5-116COM | 5-116COM |
M. le président. - Je vous propose de joindre ces demandes d'explications. (Assentiment)
De heer Bert Anciaux (sp.a). - Deze vraag dateert van midden december, toen de evolutie in Hongarije nog veel minder in de belangstelling stond. Ik ben blij dat de Europese Commissie intussen drie inbreukprocedures heeft opgestart tegen Hongarije: een over de onafhankelijkheid van het gerecht, een over de privacy en een over de onafhankelijke controle op de banken. Ook de Benelux en onze minister van Buitenlandse Zaken willen het dossier-Hongarije naar een politiek niveau tillen. Ondanks deze positieve evoluties, wil ik mijn vraag stellen zoals ik ze in december heb ingediend.
In november publiceerde de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling een alarmerend rapport waaruit blijkt dat de publieke steun voor democratie in de nieuwe Oost-Europese landen sterk achteruit gaat. Gelukkig werd het democratische bestel in deze landen met de toetreding tot de EU stevig verankerd. Maar in tenminste één land, Hongarije - en ook in Roemenië zouden er vreemde zaken gebeuren - lijkt het of de zittende regering heel hard werkt om haar macht en visie voor enkele tientallen jaren te consolideren en kan men gewagen van een erosie van de democratie en de rechtsstaat.
Sinds Fidesz een tweederde meerderheid veroverde in het Hongaarse parlement, lijkt men de liberale democratie stilaan te vervangen door een geleide democratie en houdt men een conservatieve mars door de instellingen.
Alles is en wordt naar Fidesz-model ingericht en meteen voor langere tijd onder Fidesz-controle geplaatst. Premier Orbán maakt er geen geheim van dat hij de handen van de tien komende regeringen wil binden. Dit doet hij door de zogenaamde kardinale wetten. Al die nieuwe wetten krijgen een grondwettelijke status, wat betekent dat ze alleen maar kunnen wijzigen met een tweederde meerderheid. Zolang Fidesz maar minimaal 33% van de stemmen krijgt, kan de partij elke verandering blokkeren, welke regering de meerderheid van de kiezers ook moge kiezen. Zelfs als Fidesz ooit minder zou halen dan een derde, kan deze partij met de hulp van gelegenheidsbondgenoten elke serieuze verandering blijven tegenhouden.
In 2011 werden er zo allerlei van deze wetten door het parlement gejaagd die passen in de Fidesz-revolutie. Ik geef u graag een illustratie, zodat u zelf kan beoordelen of er hier sprake is van een bedreiging van de democratie en van de rechtsstaat. Er is de welbekende en controversiële nieuwe mediawet die de staatspers onder Fidesz-controle plaatst en de onafhankelijke pers flink belemmert. Overigens was dit het enige moment dat er echt protest was te horen uit Europese hoek, maar ondertussen kreeg de wet wel goedkeuring. En wat met de nieuwe verkiezingswet, die eigenlijk neer komt op `gerrymandering', in het voordeel van Fidesz - uiteraard. Onlangs werd ook een wet goedgekeurd waardoor de socialistische oppositiepartij wel eens tot een criminele organisatie zou kunnen worden bestempeld. Fidesz plaatst vertrouwensmensen op alle cruciale posten in het maatschappelijk systeem en alle onafhankelijke controle- en adviesorganen worden aan banden gelegd.
Ook het justitiële apparaat ontsnapt niet. Rechters krijgen vanaf 1 januari 2012 een vrijwel almachtige door Fidesz benoemde functionaris boven zich. Men creëerde ook een enige supergeheime dienst, die onbeperkt toegang krijgt tot alle databanken met persoonsgegevens. Kortom, de vier machten raken langzaam maar zeker steeds meer in de greep van Fidesz.
Volgens de politicoloog en politiek analist László Kéri beoogt de regering Orbán bovenal depolitisering. Wie zich buiten de politiek houdt en de regering niet aanvalt, kan rustig en vreedzaam leven, maar critici worden maatschappelijk en economisch buiten spel gezet. Na het `goulashsocialisme' het `goulashconservatisme'.
Verbazend genoeg kwam deze verontrustende evolutie amper ter sprake in Europa, nauwelijks in de pers en al zeker niet in de politiek. De Verenigde Staten maken zich wel ernstig zorgen. Recent publiceerde de Amerikaanse ambassadeur in Hongarije een brief waarin ze haar ongerustheid zeer expliciet kenbaar maakte. Eerder in juni deed Hillary Clinton, de minister van Buitenlandse Zaken, bij een bezoek aan Boedapest hetzelfde. In de vooraanstaande internationale pers, zoals The Economist, The Financial Times, The New York Times ... luidt men ook steeds luider de alarmbel, maar in Europa lijkt men die niet echt te willen horen.
Dit is nochtans een Europees probleem. Een waarin we nalieten om van bij het begin kordaat op te treden. Het zal hoe langer hoe moeilijker worden om deze machtsgreep terug te draaien. Hoe dan ook wordt het hoog tijd om dit probleem expliciet en hardop te benoemen. Bij hun toetreding tot de Europese Unie moeten staten aan de criteria van Kopenhagen voldoen. Die bepalen onder meer dat men over stabiele instellingen moet beschikken die de democratie, de rechtsstaat, de eerbiediging van de mensenrechten en respect voor minderheden waarborgen. De grote stilte en inertie rond Hongarije doet me afvragen wie deze criteria bewaakt zodra een staat eenmaal is toegetreden.
Deelt de minister mijn bezorgdheid met betrekking tot de twijfelachtige toekomst van de democratie en de rechtsstaat in Hongarije?
Beaamt de minister mijn opvatting dat de prioritaire aandacht van de EU voor de financiële en economische crisis geen excuus mag zijn voor een sluimerende nalatigheid, waarbij we lijdzaam toekijken hoe Hongarije afglijdt naar een Kremlin-light model? Wie bewaakt de conformiteit met de criteria van Kopenhagen en op welke wijze gebeurt dit?
Voor alle duidelijkheid, ik ben niet voor een Europese Gestapo, maar deze criteria zijn essentieel en moeten door een ernstige instelling van de Europese Unie permanent bewaakt worden.
Meent de minister dat deze controle adequaat wordt uitgevoerd? Gaat de minister akkoord dat hier duidelijke politieke signalen nodig zijn van de staats- en regeringsleiders in Europa en dat men niet louter kan berusten in een administratieve afhandeling door de Commissie?
Kwam deze kwestie al op de agenda van de Raad van staats- en regeringsleiders of van de Europese raad van ministers van Buitenlandse Zaken? Zo ja, welk standpunt vertolkte België en wat ondernam ons land of zal ons land ondernemen om dit urgente probleem bespreekbaar te maken?
(M. Bert Anciaux prend place au fauteuil présidentiel.)
De heer Patrick De Groote (N-VA). - Hongarije heeft sinds begin dit jaar een nieuwe grondwet en een reeks daaruit voortvloeiende wetten. Er kwam heel wat protest van de bevolking en ook diverse organisaties hebben het over een aantasting van de mensenrechten. Kortom, er rijzen enkele vragen. Komt de onafhankelijkheid van de centrale bank niet in het gedrang? Kunnen de rechtbanken nog onafhankelijk werken? Wat met de persvrijheid? Er zijn immers ernstige twijfels of de nieuwe mediawetgeving in overeenstemming is met de Europese regelgeving.
De tijd staat niet stil en inmiddels heeft de Europese Commissie aangekondigd dat ze drie inbreukprocedures tegen Hongarije zal opstarten. Blijkbaar zijn er voldoende juridische argumenten om de onafhankelijkheid van de Hongaarse centrale bank aan te kaarten en bepaalde controversiële bepalingen inzake de benoeming van rechters en dergelijke te doen herzien.
De kritiek komt niet alleen uit Hongarije zelf, ook Europees Commissaris voor Justitie, Viviane Reding schreef reeds premier Orbán aan. Ook de Nederlandse en Amerikaanse ministers van Buitenlandse Zaken hebben reeds hun bezorgdheid geuit. Minister Reynders heeft gisteren pas voor het eerst gereageerd.
Heeft ons land reeds zijn bezorgdheid geuit? Waar en wanneer is dat gebeurd? Welke maatregelen zal België tegen Hongarije nemen indien blijkt dat de Hongaarse grondwet de Europese verdragen schendt? Zijn op de jongste bijeenkomst van de Eurocommissarissen uitspraken gedaan over de nieuwe grondwet? Bestaat de mogelijkheid dat Hongarije zijn stemrechten binnen de Europese Unie verliest als het zijn grondwet niet aanpast? Heeft de minister signalen opgevangen die erop wijzen dat Hongarije bereid is zijn grondwet aan te passen?
De heer Didier Reynders, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. - Ik volg dit dossier op de voet. Uiteraard moeten alle EU-lidstaten niet alleen hun economische en budgettaire verplichtingen nakomen, maar ze moeten ook hun verbintenissen inzake de eerbiediging van de rechtsstaat, de democratie en de mensenrechten respecteren.
Ik heb over de Hongaarse grondwetsherziening nog geen officiële mededeling gedaan aan de Hongaarse regering. In dit dossier moet in de eerste plaats de Europese Commissie haar rol als hoedster van de Europese Verdragen spelen. België steunt ten volle de aanpak van de Commissie in deze aangelegenheid.
De Benelux-landen zullen de Europese Commissie vragen om op de Raad Algemene Zaken van 27 januari een verslag over de grondwetswijzigingen in Hongarije voor te leggen. Ik heb hierover reeds contact opgenomen met de Europese Commissie. Indien nodig kunnen dan op basis van dat rapport verschillende procedures worden overwogen. Sancties zijn geen doel op zich, we willen dat de regering-Orbán haar grondwetswijzigingen aanpast.
De Europese Commissie heeft op 17 januari 2012 beslist om tegen de Hongaarse regering een procedure van ingebrekestelling op te starten. De Commissie zal drie brieven met observaties bezorgen. Ook zal ze een aanbeveling doen met betrekking tot de volgende aspecten van de grondwetswijziging die niet in overeenstemming zijn met de EU-verdragen: de verplichte pensionering van rechters en openbare aanklagers op 62 jaar (voordien 70 jaar), de onafhankelijkheid van de Hongaarse autoriteit die instaat voor de bescherming van persoonsgegevens en de onafhankelijkheid van de nationale bank. Ook werden vragen overgemaakt inzake de onafhankelijkheid van het gerechtelijke apparaat.
De Hongaarse regering heeft tot 17 februari 2012 tijd om op de brieven van de Commissie te antwoorden. Vervolgens zal de Commissie de antwoorden onderzoeken.
Voorzitter Barroso en een aantal commissarissen hadden de Hongaarse regering al eerder opmerkingen over bovengenoemde punten bezorgd. Bovendien hebben de EU en het IMF hun gesprekken met Hongarije over een stand-bykrediet van 20 miljard dollar opgeschort vanwege de onduidelijkheid over de onafhankelijkheid van de Hongaarse nationale bank.
De procedure van ingebrekestelling is vastgelegd in de artikelen 258 tot 261 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Indien Hongarije het advies niet binnen de door de Commissie vastgestelde termijn opvolgt, kan de Commissie de zaak aanhangig maken bij het Hof van Justitie. Daarnaast voorziet artikel 7 van het Verdrag betreffende de Europese Unie in procedures die kunnen leiden tot schorsing van bepaalde rechten die uit de toepassing van de Verdragen voortvloeien, met inbegrip van de stemrechten van de vertegenwoordiger van de regering van die lidstaat in de Raad.
Na het aanvankelijke, resolute discours worden uit Hongarije nu ook constructieve signalen opgevangen. De druk van de EU is hier niet vreemd aan. Mijn EU-collega's en ikzelf hebben op 6 januari 2012 een brief ontvangen van de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken János Martonyi. Het belangrijkste element in zijn betoog was de mededeling dat Hongarije de rol van de Europese Commissie erkent en openstaat voor dialoog en voor eventuele aanpassingen van de grondwet.
Het is belangrijk dat op de woorden ook daden volgen. Ik roep de Hongaarse regering dan ook op om zo vlug mogelijk gevolg te geven aan alle aanbevelingen van de Europese Commissie. Dat zal Hongarije, dat zich in een delicate fase van zijn Europese integratie bevindt, zowel op politiek, economisch en financieel vlak ten goede komen.
De Benelux-ministers zullen het Deense Voorzitterschap vragen of het mogelijk is om tegen de volgende Raad een verslag te krijgen van de Commissie met betrekking tot de verschillende initiatieven. Ik hoop dat Hongarije een positief antwoord geeft. Mocht dat echter niet het geval zijn, dan zijn verschillende procedures mogelijk.
(M. Patrick De Groote reprend place au fauteuil présidentiel.)
De heer Bert Anciaux (sp.a). - Ik vind het antwoord van minister Reynders goed. Ik heb mijn twijfels over de goede wil van Hongarije. De minister van Buitenlandse Zaken heeft weliswaar contact opgenomen, maar ik denk dat de Hongaarse regering beseft dat ze met de rug tegen de muur staat. Zoals minister Reynders zegt: na woorden moeten daden komen. We mogen er niet te snel van uit gaan dat de Hongaren het licht hebben gezien.
Een aantal recente wijzigingen in de Hongaarse grondwet moet worden teruggeschroefd. Bestaat binnen de Europese Unie een permanent orgaan dat toeziet op de naleving van de verplichtingen inzake democratie?
De heer Didier Reynders, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. - Alle diensten van de Europese Commissie zien daarop toe. Indien nodig volgt een procedure van ingebrekestelling bij het Europees Hof van Justitie.
Het is logisch om tegelijkertijd een procedure te hebben op het vlak van de begroting, de eurozone en de stabiliteitsprogramma's. Er moet echter ook een procedure zijn voor de politieke criteria in de Europese Unie.
Het heeft dus geen zin om zoveel aandacht te geven aan economische criteria zonder dezelfde redenering te volgen voor de politieke criteria.
De heer Bert Anciaux (sp.a). - We zitten niet helemaal op dezelfde golflengte. Ik vraag u alleen om dat mee in het oog te houden en ervoor te zorgen dat er daar in de Europese Commissie voldoende ambtenaren mee bezig zijn. Theoretisch en juridisch hebt u volkomen gelijk, maar ik weet niet of voldoende ambtenaren met de controle bezig zijn.
De heer Didier Reynders, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. - Er is een specifieke directie daarvoor.
De heer Bert Anciaux (sp.a). - Dat stelt me al gerust. Ik zal informeren of die voldoende sterk is.
(M. Bert Anciaux reprend place au fauteuil présidentiel.)
De heer Patrick De Groote (N-VA). - Ik ben blij dat de minister ervan uitgaat dat wie deel uitmaakt van de Unie zich schaart achter de democratische beginselen en principes waarvoor men jarenlang heeft moeten vechten. Hij verwijst ook naar de mensenrechten.
België steunt de Commissie in haar besluiten, maar ik stel vast dat Nederland al vroeger reageerde, nog voor de Commissie, en dat wij volgen. Het is ook goed dat er positieve signalen komen uit Hongarije, dat men bereid is in te gaan op de vragen van Europa. Onze terughoudendheid kan misschien te maken hebben met het feit dat we tijdens het Europese voorzitterschap goed hebben kunnen samenwerken met Hongarije. Hebt u van die gelegenheid gebruik gemaakt om achter de schermen een bemiddelende rol te spelen ten opzichte van Hongarije? Is het daarom dat we later reageren dan de anderen?
De heer Didier Reynders, vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken. - Ik heb, zoals andere collega's, een brief gekregen van de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken. Ik zal nog vóór de volgende ministerraad contact met hem opnemen. We vragen eerst een officieel antwoord op de drie brieven van de Europese Commissie.