5-118 | 5-118 |
De voorzitster. - Ik stel voor deze mondelinge vragen samen te voegen. (Instemming)
M. Gérard Deprez (MR). - Je ne vous ferai pas l'injure de vous rappeler tous les détails de la triste tragédie qui vient de se produire au large de Lampedusa. Il est par contre nécessaire de rappeler que ce drame n'est pas unique. Selon l'Office des migrations internationales, pas moins de 25 000 migrants sont morts en Méditerranée au cours de ces vingt dernières années en tentant de rallier l'Europe. On aurait dénombré 1 700 morts rien qu'en 2012 et plus de 2 000 en 2011, année du Printemps arabe.
L'île de Lampedusa est devenue ces dernières années la première porte d'entrée en Europe pour les migrants. Cette année, 25 000 migrants sont arrivés sur ce petit bout de terre de vingt kilomètres carrés, c'est-à-dire en Italie. C'est trois fois plus que l'année dernière.
Pour tenter de réguler les flux migratoires, l'Union européenne s'est dotée d'une série d'outils communs parmi lesquels l'agence Frontex. Elle est chargée d'analyser les routes migratoires et d'en tirer les conclusions opérationnelles en organisant des opérations aux frontières, sur terre et sur mer. L'agence dispose d'un budget qui est considéré comme insuffisant et qui vient d'ailleurs être réduit. La Commission européenne tient néanmoins à rappeler qu'au-delà de ses missions de contrôle, l'agence a également une mission humanitaire. En effet, selon les chiffres de la Commission, Frontex aurait contribué à sauver 16 000 personnes susceptibles de faire naufrage en Méditerranée.
Vous savez aussi, madame la ministre, qu'un nouveau programme européen Eurosur devrait entrer prochainement en vigueur.
Avec ce nouveau programme, l'Union européenne s'apprête également à lancer un nouveau système qui prévoit non seulement de pister et d'identifier les bateaux, mais également de les secourir en cas de nécessité. Drones, satellites et caméras de haute résolution font partie de la panoplie qui servira à détecter les bateaux.
Dans son communiqué, la Commission européenne rappelle que : « Malgré Lampedusa, la politique d'immigration de l'Union européenne reste et restera celle du chacun pour soi. Depuis des années, la Commission européenne souhaite, en vain, que les égoïsmes nationaux qui caractérisent les politiques migratoires cèdent la place à une véritable approche européenne. »
C'est également mon voeu et celui d'un certain nombre de nos collègues.
Madame la ministre, l'agence Frontex, si elle dispose d'un budget, n'a toujours aucun moyen opérationnel propre - bateau, avion ou hélicoptère - pour assurer ses missions. Elle dépend du bon vouloir des États, qui doivent lui fournir les moyens techniques nécessaires pour assurer les missions de contrôle et éventuellement de sauvetage.
Estimez-vous que les moyens accordés à Frontex sont suffisants ou estimez-vous qu'un refinancement de Frontex se justifie, parallèlement au développement d'Eurosur ?
La répression contre les filières qui organisent l'immigration clandestine devrait être une vraie priorité de l'Union européenne. Cette priorité a-t-elle également fait l'objet d'une discussion au cours de la réunion ministérielle du 8 octobre ? Des moyens supplémentaires vont-ils être mis en place par l'Union européenne afin de démanteler ces réseaux ? Ne pensez-vous pas qu'il faudrait développer des solutions à la source, dans les pays d'origine ou de transit, en renforçant la coopération au développement, tel que le partenariat de mobilité Union européenne-Maroc signé en juin dernier ? Ce serait, à mon sens, la solution structurelle la plus intéressante.
M. Hassan Bousetta (PS). - « On aurait pu éviter ces morts. Traiter l'immigration clandestine uniquement par des mesures répressives est susceptible de provoquer ces tragédies. L'immigration clandestine n'est pas un crime contre les personnes ou les biens ni une menace pour la sécurité. » Ce sont les termes dans lesquels s'est exprimé François Crépeau, rapporteur spécial de l'ONU sur la protection des migrants au sujet de la nouvelle tragédie de Lampedusa en ce début du mois d'octobre 2013. M. Deprez vous en a rappelé la macabre statistique.
La grande majorité des passagers du bateau qui a fait naufrage au large de la Sicile venait de Somalie et d'Érythrée. Fuyant la brutalité du régime mis en place par le président Afewerki, les Érythréens forment l'une des plus grandes communautés de réfugiés au monde alors que la population totale du pays n'est que d'environ cinq millions.
Ce drame a suscité de nombreuses réactions ces dernières heures et elles convergent très largement vers une évidence : il faut prendre des mesures pour que cela ne se reproduise plus.
Quelles mesures peut-on envisager pour prévenir de tels drames ? Les situations sont certes complexes, mais quelques éléments de réflexion peuvent être mis en avant dans le cadre d'une politique européenne d'immigration cohérente.
Au niveau européen, à côté des mécanismes de contrôle et de sécurisation des frontières, l'utilisation du mécanisme de la protection temporaire pourrait permettre de mieux gérer ce type de situation.
La Belgique ne doit-elle pas s'impliquer davantage et plaider au niveau européen pour l'activation de la directive de 2001 sur la protection temporaire ? Quelle est la position du gouvernement sur cette question ? Quel est l'état des discussions menées au niveau européen ? Quels sont les résultats de la réunion de ce mardi, à Luxembourg, entre les ministres chargés de la migration ?
Mevrouw Freya Piryns (Groen). - De vorige sprekers hebben terecht uitdrukkelijk hun afschuw over de honderden gestorven bootvluchtelingen voor de kust van Lampedusa uitgesproken. De beelden staan bij iedereen die ze heeft gezien voor altijd op het netvlies gebrand.
Ik wil niet dieper op het drama ingaan, maar vraag me alleen af hoe we dit soort drama's kunnen voorkomen. Uitsluitend Italië de schuld geven, is te kort door de bocht, want dergelijke drama's voorkomen is een Europese verantwoordelijkheid.
De voorzitter van de Europese Commissie, de heer Barroso, verklaarde tijdens zijn bezoek aan Lampedusa eerder deze week dat Europa meeleeft met de inwoners van Lampedusa; ik hoop ook met de vluchtelingen. Hij voegde eraan toe dat het probleem van Europese landen zoals Italië moet worden beschouwd als een probleem van heel Europa. Europa mag het gezicht niet afwenden.
Nochtans is dat net wat Europa al jaren doet, niet alleen met betrekking tot de bootvluchtelingen, maar eveneens met betrekking tot de problemen van alle zuidelijke landen die met het fenomeen worden geconfronteerd. Het valt te betwijfelen of daarin verandering zal komen. Landen als Duitsland, Zweden en Denemarken hebben de voorbije dagen duidelijk gemaakt dat wat hen betreft, Europa de asielregels niet moet aanpassen en dat bij de Dublinconventie dus geen vraagtekens worden geplaatst.
Duitsland, Zweden en Denemarken hebben hun - voor mij foute - stem laten horen, maar een grote meerderheid van de noordelijke lidstaten schaart zich in stilte achter hen.
Het standpunt van België hebben we nog niet gehoord. Is ons land van mening dat Europa meer solidariteit met zuidelijke landen zoals Italië en Griekenland aan de dag moet leggen? Wendt ook België zijn gezicht af, zoals de meeste noordelijke lidstaten, of nemen wij het op voor de vluchtelingen en roepen we Europa op om het asielbeleid meer solidair te maken?
De staatssecretaris heeft afgelopen dinsdag de vergadering van Europese ministers bijgewoond. Achteraf heeft ze verklaard dat ze van oordeel is dat concrete oplossingen noodzakelijk zijn om dit soort drama's te voorkomen. De vraag welke concrete oplossingen ze voorstelt, is dan ook terecht.
De heer Filip Dewinter (VB). - Europa culpabiliseert zichzelf door te doen alsof de Europese overheden verantwoordelijk zijn voor het drama voor de kust van Lampedusa.
Niets is minder waar. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Een te lakse Europese immigratie- en asielwetgeving leidt er rechtstreeks toe dat Afrikaanse immigranten nog steeds denken dat zij, als zij naar Europa komen, uiteindelijk op de een of de andere manier asiel of een visum kunnen krijgen, of kunnen worden geregulariseerd.
Als iemand verantwoordelijk is voor het drama in Lampedusa, dan is het wel de progressieve linkerzijde. Haar tolerant discours inzake immigratie wekt uiteindelijk bij die brave Afrikanen de indruk dat zij hier op de een of andere manier welkom zijn, met alle gevolgen van dien.
U, mevrouw Piryns, en u, dames en heren van de PS, hebt de doden in Lampedusa op uw geweten. Die mensen komen immers enkel en alleen naar hier omdat ze de indruk hebben dat ze toch wel in Europa zullen binnenraken.
Alleen een kordate en strenge wetgeving inzake asiel en immigratie kan ervoor zorgen dat het licht op rood staat op de kusten van Noord-Afrika. Alleen dan zal duidelijk worden dat een oversteek met gammele bootjes, georganiseerd door mensensmokkelaars, geen enkele zin heeft omdat ze Europa toch niet binnen zullen raken.
Houd dus nu geen huilerig discours dat de schuld legt bij een vermeende strenge asiel- en immigratiewetgeving.
De staatssecretaris heeft terecht gezegd dat aan de mensen ter plaatse, voor hun vertrek, moet worden ontraden om de oversteek te wagen. Die drijvende doodskisten mogen niet meer vertrekken. Ik treed de staatssecretaris daarin bij, in iets duidelijkere bewoordingen dan zijzelf zou doen.
Ik wil aan de staatssecretaris vragen wat zij uiteindelijk vorige dinsdag op de bijeenkomst in Luxemburg heeft kunnen bereiken. Volgens de media heeft die bijeenkomst immers weinig opgeleverd. Als op Europees vlak niets gebeurt, wat kan het België dan doen om ervoor te zorgen dat zo'n drama zich niet meer herhaalt? Het antwoord ligt alleszins niet in een lakser beleid dat nog meer mensen aan risico's blootstelt, maar integendeel in een strenger beleid dat het licht op rood zet op de stranden en kusten van Noord-Afrika.
Mme Maggie De Block, secrétaire d'État à l'Asile et la Migration, à l'Intégration sociale et à la Lutte contre la Pauvreté. - La mort d'enfants, de femmes et d'hommes au large de Lampedusa nous touche tous dans notre chair. L'Union européenne et tous ses États membres doivent prendre leurs responsabilités pour éviter que de tels drames ne se reproduisent et que des enfants, des femmes et des hommes ne soient victimes de personnes mal intentionnées qui profitent de leur extrême vulnérabilité pour les spolier.
Frontex devait être renforcée. L'agence a d'ailleurs annoncé le déblocage de deux millions d'euros supplémentaires pour l'Italie, en soutien à des missions en mer. La Commission européenne a également annoncé une vaste opération de sauvetage, des côtes chypriotes aux côtes espagnoles. Dans ce cadre, Eurosur sera également un instrument important.
Het is in de eerste plaats van belang de oorzaken van het probleem aan te pakken. Dat moet gebeuren door concrete acties op touw te zetten en door beter samen te werken met de transitlanden, zoals dat met Marokko is gebeurd. Op die manier kan worden voorkomen dat dergelijke boten de havens nog zouden verlaten. Met die aanpak zijn ook veel strengere maatregelen en sancties tegen de netwerken van de mensenhandelaars mogelijk. Naar aanleiding van het tragische ongeluk van de voorbije week werd overigens de kapitein van het schip aangehouden en van mensenhandel beschuldigd.
Meer en betere ontwikkelingshulp aan de landen van herkomst is evenzeer van belang. Meer overleg en druk vanuit de Europese Unie kunnen bijdragen tot betere levensomstandigheden voor de lokale bevolking, zowel op politiek als op economisch vlak.
Ik heb dus vooral een gecoördineerde aanpak gevraagd vanwege de Europese Commissie; die gaat veel ruimer dan de aanpak die binnen de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken mogelijk is. Ik denk dan aan domeinen als ontwikkelingssamenwerking, buitenlandse handel, buitenlandse betrekkingen en de betrekkingen met de Unie voor het Middellandse Zeegebied.
Na het bezoek van Europees Commissievoorzitter Barroso en Europees commissaris voor Migratie Malmström gisteren aan het eiland Lampedusa wacht België op hun concrete voorstellen. Ons land zal uiteraard zijn deel bijdragen en zich solidair opstellen.
Mevrouw Piryns heeft de Belgische stem in het debat nog niet gehoord. Nochtans hebben de radio en andere media die stem wel degelijk verspreid. Ik heb immers te kennen gegeven dat België zijn verantwoordelijkheid moet opnemen. De Europese Unie mag geen versterkte burcht zijn voor wie onze bescherming nodig heeft. Ons land moet echter ook beseffen dat het niet zomaar heel Noord- en Midden-Afrika kan opvangen. Zoals de heer Deprez al heeft aangegeven, moet België zich meer richten op de trafikanten die geld verdienen op de rug van sukkelaars; die sukkelaars worden in boten meegelokt, denken dat ze een nieuw leven tegemoet gaan, maar kunnen in plaats daarvan hun leven verliezen.
Er is ook gezegd dat de Noord-Europese landen niet solidair zouden zijn. Ik kan het niet beter zeggen dan de Europese Commissievoorzitter al heeft gedaan. De Noord-Europese landen nemen in de realiteit wel degelijk hun verantwoordelijkheid. Op honderdduizend geregistreerde asielaanvragen in 2012 in Europa was 70% behandeld door vijf lidstaten, namelijk Duitsland, Zweden, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en België. Vier daarvan liggen volgens mij niet aan de Middellandse Zee.
Onze landen dragen dus wel degelijk bij tot de lasten. Daar ligt juist het probleem. Hoeveel asielaanvragers vinden bijvoorbeeld opvang in Italië? Hoeveel erkende vluchtelingen heeft Griekenland? België doet mee aan een correcte behandeling van alle aanvragen, doet het nodige voor de erkenningen en toont zich dus zeer. Het hoeft toch geen betoog dat elke solidariteit een limiet heeft.
Het blijft dus een feit dat binnen de Europese Unie iedereen zijn verantwoordelijkheid en zijn deel van de lasten moet opnemen en aan opvang moet doen. Aan de andere kant moet vooral worden voorkomen dat trafikanten nog langer mensen in de landen van herkomst blijven meelokken.
Ik pleit er echt voor het probleem aan de bron aan te pakken. Wees niet bang, we zullen onze verantwoordelijkheid nemen en ons deel van het werk doen. Ik herinner er ook aan dat België de voorbije jaren het land was dat de meeste vluchtelingen opnam. Nu staan we op de vijfde plaats en dat is nog hoog genoeg.
M. Gérard Deprez (MR). - Je remercie la ministre pour sa réponse. Je n'ai rien à ajouter.
M. Hassan Bousetta (PS). - Si nous pouvons être d'accord sur un point, c'est la nécessité d'une politique coordonnée et globale qui, outre la sécurisation des frontières extérieures, traite aussi des causes dans les sociétés de départ, des questions de développement ainsi que, en aval, de la protection que nous avons le devoir d'offrir à des gens qui risquent leur vie.
Je voudrais aussi souligner un paradoxe : l'accroissement et l'approfondissement des mesures de contrôle de l'agence Frontex et du programme Eurosur pourraient conduire les migrants à prendre davantage de risques. La question de la traversée de la Méditerranée n'est pas nouvelle ; on l'a vu dans le détroit de Gibraltar voici une décennie. Le résultat est une complexification des routes migratoires : les migrants prennent de plus en plus de risques. Une réponse équilibrée s'impose donc, en amont et en aval, sans se focaliser seulement sur le lieu le plus terrible pour la sécurité des personnes. Je plaide ici en faveur d'initiatives pour faire avancer l'idée de protection européenne, voulue dans une directive de 2001 et pas encore activée.
Mevrouw Freya Piryns (Groen). - Wanneer ik zeg dat er meer solidariteit moet komen, dan moeten we de dingen in het juiste perspectief zien. De staatssecretaris weet net zo goed als ik dat het overgrote deel van de vluchtelingen wereldwijd helemaal niet in Europa, laat staan in België wordt opgevangen, maar in landen zoals Libië en Libanon, in vluchtelingenkampen waar miljoenen mensen verblijven. Ook daaraan kunnen we inderdaad nog heel wat doen.
Ik vind het dan ook jammer dat de staatssecretaris bij mijn oproep tot meer solidariteit in een kramp schiet, opsomt wat we allemaal al doen en verwijst naar Ontwikkelingssamenwerking en naar het feit dat we in de landen van herkomst iets moeten ondernemen. Dat laatste is heel juist en ik ben er ook een grote voorstander van, maar de huidige regering heeft de afgelopen jaren op Ontwikkelingssamenwerking maar liefst 20% bespaard: 420 miljoen minder in 2012, 175 miljoen minder in 2013 en 185 miljoen minder in 2014.
Gisteren zei iemand op de radio over Europa en België: "Wat we nu doen is enerzijds hypocrisie en anderzijds proberen we ermee weg te komen. Wanneer op zee honderden mensen sterven, dan kan dat laatste natuurlijk niet meer." Dat waren de zeer juiste en zeer rake woorden van Europees commissaris De Gucht, een goede bekende van de staatssecretaris. De hele Europese Unie en België kunnen veel meer doen dan ze vandaag doen.
De heer Filip Dewinter (VB). - Het is echt hypocriet om vandaag het drama en de doden te betreuren, maar niets aan de oorzaak te willen doen. Met alle sympathie voor het werk dat de staatssecretaris levert: niet de mensensmokkelaars zijn de oorzaak. Dat mensen in Noord- en Midden-Afrika met hun laatste centen een beroep doen op trafikanten om in gammele bootjes naar hier te komen, komt heel eenvoudig omdat van de meer dan honderdduizend vluchtelingen die jaarlijks in ons land het statuut aanvragen uiteindelijk nog steeds iets minder dan 20% dat statuut ook krijgt. Zolang dat blijft duren, zullen ze blijven komen, zullen er mensenhandelaars zijn die dat soort praktijken blijven toepassen, zullen de gammele bootjes blijven varen en zullen er mensen voor de kusten van Lampedusa en Zuid-Europa blijven verdrinken.
De echte oplossing ligt in een aanpassing, een territoriale beperking van de Conventie van Genève, zodat vluchtelingen in hun eigen continent worden opgevangen. De Conventie van Genève is niet meer van deze tijd, ze stamt uit de Koude Oorlog, toen er nog geen sprake was van vluchtelingen uit Afrika of andere continenten, maar enkel uit landen aan de andere kant van het IJzeren Gordijn die toen werden bestuurd door partijen zoals de PS en de sp.a. Voer een territoriale beperking in, pleit daarvoor op Europees niveau en er zullen geen bootvluchtelingen en geen drenkelingen in Lampedusa meer zijn. Alles zal zijn zoals het moet zijn: Europese vluchtelingen in Europa, Afrikaanse vluchtelingen in Afrika, Aziatische vluchtelingen in Azië. Zo hoort het ook.