1-171
BELGISCHE SENAAT
GEWONE ZITTING 1997-1998
____
BEKNOPT VERSLAG
PLENAIRE VERGADERING
Ochtendvergadering - Donderdag 12 maart 1998
________
INHOUD
- INVOEGING VAN EEN ARTIKEL 120ter IN DE NIEUWE GEMEENTEWET, STREKKENDE TOT
EEN EVENWICHTIGE AANWEZIGHEID VAN VROUWEN EN MANNEN IN DE
GEMEENTELIJKE ADVIESRADEN
- Algemene bespreking. (Spreker : mevrouw de Bethune.)
- Aanneming van de artikelen
- RESOLUTIE BETREFFENDE DE GOKVERSLAVINGSPROBLEMATIEK
- Bespreking (Sprekers : mevrouw Nelis-Van Liedekerke, rapporteur, de heren Vergote, Buelens, Weyts
en Olivier.)
_____________
VOORZITTER : DE HEER MOENS,
ONDERVOORZITTER
____
De vergadering wordt om 10.05 u. geopend.
- WETSVOORSTEL TOT INVOEGING VAN EEN ARTIKEL 120ter IN DE NIEUWE GEMEENTEWET, STREKKENDE
TOT EEN EVENWICHTIGE AANWEZIGHEID VAN VROUWEN EN MANNEN IN DE GEMEENTELIJKE
ADVIESRADEN
Algemene bespreking
Mevrouw de Bethune (CVP). - In de week waarin 50 jaar vrouwenstemrecht wordt gevierd past het dit wetsvoorstel te
behandelen dat een nieuwe stap zet naar de gelijke vertegenwoordiging van mannen en vrouwen. Het voorstel strekt ertoe
de 1/3-regel op gemeentelijk en provinciaal niveau in te voeren. Het toepassingsgebied van dit voorstel moet naar waarde
worden geschat omdat het betrekking heeft op alle adviesraden die vallen binnen de gemeentelijke en provinciale
autonomie. Dit was een ontbrekende schakel in het gelijke kansenbeleid. Het bevordert ook de democratie omdat het een
aanzet is tot een grotere politieke deelname van vrouwen. Het is tenslotte een onmisbare aanvulling op de wetgeving inzake
de evenwichtige samenstelling van de kieslijsten. (Applaus.)
- De algemene bespreking is gesloten.
- De artikelen worden zonder opmerkingen aangenomen.
- Over het geheel zal later worden gestemd.
VOORSTEL VAN RESOLUTIE BETREFFENDE
DE GOKVERSLAVINGSPROBLEMATIEK
Bespreking
Mevrouw Nelis-Van Liedekerke (VLD), verslaggever. - Dit voorstel van resolutie, ingediend door collega Vergote, werd
in de commissie voor de sociale aangelegenheden uitvoerig behandeld. De commissie heeft hoorzittingen georganiseerd met
zelfhulpgroepen van gokverslaafden, met hulpverleners, verantwoordelijken van de casino's, de Unie van de Belgische
Automatenbranche en van de Nationale Loterij. Vervolgens werd van gedachten gewisseld met de ministers van
volksgezondheid en pensioenen, financiën en justitie.
De indiener verwijst in zijn toelichting naar de wet van 1902 die kansspelen verbiedt. In werkelijkheid is er een
gedoogbeleid. Een nieuwe aanpak is dan ook noodzakelijk. Volgens de indiener wordt de jaarlijkse omzet in het officiële
gokcircuit geschat op 162 miljard. De dienst strafrechtelijk beleid van het ministerie van justitie meldt
100 000 problematische spelers, waaronder 20 000 zware gokverslaafden. Wetenschappelijke studies wijzen op een hoger
verslavingsgevaar voor jongeren en mensen met een lagere opleiding. Het gokken veroorzaakt grote maatschappelijke
drama's. Volgens de indiener doet de overheid geen bijzondere inspanningen voor de gokverslaafden. Toch hebben zij
begeleiding van psychologen en juristen nodig. Een adequate preventie is noodzakelijk.
Uit de hoorzitting met ex-gokverslaafden, die verenigd zijn in zelfhulpgroepen, bleek dat gokken niet enkel leidt tot
geldproblemen maar ook tot relatie-, drank-, gezondheids- en professionele problemen. De afhankelijkheid begint
onschuldig maar evolueert naar het zoeken van alle mogelijke middelen om geld te vinden om de schulden te kunnen
betalen. Vaak worden leningen aangegaan of persoonlijke bezittingen van de hand gedaan, met drama's tot gevolg. In 1996
werd de nationale anti-gokcoalitie opgericht die het gokken in al zijn vormen wil aanpakken, hoewel het geen
opvangcentrum is voor verslaafden. Naast een actieplan met concrete maatregelen ijvert de organisatie voor positieve
maatregelen zoals preventiecampagnes, het creëren van mogelijkheden om ex-verslaafden een tweede kans te geven en het
oprichten van professionele opvangcentra voor verslaafden en hun familie.
De commissie sociale aangelegenheden organiseerde hoorzittingen met hulpverleners o.m. met professor Roosen van het
Matt Talbot Instituut, het enige centrum in Vlaanderen dat gespecialiseerd is in de gokverslaving. Volgens professor Roosen
is er onvoldoende studiewerk voorhanden om te bepalen hoeveel gokverslaafden er in België zijn.
Het Matt Talbot Instituut past groepstherapie toe. De effectiviteit van de groepstherapie is moeilijk in te schatten want heel
wat gokkers geraken volgens professor Roosen zonder therapie van hun verslaving af.
Het Instituut organiseert eveneens cursussen in samenwerking met de casino's waarbij het personeel wordt aangeleerd
hoe men in een vroeg stadium gokverslaving kan herkennen en hoe hier best wordt op gereageerd.
Uit de gedachtewisseling met de heer Minet, werkzaam in de psychiatrische afdeling van het daghospitaal Brugman,
blijkt dat het probleem van gokverslaving vaak wordt ontdekt via andere pathologieën. Een gokverslaafde helpen, betekent
niet alleen dat men hem helpt op te houden met spelen, maar ook met het dieper existentieel probleem dat vaak onder het
gokgedrag schuilgaat. Gokverslaving is een passie waarbij de verslaafde elke zin voor de realiteit verliest. Gokverslaving
kan men ook niet klinisch vaststellen, zoals verslaving aan drank of aan bepaalde farmacologische producten.
De therapie die wordt toegepast, richt zich op drie domeinen : de waarde van het geld opnieuw leren kennen door
bijvoorbeeld nooit méér dan het absolute noodzakelijke geld bij zich te hebben; de patiënt wordt aangeraden niet meer te
spelen, zelfs niet een onschuldig gezelschapsspel; aan de patiënt wordt wiskundig uitgelegd wat in werkelijkheid zijn
winstkansen zijn; men tracht te weten te komen welke affectieve, sociale en andere tekorten hij wil compenseren door de
verslaving.
De heer Minet pleit ervoor een deel van de winsten die de sector maakt ter beschikking te stellen van de centra voor
geestelijke gezondheidszorg.
Het is dringend noodzakelijk dat er meer informatie over gokverslaving in de scholen wordt verspreid. Speelautomaten
zouden in de buurt van scholen moeten worden geweerd.
De commissie had tevens een gedachtewisseling met mevrouw Chris Caubergs, provinciaal verantwoordelijke
drugpreventie van de dienst Welzijn van de provincie Vlaams Brabant. Mevrouw Caubergs pleit voor het uitstippelen van
een gezamenlijk gokpreventiebeleid vanuit de federale regering en de Vlaamse gemeenschap. Zij formuleerde een aantal
voorstellen inzake preventiemaatregelen zoals het afsluiten van convenanten tussen gemeenten en fabrikanten, het maken
van afspraken met financiële instellingen zodat het niet meer mogelijk is persoonlijke leningen af te sluiten bij verschillende
banken, het tijdig detecteren door huisartsen, het leren budgetteren en ten slotte voorstellen inzake de opvoedkundige taak
van ouders en grootouders.
Een ex-croupier lichtte de commissie in over een aantal praktijken die casino's gebruiken om klanten te werven zoals het
inleggen van gratis bussen.
De heer Plasschaert, formuleerde ook een aantal bedenkingen in verband met de verloning, de werkorganiatie en het
sociaal statuut van de croupier en de wijze van controle door de inspectie van financiën. Hij gaf verder meer uitleg over de
wijze waarop gespeeld wordt, de maximale inzet per spel en de mogelijke verliezen.
Hij formuleerde een aantal suggesties. Hij pleit voor de toetsing van het wetsontwerp op het spel aan de Europese
richtlijnen; het doorbreken van de monopoliepositie van de concessiehouder; de wijziging van de locatie van bestaande
casino's zodat iedere provincie geniet van de taksen; het aanstellen van twee regeringscommissarissen per casino, het
onderbrengen van goktoestellen in casino's en een gelijke taxatie in Vlaanderen en Wallonië.
De commissie organiseerde tevens hoorzittingen met de organisatoren en met verdelers van kansspelen.
De afgevaardigden van de casino's van Oostende en Namen steunen het initiatief van senator Vergote en wensen mee te
werken aan het opsporen van gokverslaving. Ze verspreiden o.m. een informatiebrochure waarin gewezen wordt op de
gevaren van het kansspel. Opleidingssessies voor het personeel worden verzorgd door het Matt Talbot Instituut.
Tegenover de nieuwe vestiging van een casino in Brussel staan de casino-uitbaters niet positief, vermits zij vermoedelijk
30 tot 50 % van hun kliënteel zullen verliezen met nefaste gevolgen voor de werkgelegenheid.
De heer Verdonck, casino-uitbater, drukte zijn tevredenheid uit over het feit dat er nu een regeling op komst is waardoor
de casino's een wettelijk statuut krijgen.
De afgevaardigde van de Unie van de Belgische Automatenbranche nuanceerde de cijfers die in bepaalde dagbladen
werden gepubliceerd. De bruto omzet bedraagt minder dan de helft van wat in de pers werd beweerd. Ingevolge de
drastische verhoging van de belastingen in 1991 is het aantal toestellen met twee derde verminderd. De sector is bereid mee
te werken aan preventieve maatregelen en aan de ontwikkeling van meer gesofistikeerde electronische controle.
De afgevaardigde van de Nationale Loterij ziet in de spelen op de Lotto geen verslavend element, omdat men zijn geld
niet onmiddellijk opnieuw kan inzetten. Bovendien is het bedrag meestal beperkt. Een onderzoek naar gokverslaving via
het netwerk van verdelers is niet mogelijk omdat het anoniem wordt gespeeld.
De minister van volksgezondheid geeft toe dat gokverslaving nooit een prioriteit is geweest van zijn departement. Hoe
ver kan men in een democratische samenleving gaan in het beschermen van mensen tegen zichzelf aan de hand van
verbodsbepalingen ? De heer Pelc, hoofd van de afdeling « Beschavingsziekten » van de Hoge Gezondheidsraad zal worden
belast met een studie over de haalbaarheid van het verzamelen van wetenschappelijke gegevens. De minister meent dat een
kosten-batenanalyse tot de taak behoort van de academische wereld. De controle is volgens hem een taak van het
departement van justitie. De wet kan inwerken op factoren die de verslaving in de hand werken, maar een volledig verbod
zou het probleem enkel verschuiven naar het illegale circuit. Bij de voorbereiding van de wet op de kansspelen zou het
departement betrokken moeten worden. Hij verzoekt om voldoende steun voor de centra voor alcohool en drugpreventie.
De minister van financiën bevestigt dat in het voorontwerp van wet de oprichting van een negende casino in ons land in
uitzicht wordt gesteld. Van de fooien gaat 60 % als loon naar de croupiers en 40 % naar de Sociale Zekerheidsfonds. De
fiscale en sociale boekhouding is gebaseerd op de documenten die de inspecteurs van financiën opstellen. Uiteraard kan de
aanwezigheid van twee of drie controleurs in een rotatiesysteem tot zekere vriendschapsbanden met de uitbaters leiden. Het
is echter niet gemakkelijk personeel te vinden dat twee à drie nachten per week wil werken. Het ontwerp van wet omvat
enkele bepalingen om fraude tegen te gaan. Kredieten zouden niet mogen worden verleend.
Het ministerie oefent geen controles op de bingotoestellen. Deze controles vallen onder de gewone controle van de
horeca-sector. De tellers van de toestellen moeten toegankelijk zijn voor de belastingadministratie. Zware verliezen in één
enkele nacht zijn vrijwel uitgesloten. Het is niet waar dat het uitbetalingspercentage 20 à 25 % zou bedragen. Het ontwerp
houdt in een algemeen elektronisch controlesysteem in waarop alle toestellen moeten worden aangesloten. Gokspelen zijn
verboden voor personen onder de 21 jaar. De gesprekken op Europees niveau over het aanbod van kansspelen op Internet
hebben nog niet veel opgeleverd. Volgens de minister is de centrale gegevensbank van personen die hun schulden niet
kunnen afbetalen, een belangrijke stok achter de deur voor gokverslaafden.
De minister van justitie lichtte de problematiek van de gokverslaving op 20 januari toe.
Casino's zijn in overtreding met de wet, maar de inbreuken worden om fiscale redenen gedoogd. Ingevolge de vraag van
de Brusselse Hoofdstedelijke Regering om een casino uit te baten, besliste het college van procureurs-generaal op
7 november 1995 dat er geen verdere afwijkingen op het gedoogbeleid werden toegestaan.
De dienst strafrechtelijk beleid van het ministerie van justitie komt via extra-polatie tot de conclusie dat er in België
100 000 problematische spelers zijn, van wie 20 000 gokverslaafden. De meeste gokkers zijn mannen en ongeveer de helft is
jonger dan 25 jaar. De kans op verslaving neemt toe naarmate de tijd tussen het spelen en het resultaat kleiner wordt. Vooral
casino's, kansspelautomaten en clandestiene speelzalen zijn gevaarlijk voor verslaving.
Uit een Nederlands onderzoek blijkt dat 10 tot 50 % van de geregistreerde probleemgokkers in aanraking komt met politie
of justitie.
Het ontwerp verbiedt de exploitatie van kansspelen of kansspelinrichtingen, met uitzondering van spelen op inrichtingen
die toegelaten zijn door de wet en waarvoor een vergunning nodig is. Een kansspelcommissie moet toezien op de naleving
van de wet, reikt de vergunningen uit en kan ook de exploitatie verbieden. Het ontwerp bevat ook een aantal maatreglen
die de spelers moeten beschermen.
De leden van de commissie stelden vragen over de piramidespelen, het gebrek aan wetenschappelijke gegevens, de
preventie, de goktoestellen in drankgelegenheden en het gokken via Internet. De minister verklaarde onder meer dat de
regering werkt aan een ontwerp over de criminaliteit via de informatietechnologie. Daarin kan rekening worden gehouden
met gokactiviteiten.
Op het voorstel van resolutie werden twee amendementen ingediend die eenparig werden aangenomen; drie andere
amendementen werden ingetrokken. De resolutietekst werd eenparig aangenomen. (Applaus.)
De heer Vergote (VLD). - Ik dank de rapporteur voor het schitterende rapport. Mijn waardering gaat ook naar de
voorzitter van de commissie, Mevrouw Maximus, de senatoren en de diensten van de Senaat.
Ik betreur het dat de ministers van justitie en van volksgezondheid niet aanwezig zijn.
De gokverslaving is wellicht één van de minst gekende, doch meest destructieve verslavingen. Volgens de dienst
strafrechtelijk beleid van justitie zouden er in België 100 000 verslaafde spelers zijn, van wie 20 à 25 000 zwaar verslaafden.
De legale gokbusiness vertegenwoordigt naar schatting zo'n 165 miljard frank per jaar.
Volgens het Matt Talbot Instituut begint de carrière van de gokverslaafde meestal tussen 16 en 20 jaar. Gokverslaving komt
voor in alle sociale lagen van de bevolking, 90 % zijn mannen, drie vierde speelt op gokautomaten en de helft is jonger dan
25 jaar.
Jongeren tussen 12 en 18 jaar en laag opgeleide mannen tussen 18 en 35 jaar zijn het meest kwetsbaar. Speelautomaten zijn
het gevaarlijkst omdat een laag-risicoprofiel hier samengaat met laagdrempeligheid.
Volgens professor Minet is het specifieke aspect van de gokverslaving dat van de passie voor het gokken. Die passie
overstijgt elke andere drang, is niet mededeelbaar en doet elke zin voor de realiteit verliezen.
De verslaafde verspeelt niet alleen zijn eigen geld maar ook dat van zijn familie en soms van zijn werkgever of personeel.
De fysieke behoefte aan geld leidt tot waanzinnige kredietopnames en misdrijven. In vele gevallen zijn het de medespelers
van de verslaafde die bij de hulpverlening aankloppen. De sociaal maatschappelijke gevolgen van de verslaving zijn
pijnlijk : gezinsontwrichting, financieel onvermogen, psychiatrische behandeling, drugs, diefstal, moord en zelfmoord. Er
bestaat een correlatie tussen gokverslaving, alcoholisme en criminaliteit.
De hoorzittingen waren essentieel om kennis op te bouwen en adequaat wetgevend werk te kunnen verrichten. Een zo
representatief mogelijk staal van alle betrokken partijen werd uitgenodigd, alsook de bevoegde ministers. De inhoud van de
hoorzittingen sloegen de commissieleden met verstomming. De ex-verslaafden maakten indruk door hun
doorzettingsvermogen en eerlijkheid. Het relaas van de partners was nog schrijnender.
De zelfhulpgroepen legden uit hoe ze te werk gingen. De organisatoren en verdelers van kansspelen deden soms
interessante suggesties. Ook de problematiek van de gokactiviteiten via Internet werd behandeld. Dit alles resulteerde in een
uitstekend rapport. Inzake het wetsontwerp van de minister van justitie moeten wij als vertegenwoordigers van het volk
duidelijk signalen geven. Wij worden dan ethici die het collectief geweten van de bevolking omzetten in regels.
Het gokken verbieden is zinsloos want dit leidt tot illegaliteit, vlucht naar het buitenland, verlies aan
controlemogelijkheden en verlies aan inkomsten voor de overheid. De gokverslaving moet worden bestreden met
beschermingsmaatregelen voor de spelers. Dit vereist geen allesregulerend keurslijf. Het impliceert een subtiel evenwicht
tussen de bescherming van de spelers, het economisch belang, de tewerkstelling in de goksector en de inkomsten van de
overheden. Het is evident dat de gokverslaving moet worden bestreden. Dit vereist een adequaat preventie- en
opvangbeleid. Specifieke preventiecampagnes voor de jeugd en de uitbouw van CAD-centra zijn prioritair. Er moet speciale
aandacht gaan naar de problematiek van de speelschulden en de herintegratie van de verslaafden op de arbeidsmarkt.
Het doet mij veel genoegen dat er een wetgevend initiatief werd genomen. Ik ben ook gelukkig met de unanimiteit over
de resolutie in de commissie. Ik vraag de Senaat eveneens om deze resolutie unaniem goed te keuren. (Applaus.)
De heer Buelens (Vlaams Blok). - Het Vlaams Blok kan niet onverschillig blijven bij dit voorstel. Wij staan dus achter de
resolutie. Ik wil wel verwijzen naar de kleinzielige houding van een paar commissarissen die menen politiek correct te
handelen door de handtekening van een Vlaams Blok-lid bij het voorwerp te weigeren.
Alleen al de hoorzittingen met schrijnende getuigenissen waren een voldoende reden om bij de regering aan te dringen
op een grondige aanpak van deze problematiek. Het geleverde werk en de resolutie zullen een goede basis vormen voor een
herbewerking van de wet op de kansspelen. Het wetsontwerp van collega Weyts kan ermee worden gestoffeerd.
Toch heb ik enkele randbemerkingen. Het cijfermateriaal van de gokinstituten moet streng worden gecontroleerd. Ik
stelde reeds een vraag aan de minister van financiën over de omzetcijfers van de casino's waar merkwaardige
wanverhoudingen bestaan in verband met de belastingaangifte en het drinkgeld. Zeker de gegevens van de « Bingoclub »
moeten met een korrel zout worden genomen. Zeer dikwijls worden daar de spelkansen gemanipuleerd.
Ik wijs ook op enkele punten die niet in de commissie werden behandeld. De mensen van de belastinginspectie die zich
in de casino's bevinden werden niet uitgenodigd op de hoorzittingen. Dat is een lacune. Ook het statuut van de werknemers
in de goksector werd niet behandeld. Ik wijs ondermeer op het probleem van het sluittingsuur.
Het Vlaams Blok staat achter deze resolutie en zal ze dus goedkeuren. (Applaus bij het Vlaams Blok.)
De heer Weyts (CVP). - Ik steun volledig deze resolutie die de uiting is van onze bekommernis om de gokverslaving te
bestrijden en te voorkomen. Ik ben echter wel voorstander van een ruimere aanpak van de problematiek : alle vormen van
verslaving - of het nu gokverslaving, alcoholverslaving of andere verslavingen zijn, - zijn even dramatisch.
In het voorstel en het ontwerp van wet terzake, moet vooral aandacht gaan naar de legalisering : wij moeten vermijden
dat clandestiene goktempels blijven bestaan.
Verder moet er aandacht worden besteed aan de leeftijd waarop men toegang heeft tot casino's. Voor casino's is de
leeftijdsdrempel 21 jaar, dus drie jaar na de meerderjarigheid. Het is niet evident aan een meerderjarige persoon de toegang
tot casino's te verbieden. Bij herbergen ligt de toegangsleeftijd op 16 jaar, dus lager dan de meerderjarigheid.
Er wordt dikwijls gesproken over de bingotoestellen terwijl die in feite niet meer bestaan. Na het invoeren van de
koninklijke besluiten over deze toestellen zijn de bingo's relatief onschuldige amusementstoestellen geworden. Hierover
wordt dikwijls verkeerde informatie gegeven.
Ik sluit me aan bij de bekommernis van ondermeer de heer Vergote. De commissie heeft nuttig werk geleverd. Hopelijk
zal dit leiden tot een nieuwe wetgeving binnen enkele weken. (Applaus.)
De heer Olivier (CVP). - Ik dank de heer Vergote voor zijn initiatief en ik dank de verslaggevers voor hun uitgebreid
verslag.
Tijdens de hoorzittingen hebben de sprekers een concreet beeld gegeven over de betekenis en de gevolgen van
gokverslaving. Gokverslaving is geen alleenstaand probleem, maar staat in relatie met andere verslavingsvormen. Dikwijls
is een behandeling noodzakelijk.
In België bestaan geen wetenschappelijk onderbouwde gegevens omtrent de omvang van het probleem van de
gokverslaving. Uit extrapolatie van bestaande gegevens blijkt dat een cijfer van 100 000 verslaafden niet overdreven is. In
de provincie Antwerpen werden de huisartsen bevraagd over het aantal doorverwijzingen die verband houden met de
gokverslavingsproblematiek. Dergelijk initiatief verdient navolging.
Het is belangrijk een actief preventie- en opvangbeleid te voeren. Dat is een bevoegdheid van de gemeenschappen. De
resolutie werd in die zin aangepast. Daarbij moeten we vooral oog hebben voor het feit dat het gokverslavingsprobleem
vooral voorkomt bij jongeren en laaggeschoolden.
De coördinatie tussen de verschillende instellingen die werken rond gokverslaving is belangrijk. Zelfhulpgroepen moeten
worden ondersteund. Ook preventie in de scholen is een belangrijk punt in het beleid.
Het belang van de resolutie is dat een verzwegen problematiek aan de oppervlakte wordt gebracht. De resolutie komt op
een goed moment, nu er wetgevend werk over het probleem wordt voorbereid.
Het is de opdracht van de wetgever om alle negatieve gevolgen van het gokken te voorkomen en te bestrijden. Ik hoop
dat, mede door deze resolutie, deze taak tot een goed einde wordt gebracht via een degelijke reglementering. (Applaus.)
- De bespreking is gesloten.
- Over de resolutie zal later worden gestemd.
- De vergadering wordt om 11.25 uur gesloten.
BERICHTEN VAN VERHINDERING
De heren Mahoux, D'Hooghe en Bock, met opdracht in het buitenland.
Het Beknopt Verslag geeft een samenvatting van de debatten
Het volledig verslag verschijnt in de Parlementaire Handelingen