SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
29 mars 2012 29 maart 2012
________________
Question écrite n° 5-5983 Schriftelijke vraag nr. 5-5983

de Louis Ide (N-VA)

van Louis Ide (N-VA)

à la ministre des Classes moyennes, des PME, des Indépendants et de l'Agriculture

aan de minister van Middenstand, KMO's, Zelfstandigen en Landbouw
________________
Virus de Schmallenberg - Moutons - Malformations chez les agneaux - Chiffres - Plan d'action - Enquête Schmallenbergvirus - Schapen - Misvormingen bij lammeren - Cijfers - Actieplan - Onderzoek 
________________
ovin
bovin
maladie animale
Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire
contrôle sanitaire
inspection vétérinaire
schapen
rundvee
dierenziekte
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen
gezondheidsinspectie
veterinaire inspectie
________ ________
29/3/2012Verzending vraag
3/5/2012Antwoord
29/3/2012Verzending vraag
3/5/2012Antwoord
________ ________
Question n° 5-5983 du 29 mars 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-5983 d.d. 29 maart 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Un article de presse publié le 14 janvier 2012 révèle que vingt-trois exploitations ovines ont déjà été contaminées par le virus de Schmallenberg. Comme pour la fièvre catarrhale, le virus de Schmallenberg est transmis par les petits moustiques et contamine les bovins et les moutons. Il provoque également des malformations chez les agneaux. On ne verra que dans quelques mois si les veaux sont également touchés  .Compte tenu de la gravité de la maladie, je voudrais savoir quelles actions la ministre a entreprises en la matière.

Comme c'est déjà le second virus qui contamine notre bétail sur une période relativement courte (voici quelques années, on a eu la fièvre catarrhale et à présent, le virus de Schmallenberg), je me demande s'il ne conviendrait pas d'étendre notre action, par exemple en prévoyant un plan de lutte contre les virus animaux. Je me demande également si l'on ne devrait pas remettre en question l'élevage intensif. Ainsi, on affirme qu'une conséquence de l'élevage intensif est que les maladies se propagent et se transmuent plus rapidement parce que les animaux sont en contact étroit les uns avec les autres.

Je souhaiterais obtenir une réponse concrète aux questions suivantes :

1) Combien de bêtes ont-elles entre-temps été contaminées par le virus de Schmallenberg ? La ministre peut-elle ventiler ces chiffres par région (Flandre, Wallonie et Bruxelles) ?

2) Quelles mesures la ministre a-t-elle déjà prises pour cartographier cette maladie ? A-t-elle instauré une obligation de déclaration ? Des informations ont-elles déjà été communiquées aux services vétérinaires et autres services intéressés afin de favoriser une prise de conscience de ce problème ?

3) La ministre a-t-elle déjà mené une enquête afin de développer d'éventuelles mesures de prévention et de lutte ?

4) Le 20 janvier 2012, une concertation technique s'est tenue à Bruxelles à l'initiative du Standing Committee on the Food Chain and Animals Health (ScoFCAH) de la Commission européenne concernant le monitoring de cette maladie. Quel était le résultat de cette concertation ? Quels avis ont-ils été formulés ? La ministre mettra-t-elle ces avis en œuvre?

5) Que pense-t-elle d'un plan général de lutte contre les virus animaux ?

6) Que pense-t-elle de l'éventuelle relation entre, d'une part, la croissance et l'augmentation de la résistance des virus animaux et, d'autre part, l'élevage intensif ?

 

Uit een krantenartikel van 14 januari 2012 blijkt dat reeds drieëntwintig schapenbedrijven besmet zijn met het Schmallenbergvirus. Net als bij blauwtong, wordt het Schmallenbergvirus verspreid via kleine muggen en maakt het runderen en schapen ziek. Bij lammeren lokt het misvormingen uit. Of dat ook bij kalfjes zo is, zal pas over enkele maanden blijken. Gezien de ernst van deze ziekte, peil ik middels deze vraag naar de actie van de minister inzake dit probleem.

Gezien het feit dat dit reeds het tweede virus is op relatief korte tijd (enkele jaren geleden blauwtong, nu het Schmallenbergvirus) dat onze dieren besmet, stel ik me ook de vraag of er niet breder zou moeten gewerkt worden, bvb. met een algemeen actieplan omtrent dierenvirussen. Ook stel ik me de vraag of de intensieve veeteelt niet moet worden herbekeken. Zo wordt gesteld dat de intensieve veeteelt ervoor zorgt dat ziekten zich sneller verspreiden en muteren omdat de dieren heel nauw met elkaar in contact staan.

Concreet had ik graag een antwoord gekregen op de volgende vragen:

1) Hoeveel dieren zijn intussen besmet door het Schmallenbergvirus? Kan de geachte minister deze cijfers ook regionaal opsplitsen (Vlaanderen, Wallonië en Brussel)?

2) Wat heeft de geachte minister reeds ondernomen om deze ziekte in kaart te brengen? Heeft zij een meldplicht ingesteld? Werd er reeds informatie verspreid naar de veterinaire diensten en belanghebbenden om bewustwording omtrent dit probleem aan te moedigen?

3) Heeft zij reeds onderzoek ingesteld om op die manier mogelijke preventie- en bestrijdingsmaatregelen te ontwikkelen?

4) Op 20 januari 2012 werd, op initiatief van het Standing Committee on the Food Chain and Animals Health (SCoFCAH) van de Europese Commissie, in Brussel een technisch overleg gehouden inzake het monitoren van deze ziekte. Wat was de uitkomst van dit overleg? Welke adviezen werden er geformuleerd? Zal de geachte minister deze adviezen in de praktijk omzetten?

5) Wat denkt zij van een algemeen actieplan omtrent dierenvirussen?

6) Wat denkt zij over de mogelijke link tussen de groei en de grtotere weerbaardheid van dierenvirussen en de intensieve veeteelt?

 
Réponse reçue le 3 mai 2012 : Antwoord ontvangen op 3 mei 2012 :

1. Au 16 avril 2012, le virus de Schmallenberg a été mis en évidence dans 412 exploitations, dont 167 exploitations ovines, 243 exploitations bovines et deux exploitations caprines. Il n'est pas possible de donner le nombre d'animaux, étant donné que seules les analyses pour le premier cas qui est identifié dans une exploitation sont prises en compte par l'Agence fédérale pour la sécurité de la chaîne alimentaire (AFSCA), donc enregistrées. Ci-dessous la répartition par Région :

 

Nombre total d'exploitations touchées

Nombre d'exploitations ovines touchées

Nombre d'exploitations bovines touchées

Nombre d'exploitations caprines touchées

Région wallonne

134

55

78

1

Région flamande

277

112

164

1

Région bruxelloise

1

0

1

0

Les données sont mises à jour régulièrement et consultables sur le site internet de l’AFSCA (www.afsca.be/santeanimale/schmallenberg/)

2. En Belgique, tout avortement chez les bovins, ovins et caprins doit être notifié par le responsable, et suivi d'analyses, sur base de la législation sur la brucellose (pour les bovins) et sur la fièvre Q (pour les ovins et caprins). Si, à l'autopsie, des lésions suspectes sont observées (malformations squelettiques ou du système nerveux central), un test pour le virus de Schmallenberg est effectué par le laboratoire national de référence le Centre d'Étude et de Recherches vétérinaires et agrochimiques (CERVA). Une notification obligatoire additionnelle et spécifique à la maladie de Schmallenberg n’est donc pas nécessaire. Il n'existe aucune législation concernant la maladie de Schmallenberg au niveau belge ou international. Cette maladie ne fait d'ailleurs pas partie des maladies de la liste de l'OIE. Les coûts du protocole avortements, incluant le test pour le virus de Schmallenberg, sont supportés financièrement par l'AFSCA.

Dès que le virus a été identifié sur notre territoire (le 22 décembre 2011), l’AFSCA a mis tout en œuvre pour informer et sensibiliser les vétérinaires, les éleveurs et le grand public, par des lettres d’information et des communiqués de presse. L'accent a été mis sur l'importance de signaler tout avortement chez des ruminants, pour détecter l'éventuelle présence du virus de Schmallenberg ou d'autres maladies. Le site internet de l'AFSCA synthétise les connaissances et l'actualité concernant cette maladie.

3. Dès l'identification du virus en Belgique, notre laboratoire national de référence CERVA a mis tout en œuvre pour diagnostiquer avec le plus de certitude possible le virus (contacts avec d'autres laboratoires de références, recherches internes). La maladie de Schmallenberg est une maladie transmise par des vecteurs (culicoïdes), et les conséquences actuelles (avortements, malformations) sont le résultat de la circulation du virus au cours de l'année 2011. Il n'y a donc pas de mesure de prévention possible : l'épidémie précédente d'une autre maladie vectorielle, la maladie de la langue bleue, ayant montré que la lutte contre les vecteurs était inefficace. Un vaccin pourrait protéger le cheptel, mais aucun vaccin pour cette maladie n'existe encore. Les firmes pharmaceutiques sont en train d'en évaluer le rapport coût/bénéfice.

Des projets de recherche viennent d'être soumis au niveau européen, projets qui sont destinés à mieux comprendre la maladie, ce qui est un préalable au développement de moyens de prévention et/ou de lutte.

4. Au cours de la réunion du 20 janvier, la Commission européenne a fait le point sur la situation épidémiologique concernant cette maladie. La Commission a réitéré son intention de ne pas prendre de mesures concernant cette maladie, comme une notification obligatoire. Je suis tout à fait d'accord avec cette approche. La Commission a insisté sur l'importance des échanges d’information entre États membres et la transparence, ce que la Belgique a appliqué dès l'identification de la maladie de Schmallenberg sur son territoire. La Commission a aussi indiqué que les connaissances concernant ce nouveau virus devaient être améliorées, via des recherches scientifiques coordonnées au niveau européen, avant de prendre d'autres décisions.

5. Une politique sanitaire de surveillance des maladies animales existe en Belgique. Les éléments clefs de cette politique sont notamment l’analyse et le suivi des nouveaux développements des maladies endémiques, émergentes ou ré-émergentes (BVD, IBR, brucellose, fièvre Q, maladie de la langue bleue, virus du Nil Occidental…). Une importance particulière est donnée au suivi des avortements chez les petits ruminants et les bovins, accompagné d’une enquête épidémiologique et d'analyses. La déclaration des avortements est obligatoire chez tous les ruminants, ce qui permet d’analyser un ensemble d'agents pathogènes de façon continue.

Il existe également depuis 2006 un programme de monitoring des insectes vecteurs de certains virus (maladie de la langue bleue, maladie de Schmallenberg). Ce programme doit permettre :

  • de détecter la présence des espèces vectrices de ces virus (délimitation d’une période à risque) ;

  • de quantifier le risque de transmission de la maladie ;

  • d’approfondir les connaissances scientifiques concernant la biologie du vecteur.

En mars 2012, des chercheurs belges ont été les premiers à identifier le virus de Schmallenberg dans des insectes capturés (culicoides), démontrant de quelle façon le virus passait d'un animal à l'autre.

Mes services explorent actuellement la possibilité de recherches futures en ce qui concerne l'évolution de ce programme de monitoring des vecteurs et des programmes de surveillance des maladies virales.

6. Le lien entre l'élevage intensif du bétail et l'émergence, la plus grande fréquence ou la gravité des maladies virales n'est pas prouvé. Au contraire, la situation sanitaire des élevages, du point de vue des maladies virales, s'est constamment améliorée ces dernières décennies grâce aux différents programmes de lutte et de surveillance des maladies animales.

Dans le cas précis des maladies de la langue bleue et de Schmallenberg, ces virus n'avaient jamais été identifiés en Europe du Nord (ni au niveau mondial pour le virus de Schmallenberg). Étant donné que ces maladies sont transmises par des vecteurs (culicoïdes), le lien avec l'intensité du mode d'élevage est quasi inexistant. L'émergence de ce type de virus pourrait plutôt s’expliquer par le réchauffement climatique, ainsi que par la mondialisation du commerce et des transports, qui faciliterait l'introduction de nouveaux vecteurs et virus.

1. Tot op 16 april 2012 werd het Schmallenbergvirus aangetoond in 412 landbouwbedrijven, waarvan 167 schapenbedrijven, 243 rundveebedrijven en 2 geitenbedrijven. Het is niet mogelijk het aantal dieren op te geven, gezien enkel de analyses voor het eerste geval dat in een bedrijf wordt geïdentificeerd door het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) in aanmerking worden genomen en dus worden geregistreerd. Hierna vindt u de verdeling per Gewest :

 

Totaal aantal getroffen bedrijven

Totaal aantal getroffen schapenbedrijven

Totaal aantal getroffen rundveebedrijven

Totaal aantal getroffen geitenbedrijven

Waals Gewest

134

55

78

1

Vlaams Gewest

277

112

164

1

Brussels Gewest

1

0

1

0

De gegevens worden regelmatig bijgewerkt en kunnen worden geraadpleegd op de website van het FAVV (www.favv.be/dierengezondheid/schmallenberg/)

2. In België moet elke abortus bij runderen, schapen en geiten door de verantwoordelijke worden gemeld, waarna analyses volgen, en dit op basis van de wetgeving betreffende brucellose (voor runderen) en betreffende Q-koorts (voor schapen en geiten). Indien tijdens de autopsie verdachte letsels worden vastgesteld (misvormingen van het skelet of van het centraal zenuwstelsel), wordt een test op het Schmallenbergvirus uitgevoerd door het nationaal ontledingslaboratorium Centrum voor onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie (CODA). Het is dus niet noodzakelijk een bijkomende en specifieke meldingsplicht voor de ziekte van Schmallenberg in te stellen. Er bestaat noch op Belgisch vlak noch op internationaal vlak enige wetgeving met betrekking tot de ziekte van Schmallenberg. Overigens, deze ziekte maakt geen deel uit van de ziekten opgenomen in de lijst van de OIE. De kosten van het protocol inzake abortussen, met inbegrip van de test op het Schmallenbergvirus, worden op financieel vlak door het FAVV gedragen.

Zodra het virus in ons land werd geïdentificeerd (22 december 2011) heeft het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen alles in het werk gesteld om de dierenartsen, de veehouders en het grote publiek te informeren en te sensibiliseren aan de hand van informatieve nieuwsbrieven en via persberichten. De nadruk werd gelegd op het belang van de melding van alle abortussen bij herkauwers teneinde de eventuele aanwezigheid van het Schmallenbergvirus of van andere ziekten op te sporen. Op de internetsite van het FAVV wordt een samenvatting gegeven van de informatie over en de actuele situatie van deze ziekte.

3. Zodra het virus in België werd geïdentificeerd, heeft ons nationaal referentielaboratorium CODA alles in het werk gesteld om een diagnose van het virus met zoveel mogelijk zekerheid op te maken (contacten met andere referentielaboratoria, intern onderzoek). De ziekte van Schmallenberg is een ziekte die wordt overgedragen door vectoren (culicoïden) en de huidige gevolgen (abortussen, misvormingen) zijn het resultaat van de omloop van het virus in 2011. Er is dus geen preventiemaatregel mogelijk : de vorige epidemie van een andere vectorziekte, blauwtong, heeft aangetoond dat de bestrijding van de vectoren niet doeltreffend was. Een vaccin zou de veestapel kunnen beschermen, maar voor deze ziekte bestaat er nog geen vaccin. De farmaceutische bedrijven werken aan een evaluatie van de kosten-baten hieromtrent.

Onderzoeksprojecten zijn onlangs op Europees vlak voorgelegd; dit zijn projecten die gericht zijn op een beter begrip van de ziekte, wat een voorwaarde is voor de ontwikkeling van preventie- en/of bestrijdingsmiddelen.

4. In de vergadering van 20 januari heeft de Europese Commissie een stand van zaken opgemaakt over de epidemiologische toestand met betrekking tot de ziekte. De Commissie heeft herhaald dat zij niet van plan is om maatregelen te nemen tegen deze ziekte, zoals een meldingsplicht. Wij gaan helemaal akkoord met deze aanpak. De Commissie benadrukte het belang van informatie-uitwisselingen tussen de Lidstaten en van transparantie wat België heeft uitgevoerd zodra de ziekte van Schmallenberg op haar grondgebied werd geïdentificeerd. De Commissie heeft ten slotte gewezen op het feit dat de kennis over dit nieuwe virus moet worden verbeterd via gecoördineerd wetenschappelijk onderzoek op Europees niveau alvorens andere beslissingen te nemen.

5. België heeft een gezondheidsbeleid voor toezicht op dierenziekten ingesteld. De belangrijkste elementen van dit beleid zijn meer bepaald de analyse en opvolging van de nieuwe ontwikkelingen m.b.t. endemische ziektes, nieuwe of opnieuw opduikende ziektes (BVD, IBR, Q-koorts, blauwtong, West Nile Virus,…). Er wordt bijzonder belang gehecht aan de opvolging van de abortussen bij kleine herkauwers en runderen, waarbij een epidemiologisch onderzoek en analyses worden uitgevoerd. Het is verplicht aangifte te doen van abortussen bij alle runderen, waardoor het mogelijk is continu analyses uit te voeren voor een reeks ziekteverwekkers.

Sinds 2006 bestaat er eveneens een monitoringprogramma voor insecten die vectoren zijn van bepaalde virussen (blauwtong, ziekte van Schmallenberg). Dit programma moet het mogelijk maken :

  • de aanwezigheid van vectorspecies van deze virussen op te sporen (afbakening van een risicoperiode);

  • het risico van overdracht van de ziekte te kwantificeren;

  • de wetenschappelijke kennis betreffende de biologie van de vector uit te breiden.

In maart 2012 hebben Belgische onderzoekers als eerste het Schmallenbergvirus geïdentificeerd bij in gevangen genomen insecten (culicoïden) waarbij werd aangetoond hoe het virus van dier op dier wordt overgedragen.

Mijn diensten bestuderen momenteel de mogelijkheid om in de toekomst een onderzoek in te stellen met betrekking tot de evolutie van dit vectormonitoringprogramma evenals toezichtsprogramma's voor virale ziekten.

6. Het verband tussen de intensieve veeteelt en het opduiken, de hoogste frequentie of de ernst van virale ziekten is niet bewezen. Integendeel, vanuit het oogpunt van virale ziekten is de gezondheidstoestand in de veeteelt de laatste decennia voortdurend verbeterd dankzij de verschillende bestrijdings- en toezichtsprogramma's voor dierenziekten.

In het specifieke geval van blauwtong en de ziekte van Schmallenberg werden deze virussen nog nooit in Noord-Europa in kaart gebracht (noch op wereldvlak voor wat het Schmallenbergvirus betreft). Aangezien deze ziekten worden overgedragen door vectoren (culicoïden) is het verband met de intensiteit van de veeteeltmethodes quasi onbestaand. Deze nieuwe virussoort zou eerder kunnen worden toegeschreven aan de opwarming van de aarde evenals aan de globalisering van handel en transport waardoor de insleep van nieuwe vectoren en virussen gemakkelijker wordt.