5-106 | 5-106 |
Mme la présidente. - Je vous propose de joindre ces questions orales. (Assentiment)
Mme Sabine Laruelle, ministre des Classes moyennes, des PME, des Indépendants et de l'Agriculture, répondra.
De heer Johan Verstreken (CD&V). - Een toenemend latent ongenoegen over het gevoerde regeringsbeleid heeft de voorbije dagen tot protesten geleid in de meeste Turkse steden. Het gaat daarbij allang niet meer over de vernietiging van een park alleen. Het gaat over de manier van regeren van premier Erdoğan, die nauwelijks bereid is een consensus te zoeken.
Het antwoord van de regering op de protesten is helaas niet de dialoog. De regering treedt vooral repressief op waarbij het recht op samenkomst, het recht op vrije meningsuiting en het recht op persvrijheid miskend worden. Dat zijn acties van een overheid die niet meteen stroken met de waarden en principes van de EU, waarvan Turkije graag lid zou worden.
Spreken van een Turkse lente is misschien wat voorbarig. Het gaat daar om een revolte, een revolutie tegen maatschappelijk engagement en respect voor diversiteit, zoals een Turkse journaliste schreef. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat vele landen de gebeurtenissen met argusogen volgen. Dat doen ze landen niet alleen wegens de dreigende instabiliteit in een regio die al zwaar getroffen is door conflicten, maar ook wegens de bedreiging van het democratische en het seculiere karakter van de Turkse staat.
Sinds de partij van premier Erdoğan aan de macht is, is er in Turkije immers geen sprake meer van persvrijheid. Daarom zijn heel wat Turken boos op de nationale media, die nauwelijks berichten over de demonstraties. Dat beeld stemt overeen met wat we in Egypte en in andere landen hebben gezien. Dat baart ons zorgen, ook omdat al een aantal jaren journalisten gevangen worden gehouden, zonder enige vorm van proces. Democratie is meer dan enkel kunnen stemmen om verkozenen naar het parlement te sturen. Democratie gaat veel verder en houdt ook respect in voor de mensenrechten en de persvrijheid. Ik hou van Turkije en van zijn inwoners en ik hoop dat er beterschap op komst is.
Heeft de minister al overleg gehad met zijn Turkse ambtgenoot over de gebeurtenissen en het brutale en repressieve optreden van de Turkse politie? Zo ja, wat was het resultaat van dat gesprek?
Is er op Europees niveau al overleg geweest over de gebeurtenissen in Turkije? Welk standpunt neemt de Europese Unie in?
Turkije is een populaire reisbestemming voor heel wat landgenoten. Welk reisadvies werd tot op heden gegeven? Ik verneem dat toeristen geleidelijk aan hun reizen naar Turkije omboeken naar andere populaire bestemmingen aan de Middellandse Zee. Ik hoop dat mede als gevolg daarvan het gezond verstand het zal halen en dat de dialoog in Turkije word opgestart.
Welke richtlijnen werden aan onze ambassade gegeven om onze landgenoten bij te staan mocht de crisis escaleren?
De heer Patrick De Groote (N-VA). - Tijdens de afgelopen dagen vielen volgens Amnesty International in het Turkse Istanbul, meer bepaald in de buurt van het Taksimplein, twee doden en duizenden gewonden te betreuren. Dat gebeurde naar aanleiding van de ontruiming van het Gezi Park, waar reeds een kleine week een sit-in wordt gehouden tegen het rooien van zowat zeshonderd bomen voor de bouw van wat vermoedelijk een winkelcentrum zal worden.
Tegelijk werden in 47 andere Turkse steden, onder meer in Ankara, İzmir, Adana en Antakya, nog ongeveer 235 protestacties gehouden.
De motieven voor de protestacties zijn zeer verscheiden. De acties zijn onder meer gericht tegen de buitenlandse politiek en/of tegen de minderheidspolitiek die Turkije voert ten aanzien van Syrië, Israël en de Koerden. Ze zijn echter ook ingegeven door de milieuproblematiek, naar aanleiding van bouwwerkzaamheden.
Dat de Turkse bevolking de vorming van een islamiserende politiestaat met de bijbehorende inbreuken op de vrije meningsuiting en niet-proportioneel overheidsgeweld stilaan beu wordt, is een algemene vaststelling. Ook collega Verstreken heeft daarop gewezen.
De universele mensenrechten worden permanent geschonden: persvrijheid, stakingsrecht en vrijheid van vreedzame vereniging of vergadering. Zo werd op 1 mei een vreedzame manifestatie verboden en hardhandig door de politie tegengegaan. Ook werden werknemers van Turkish Airlines ontslagen omdat zij deelnamen aan een staking.
Ten slotte wordt de vrijheid van godsdienst ingeperkt door een sluipende islamisering; religieuze standpunten inzake alcohol en het onderwijs worden opgedrongen aan de hele maatschappij, dus ook aan de niet-confessionelen en andersgelovigen.
Wil de Belgische regering via bilaterale en Europese betrekkingen met Turkije de negatieve spiraal van niet- proportioneel politiegeweld en de toenemende schendingen van de mensenrechten in dat land, met name persvrijheid, vrijheid van vereniging, stakingsrecht en godsdienstvrijheid, aankaarten en, waar nodig, veroordelen? Wil ze Turkije waarschuwen voor mogelijke sancties in de toekomst?
M. André du Bus de Warnaffe (cdH). - Madame la présidente, madame la ministre, la Turquie est un pays dont nous sommes proches, comme le montre les milliers de Belges qui se rendent en vacances en Turquie chaque année et la présence de nombreux Turcs en Belgique. C'est un pays stratégiquement situé entre l'Europe et l'Asie, avec une économie dynamique et une société civile active. Il faut aussi saluer le fait que la Turquie accueille en ce moment près de 500 000 réfugiés en provenance de Syrie et que le gouvernement s'est engagé dans un processus de paix avec le PKK ce qui est, en soi, remarquable.
Cela étant, depuis près d'une semaine, des milliers de Turcs manifestent à Istanbul, Ankara et dans d'autres villes du pays contre le premier ministre Erdoğan. La répression a été violente ; on dénombre deux morts, des blessés et de nombreuses arrestations.
À la suite de la haute représentante de l'Union européenne, Catherine Ashton, vous avez regretté que les manifestations pacifiques aient été réprimées d'une façon disproportionnée par des membres de la police turque et vous avez appelé au dialogue.
Un certain nombre de revendications, notamment la liberté de la presse, ne nous surprennent pas. La Commission européenne, dans son rapport de suivi 2012 du processus d'adhésion, a souligné le nombre croissant de violations de la liberté d'expression et des restrictions apportées à la liberté des médias, y compris par l'emprisonnement de journalistes.
Loin de moi l'idée de m'ériger en donneur de leçon. Cependant, la Turquie est un pays ami, une puissance régionale, et ce qui s'y passe nous interpelle, et ce d'autant plus que la Turquie est vue comme un modèle par les pays du « printemps arabe ».
Avez-vous pris, ou comptez-vous prendre des initiatives pour un retour au calme et le renforcement du dialogue politique interne en Turquie ?
Quel suivi est fait par la Belgique des procès contre des journalistes actuellement en cours en Turquie ? Je rappelle qu'il y a quelques mois, le Sénat a voté à l'unanimité une résolution dénonçant les exactions faites à l'encontre des journalistes et à l'encontre de la liberté de la presse et de la liberté d'opinion. Voici cinq semaines, je me suis moi-même rendu dans la prison de Silivri, qui compte 11 000 détenus dont une soixantaine de journalistes. J'ai entendu l'acte d'accusation, lu par une speakerine de la télévision officielle, ce qui est déjà une curiosité. Il faisait principalement état de témoignages anonymes, ce qui dénote des pratiques qui ne sont pas acceptables.
Quelles sont les perspectives européennes de la Turquie dans le cadre de son adhésion ?
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). - Ik verneem dat minister Laruelle namens minister Reynders zal antwoorden. Begrijpelijk, want een minister van Buitenlandse Zaken is af en toe in het buitenland, maar dat belet ons natuurlijk wel een grondig debat te voeren. Ik zal toch mijn vraag stellen, want het gaat hier om een belangrijk thema. Er worden hierover vandaag vier vragen gesteld.
Tienduizenden mensen bezetten al enkele dagen het Taksimplein in Istanbul uit protest tegen het islamitische beleid dat premier Erdoğan wil doordrukken. In Turkije ontstaat een islamiserende politiestaat. Ook collega De Groote wees erop. Een geweldloze manifestatie tegen het omhakken van enkele bomen voor de bouw van een shoppingcenter en een moskee lijkt te zijn uitgegroeid tot het begin van een politieke omwenteling. De publieke frustratie van vele betogers tegen het tactloze en hardhandige optreden van de regering is daar wellicht niet vreemd aan. Door de niet correcte en door de regering verspreide valse berichtgeving hebben bepaalde media enkel nog meer olie op het vuur gegooid. Intussen zijn er bij de protesten al minstens twee doden gevallen en raakten tientallen manifestanten zwaargewond.
Uiteraard leeft de onvrede al langer. Onze partij waarschuwt al zeer lang voor het autoritaire en islamitisch geïnspireerde beleid van de Turkse premier, onder andere naar aanleiding van de overweging om Turkije tot de Europese Unie toe te laten. Journalisten, schrijvers of gewone burgers die ietwat buiten de lijntjes kleuren, hebben al langer problemen. Hen stond ook vóór de rellen op het Taksimplein gegarandeerd een lange gevangenisstraf te wachten.
Nu gaat de Turkse regering zelfs een stap verder: zelfs tweets en berichten op sociale netwerksites, waar toch vrijheid van meningsuiting heerst, worden nauwlettend door de regering in het oog gehouden. Naar verluidt gaat de regering zelfs zo ver twitteraars aan te houden, louter wegens het uiten van hun mening via de sociale netwerksite. Volgens bepaalde berichten zouden er maar liefst 25 manifestanten gearresteerd zijn omdat ze via de nieuwe communicatiemiddelen berichten de wereld hebben ingestuurd. Dat lijkt mij er zeer ver over. Zeker omdat de sociale media voor de demonstranten vrijwel de enige manier zijn om hun mening en grieven publiekelijk te uiten, aangezien ze niet worden gesteund door de Turkse massamedia. In ons land is het al erg, maar het kan dus nog erger. De Turkse media worden volledig gecensureerd en in de hand gehouden.
Premier Erdoğan noemde de sociale media intussen al de grootste bedreiging voor de maatschappij. In een livetoespraak op de nationale Turkse televisie noemde hij Twitter "een van de beste voorbeelden waar leugens gevonden worden".
Heeft de minister van Buitenlandse Zaken al een standpunt ingenomen over de opstand in Turkije, en in het bijzonder over het optreden van de Turkse autoriteiten?
Heeft ons land al geprotesteerd bij de Turkse autoriteiten tegen het feit dat twitteraars, louter wegens het uiten van hun mening, worden aangehouden?
Mme Sabine Laruelle, ministre des Classes moyennes, des PME, des Indépendants et de l'Agriculture. - Je voudrais tout d'abord rappeler que, par définition, un ministre des Affaires étrangères doit régulièrement se rendre à l'étranger dans le cadre de ses fonctions. Je répondrai donc, aujourd'hui, en son nom.
Ik volg de huidige situatie in Turkije met veel aandacht. Via Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton en de Europese delegatie in Ankara heeft de Europese Unie haar ongerustheid geuit over de buitenmaatse repressie van de betoging en heeft ze tot dialoog en compromis opgeroepen. Ik heb maandag publiekelijk mijn bezorgdheid uitgedrukt.
De drie doden en vele gewonden bij de betogers getuigen van het excessief geweld van sommige leden van de Turkse politie tegenover burgers die hun mening publiekelijk uitdrukken. De Turkse autoriteiten hebben dat trouwens erkend en hebben beloofd om een onderzoek te starten, wat heel positief is. Ondanks de terugkeer van een relatieve kalmte, bleef de spanning in Turkije gisteren nog groot en lijken de protesten tegen de regering niet te stoppen.
Ik hoop dat de oproepen tot dialoog en kalmte van president Gül en vicepremier Arınç zullen worden gehoord en tot antwoorden op de maatschappelijke vragen zullen leiden, met respect voor de principes en waarden die de Europese Unie voorstaat.
La liberté d'expression ainsi que la liberté de réunion et d'association pacifique sont des valeurs cardinales de nos démocraties, et leur défense une priorité pour la politique extérieure de la Belgique.
Le développement d'une société démocratique moderne doit aller de pair avec la création d'un espace de débat public où peuvent s'exprimer librement des opinions citoyennes divergentes, et cela aussi bien dans la rue, par le biais d'une protestation paisible, que dans la presse et par les réseaux sociaux tels que Twitter.
Les événements auxquels nous assistons aujourd'hui en Turquie témoignent une fois de plus de la nécessité de résoudre les questions de société par la voie du dialogue et la recherche du compromis.
C'est dans cet esprit que je suis également avec la plus grande attention les procès actuellement en cours en Turquie contre les journalistes.
En janvier dernier, lors de la rencontre entre les ministres belges et turcs des Affaires étrangères, de la Justice et de l'Intérieur, j'avais évoqué la situation des journalistes emprisonnés et plaidé auprès de mes interlocuteurs turcs en faveur d'une adoption rapide et d'une mise en oeuvre concrète de réformes judiciaires importantes liées notamment à la réforme du code pénal et à la liberté de la presse.
Cette priorité politique se traduit également par des actions concrètes sur le terrain. Nos diplomates à Ankara et à Istanbul accordent une attention particulière au cas des défenseurs des droits humains, des avocats et des journalistes arrêtés. Ils me font régulièrement rapport de leur situation et de l'avancement des procès en cours, entretiennent des contacts avec les organisations turques de défense des droits de l'homme et participent activement aux réunions de coordination organisées par la délégation de l'Union européenne.
Notre ambassade à Ankara assiste également à certains procès de journalistes et de défenseurs des droits humains.
La Belgique soutient le processus d'adhésion de la Turquie à l'Union européenne, mais celui-ci doit aller de pair avec des réformes importantes, afin que la Turquie se conforme aux valeurs et aux principes qui sont au coeur même de la construction européenne. C'est ce message que je transmets régulièrement à mes interlocuteurs turcs et que je transmettrai à nouveau lors de ma prochaine visite dans ce pays.
Les négociations d'adhésion menées avec la Turquie sont en cours depuis octobre 2005. Elles ont été et sont encore un moteur pour la transformation de la Turquie en un État s'approchant pas à pas des valeurs démocratiques de l'Union européenne.
Ces négociations ont pour objectif l'adhésion de la Turquie à l'Union européenne. Notons toutefois qu'il s'agit d'un processus ouvert, dont l'aboutissement dépendra tant de la volonté de la Turquie de remplir ses obligations afin d'adopter l'acquis communautaire que de l'acceptation, au terme du processus, par chacun des États membres de l'Union et par la Turquie elle-même, de l'adhésion de celle-ci à l'Union européenne.
Le chemin à parcourir avant la clôture des négociations est encore long, étant donné que treize chapitres ont été ouverts à la négociation et qu'un seul a été fermé.
Les défis à relever sont considérables : la mise en place de la liberté d'expression, de celle des médias, la séparation de l'Église et de l'État, etc.
Reizigers die zich naar Turkije begeven, krijgen het advies om waakzaam te zijn. De komende dagen en weken zijn nieuwe betogingen niet uit te sluiten. Daarom is het aan te raden het Taksimplein in Istanbul en Kızılay in Ankara te vermijden, net als andere plaatsen waar wordt betoogd. De reizigers dienen de actualiteit op de voet te volgen.
De heer Johan Verstreken (CD&V). - De situatie in Turkije baart ons duidelijk zorgen. Dat blijkt uit de vragen van de collega's. Het is dus goed dat de minister van Buitenlandse Zaken de toestand volgt.
Hij moet erop toezien dat mensen die ten onrechte in de gevangenis zitten, een eerlijk, democratisch proces krijgen. Kritiek geven op de regering kan geen reden zijn om in de gevangenis opgesloten te worden.
De heer Patrick De Groote (N-VA). - Ik wil verwijzen naar enkele uitspraken van premier Erdoğan. Twee jaar geleden stelde hij dat de Egyptische president Moebarak nederig moest zijn en moest luisteren naar het volk. Het Syrische regime verweet hij enige tijd geleden politiegeweld te gebruiken tegen redelijke eisen van het volk.
Ook in de Senaat durft men de dingen niet bij hun naam te noemen. Twee maanden geleden lag een resolutie ter stemming tot naleving van de persvrijheid in Turkije. Men is er toen in geslaagd dit opschrift met rechtstreekse verwijzing naar Turkije aan te vullen met "alsook in de andere kandidaat-lidstaten van de Europese Unie". We moeten de moed hebben de onaanvaardbare situatie in Turkije duidelijk te maken. Ik ben blij dat de problematiek de minister na aan het hart ligt, maar kan er niet meer druk worden uitgeoefend?
Om de daad bij het woord te voeren zal ik straks een voorstel van resolutie indienen met het verzoek het bij hoogdringendheid goed te keuren. We vragen aan de regering de bezorgdheid van de Belgische Senaat over het buitensporige en disproportionele geweld van de Turkse autoriteiten aan de Turkse ambassadeur in ons land bekend te maken. We vragen de regering eveneens de recente onlusten in Turkije ter sprake te brengen op de Raad Buitenlandse Zaken van 14 juni eerstkomend, het optreden van de Turkse autoriteiten en de reactie van de Turkse regering mee te nemen in de onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de Europese Unie en indien nodig hieruit conclusies te trekken. Tot slot vragen we de regering samen met de Europese Unie de positie van de minderheden in Turkije in het oog te houden, zodat ze niet het slachtoffer worden van repressiemaatregelen van de Turkse regering.
M. André du Bus de Warnaffe (cdH). - Je remercie le vice-premier ministre et ministre des Affaires étrangères pour ses réponses qui démontrent, à tout le moins, une détermination quant à la situation en Turquie et plus particulièrement à la condition des journalistes. Je salue le fait que le ministre ait rappelé le principe fondamental de la liberté d'expression en tant que valeur cardinale à défendre absolument.
Cela dit, la situation des journalistes dans différentes prisons dont celle de Silivri est inacceptable en tant que telle. Je souligne que le quatrième paquet de réformes judiciaires a été adopté voici quelques semaines. Il permet précisément de ne plus qualifier le délit de presse de fait de terrorisme. Ces avancées permettraient de sortir de prison une série de journalistes.
La Turquie reste un pays essentiel sur la scène internationale. Il reste proche de nous et nous encourageons toutes les initiatives de nature à renforcer le processus d'adhésion, sachant qu'un ensemble de critères doivent être remplis, comme l'a rappelé le vice-premier ministre. Nous continuerons à le soutenir à ce propos.
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). - Ik kan helaas niet applaudisseren voor het antwoord van de minister.
Collega du Bus de Warnaffe en collega De Groote refereerden aan de resolutie tot naleving van de persvrijheid. Ook de nieuwe resolutie, die het Vlaams Belang wellicht zal steunen zal, zoals bijna alle resoluties, niet veel effect hebben en niet volstaan.
Ik roep de minister van Buitenlandse Zaken en de regering op om Turkije erop te wijzen dat het zijn beleid aanzienlijk moet bijsturen indien het wil verder gaan met de onderhandelingen over de toetreding tot de Europese Unie. Het is misschien zelfs een goed idee om de onderhandelingen stop te zetten. Turkije ligt immers geografisch maar voor een klein deel in Europa. Er is niet echt een reden waarom het deel zou moeten uitmaken van de Europese Unie.