiscales. Une problématique aussi complexe requiert dès lors une approché prenant en compte toutes ces causes fort diverses.

Cela n’empêche que l’accroissement des arriérés de paiement relatifs à des ouvertures de crédit reste inquiétant. Les statistiques de fin 2011 montrent que le nombre de ces arriérés est pratiquement le double auprès des institutions non bancaires par rapport aux institutions bancaires.

Je vais dès lors de déposer à court terme un projet de loi modifiant la loi du 12 juin 1991 relatif au crédit à la consommation. A cet égard, on focalisera surtout sur les ouvertures de crédit accordées trop facilement par les grandes surfaces, les commerces, les magasins d’appareils électroniques ou les entreprises de vente par correspondance.

L’honorable membre demande si je suis disposé à écouter les avis d’experts en la matière tels que les organisations de consommateurs et les associations où les pauvres prennent la parole. J’ai déjà connaissance des recommandations faites dans les notes de la Plateforme Journée sans Crédit. En outre, je suis à tout moment disposé à examiner des propositions concrètes et à évaluer la faisabilité de celles-ci.

Uit de cijfers van de Centrale voor Kredieten aan Particulieren (CKP) blijkt dat het aantal contracten met een openstaande betalingsachterstand in 2011 voor het vierde jaar op rij is gestegen. Ook de omvang van het gemiddelde achterstallige bedrag is sinds 2008 sterk toegenomen. Deze cijfers zijn duidelijk verontrustend en vragen een kordate preventieve aanpak van de schuldproblematiek bij consumenten. De oorzaak van de stijging van het aantal betalingsachterstanden bij consumentenkredieten sinds het ontstaan van de crisis ligt echter niet in een verminderde kwaliteit van de toegekende kredieten. Voor de nieuwe kredieten die in 2009 en 2010 werden gesloten ligt het wanbetalingspercentage na één jaar immers lager dan het wanbetalingspercentage na één jaar voor kredieten die werden toegekend vóór de crisis.

Daarnaast dient opgemerkt te worden dat een vergelijking van de cijfergegevens van de CKP na 2011 met eerdere cijfergegevens bemoeilijkt wordt door de verplichte registratie van geoorloofde debetstanden op rekening sinds 2011. Ook reeds bestaande kredieten en betalingsachterstanden duiken hierdoor plots op in de statistieken van de CKP, wat soms een vertekend beeld kan geven.

Het zou bovendien fout zijn om te concluderen dat alle personen die in de bestanden van de CKP geregistreerd zijn voor een achterstallige betaling van minstens één krediet te kampen hebben met een overmatige schuldenlast. Andere oorzaken, zoals niet-betaling wegens persoonlijke onachtzaamheid, een geschil met de kredietgever of tijdelijke financiële moeilijkheden moeten immers ook in rekening worden gebracht. Het risico op een overmatige schuldenlast neemt normaal toe wanneer een persoon meer en grotere betalingsachterstallen heeft. Op basis van de gegevens van de CKP met betrekking tot betalingsachterstanden voor kredieten, kan gesteld worden dat het globale risico op overmatige schuldenlast lichtjes gestegen is.

Men mag ook niet uit het oog verliezen dat de oorzaken van een overmatige schuldenlast zich niet beperken tot betalingsachterstanden uit consumentenkrediet. Drie op de tien personen die een beroep doen op de procedure van collectieve schuldenregeling zijn immers met geen enkele achterstallige kredietovereenkomst in de CKP geregistreerd. Consumenten kampen vaak met andere betalingsmoeilijkheden, zoals bijvoorbeeld schulden met betrekking tot gezondheidszorg, energiefacturen, telefoon, huur, of fiscale schulden. Een dergelijk complexe problematiek vereist bijgevolg een aanpak die zich richt op deze zeer diverse oorzaken.

Dit neemt niet weg dat de aangroei van betalingsachterstanden voor kredietopeningen zorgwekkend blijft. Uit de statistieken van eind 2011 blijkt dat het aantal achterstallige betalingen voor kredietopeningen ongeveer dubbel zo groot is bij niet-bancaire dan bij bancaire instellingen.

Ik zal daarom om op korte termijn een wetsontwerp tot wijziging van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet in te dienen. Hierbij zal vooral worden ingespeeld op het te gemakkelijk toestaan van kredietopeningen door grootwarenhuizen, winkels, elektrozaken of postorderbedrijven.

Het geachte lid vraagt of ik bereid ben te luisteren naar de adviezen van experts ter zake zoals de consumentenorganisaties en de verenigingen waar armen het woord nemen. Ik ben reeds op de hoogte van de aanbevelingen van de nota’s van het Platform Dag zonder Krediet. Ook daarnaast ben ik steeds bereid concrete voorstellen te bekijken en op hun haalbaarheid te toetsen.