4-1173/1

4-1173/1

Belgische Senaat

ZITTING 2008-2009

11 FEBRUARI 2009


Wetsvoorstel tot wijziging van de wetgeving betreffende de namen en de voornamen teneinde de naamswijziging te vergemakkelijken

(Ingediend door mevrouw Martine Taelman)


TOELICHTING


Volgens de huidige wetgeving bestaat de mogelijkheid om de familienaam alsook de voornaam op autonome wijze te veranderen via de procedure van naamswijziging. Dit is geen procedure voor de rechtbank, maar een administratieve procedure. De voornaamswijziging loopt via de minister van Justitie (meerbepaald FOD Justitie) en wordt bekrachtigd door de minister. De familienaamswijziging verloopt ook via de FOD Justitie, maar wordt enkel bij koninklijk besluit goedgekeurd (1) .

Deze procedure is evenwel niet dezelfde als deze waarbij men bij de geboorte van een kind een verkeerde naam heeft genoteerd op de geboorteakte of een ander document van burgerlijke stand waarbij de ambtenaar van de burgerlijke stand de naam onvolledig heeft neergeschreven. Desgevallend is een procedure voor de rechtbank mogelijk (i.e. burgerlijke rechtbank van eerste aanleg).

Dit voorstel betreft dus enkel de mogelijkheid om autonoom een verandering aan te vragen van de familienaam of voornaam volgens de wet van 15 mei 1987 betreffende de namen en de voornamen.

Huidige regeling volgens de wet van 1987

1. Men kan slechts de wijziging van een voornaam of naam aanvragen als men Belgisch staatsburger is of door de Verenigde Naties erkend is als vluchteling of staatloze.

2. De voornaam- of familienaamswijziging is geen burgerrecht, maar enkel een gunst die de overheid schenkt of al dan niet verleent.

3. Men kan deze gunst dus wettelijk, maar slechts ten uitzonderlijke titel verkrijgen. Verzoek(st)er dient de aanvraag zelf voldoende te motiveren en bewijsmateriaal aan te brengen (2) .

De overheid verleent gemakkelijk de (voor)naamswijziging in het geval dat :

— de voornaam of familienaam op zichzelf of in correlatie met elkaar belachelijk, vreemd, ouderwets of hatelijk klinkt;

— een geadopteerd kind, dat ten gevolge van adoptie, niet de familienaam heeft meegekregen van de adoptant;

— voor een natuurlijk kind waarbij familienaamswijziging wordt aangevraagd door beide ouders of door de persoon die hoederecht heeft, gemotiveerd om de afstamming te veruitwendigen voor zover het resultaat niet kan verkregen worden via een erkenning via gerechtelijke weg.

Belangrijk is dat wel steeds het algemene principe blijft bestaan dat de nieuwe voornaam of familienaam in eerste instantie geen aanleiding mag geven tot verwarring of schade mag toebrengen aan verzoek(st)er of derden (3) .

De huidige kostprijs bij voornaamswijziging bedraagt 490 euro. Indien de voornaam echter wordt beschouwd als leidend tot verwarring of belachelijk, hatelijk of vreemd klinkend is, kan de kostprijs beperkt worden tot 49 euro. De kostprijs voor de vergunning van een verandering van een familienaam bedraagt minimaal 49 euro.

De kostprijs voor de vergunningen om aan een naam een andere naam of een partikel toe te voegen of een hoofdletter door een kleine letter te vervangen, bedraagt op heden 740 euro. Hierop bestaan twee uitzonderingen : primo in het geval van de toevoeging van een naam in overeenstemming met de regels betreffende de vaststelling van de naam van toepassing in de Staat waarvan de begunstigde eveneens de nationaliteit bezit (bijvoorbeeld Spaanse staatsburger), secundo wanneer de aanvrager of hun bloedverwanten in opgaande of nederdalende lijn, buitengewone diensten hebben bewezen, zoals voorzien in artikel 248, derde lid, van het Wetboek van registratierechten.

Het tarief van de vergunning wordt in die gevallen respectievelijk tot 49 euro en tot 490 euro verlaagd. In het laatste geval is dit echter een mogelijkheid die de wet aan de Koning biedt.

Uit casuïstiek blijkt dat de huidige procedureduur voor een verandering van voornaam of familienaam gemakkelijk kan oplopen tot anderhalf of twee jaar.

Ten slotte dient vermeld te worden dat een verandering van familienaam enkel geldt voor de toekomst, en in principe enkel voor de persoon die erom verzocht heeft, dus niet voor zijn kinderen, tenzij dat uitdrukkelijk gevraagd werd. De naamsverandering geldt anderzijds sowieso voor de kinderen van de verzoeker die geboren worden na de indiening van het verzoek (als die op grond van de gewone afstammingsregels de naam van die ouder dragen).

Kritiek op de huidige wettelijke regeling

De huidige procedure is te zwaar en te langdurig. De verzoek(st)er wordt belast met een juridisch kluwen en moet na de aanvraag nog gemakkelijk tot anderhalf of twee jaar wachten. Bovendien bestaat de kans dat zijn of haar inspanningen nutteloos kunnen blijken, gezien het een gunstregeling is van staatswege. Er bestaat dus vooralsnog geen bindend recht om de (voor)naam te wijzigen.

Desondanks blijkt uit onderzoek dat de laatste jaren het aantal verzoeken om een voornaam- of familienaamsverandering te bekomen, blijft stijgen.

Enkel voornaam Enkel familienaam Famille en voornaam Totaal
2002 504 522 97 1 123
2003 525 533 102 1 180
2004 591 666 89 1 346

Deze stijging valt grotendeels te verklaren door het feit dat vele Belgen van allochtone origine vinden dat hun naam veel te verwarrend of vreemd klinkt. Zij willen zich als Belg integreren in de maatschappij. Sommigen zijn geboren en getogen in België en spreken de taal van hun (groot)ouders nauwelijks of niet meer.

Tot slot willen de indieners van dit voorstel het goedkoper (één tarief van 49 euro), uniformer en dus administratief eenvoudiger maken om de (voor)naam te wijzigen of om aan een naam een andere naam of een partikel toe te voegen of een hoofdletter door een kleine letter te vervangen.

Doelstelling

In deze moderne, steeds internationaler wordende samenleving moet het mogelijk zijn dat de Belg of de door de Verenigde Naties erkende vluchteling of staatloze op basis van vrije keuze zijn of haar naam kan veranderen, zonder te dirigistisch optreden van de overheid. Daarom moet de mogelijkheid tot (voor)naamswijziging een burgerrecht worden en geen gunst van overheidswege. Als een Belg of erkende vluchteling zich beter voelt in de maatschappij met een nieuwe (voor)naam, dan moet hij of zij dat gemakkelijk kunnen. Wil hij of zij zijn of haar naam aanpassen of vereenvoudigen (bijvoorbeeld vernederlandsen), dan mag de Staat hem of haar hierin niet tegenhouden. Het is niet aan de overheid te bepalen of hij of zij daar wel of niet recht op heeft.

Hierbij kan opgemerkt worden dat via genealogie (stamboom) duidelijk wordt dat vele Belgische namen in de loop der eeuwen vaak spontaan en onbewust zijn gewijzigd door kleine verschillen bij mondelinge overlevering of door schrijffouten. Omdat dit een spontaan proces was, waren deze aanpassingen doorgaans ook gewoon vereenvoudigingen waardoor de naam makkelijker te schrijven of uitspreekbaar was.

Door toepassing van de regels van het internationale privaatrecht kunnen kinderen van dezelfde ouders toch verschillende familienamen hebben. Doordat de kinderen in verschillende landen zijn geboren zijn, kan de familienaam anders zijn. Zo krijgt men in IJsland als familienaam de voornaam van de vader of de moeder met daarachter -son of -dottir. Stel dus dat een IJslandse man (bijvoorbeeld Lars Eriksson) trouwt met een Belgische en samen een dochter Lara krijgen. Op het IJslands paspoort staat Lara Larsdottir (dochter van Lars), op het Belgische paspoort staat Lara Eriksson of gewoon de familienaam van de vader. Vergelijkbare problemen kunnen zich voordoen met Spaanstalige dubbele familienamen en kinderen met een dubbele nationaliteit.

In Nederland bestaat al een gemakkelijkere procedure om een naam te wijzigen. Voor allochtonen maakt het zelfs een onderdeel uit van de wetgeving om Nederlander te worden. Bij deze naturalisatieprocedure kan tevens de familienaam gewijzigd worden. In Denemarken zal men binnenkort volledig vrij zijn om zijn of haar familienaam te kiezen.

In de Verenigde Staten, het migrantenland bij uitstek, is (voor)naamswijziging geen probleem en kan men zelfs via een website door een legal form te downloaden een nieuwe naam verkrijgen. De grootvader van de Amerikaanse presidentskandidaat John Kerry heette Fritz Kohn en woonde in voormalig Tsjechoslowakije. Toen hij naar de VS verhuisde, veranderde hij zijn voornaam in John en zijn achternaam in het makkelijkere Kerry. Zo is ook Alan Stewart Koningsberg beter bekend als Woody Allen na diens naamswijziging en Dino Crocetti als Dean Martin.

Voorliggend voorstel wil er ook voor zorgen dat de naamswijziging sneller en soepeler verloopt. Daarom moet de minister ervoor zorgen dat de Dienst Naamswijziging binnen de FOD Justitie beter wordt bemand en voldoende mogelijkheden krijgt om efficiënt en snel te werken.

Martine TAELMAN.

WETSVOORSTEL


Artikel 1

Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.

Art. 2

Artikel 2, eerste lid, van de wet van 15 mei 1987 betreffende de namen en de voornamen, gewijzigd bij de wet van 10 mei 2007, wordt vervangen als volgt :

« Elke persoon kan een verzoek tot verandering van naam of voornamen aan de minister bevoegd voor Justitie richten. ».

Art. 3

Artikel 3 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van 10 mei 2007, wordt vervangen als volgt :

« Art. 3. — De minister bevoegd voor Justitie staat de voornaamsverandering toe tenzij de gevraagde voornamen aanleiding kunnen geven tot verwarring of de verzoeker of derden kunnen schaden.

De Koning staat de naamsverandering toe tenzij de gevraagde naam aanleiding geeft tot verwarring of de verzoeker of derden kan schaden. ».

Art. 4

In artikel 249 van het Wetboek van registratie-, hypotheek- en griffierechten, laatst gewijzigd bij de wet van 10 mei 2007, worden de volgende wijzigingen aangebracht :

1º paragraaf 1 wordt vervangen als volgt :

« § 1. Voor vergunningen tot verandering of toevoeging van een of meer voornamen bedraagt het recht 49 euro. »;

2º paragraaf 3 wordt vervangen als volgt :

« § 3. Voor vergunningen om aan een naam een andere naam of een partikel toe te voegen of een hoofdletter door een kleine letter te vervangen bedraagt het recht 49 euro. ».

Art. 5

Deze wet treedt in werking op een door de Koning te bepalen datum en uiterlijk op 1 januari 2010.

8 januari 2009.

Martine TAELMAN.

(1) De nieuwe familienaam mag geen aanleiding geven tot verwarring of schade aan verzoek(st)er of derden. Daarom wordt het voorstel voor de nieuwe familienaamin altijd eerst bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad. Zodoende heeft de verzoek(st)er of derde zestig dagen tijd om eventueel verzet aan te tekenen. De voornaamsverandering wordt, in tegenstelling tot de verandering van de familienaam, niet in het Belgisch Staatsblad bekend gemaakt en derden kunnen dan ook geen verzet aantekenen. Voor de familienaam geldt immers het principe van de onveranderlijkheid : dus krijgt de familienaam een bijzondere bescherming.

(2) Zo moeten stukken verzameld worden waaruit blijkt dat de naam het voorwerp van spot uitmaakt of verwarring sticht (enz.). Ook een motivatie voor uw nieuwe naamskeuze dient bij het dossier gevoegd te worden, naast een uitreksel uit de geboorteakte, een attest van woonst en een bewijs van de Belgische nationaliteit hetzij een bewijs van erkend vluchteling of staatloze.

(3) Zie voetnoot 1.