4-806/1 | 4-806/1 |
12 JUNI 2008
De volstrekte bevoegdheid van de politierechtbank wordt geregeld door artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek. Daarin wordt het volgende bepaald : « De politierechtbank neemt kennis, ongeacht het bedrag, van alle vorderingen tot vergoeding van schade ontstaan uit een verkeersongeval zelfs indien het zich heeft voorgedaan op een plaats die niet toegankelijk is voor het publiek. ».
Wat de territoriale bevoegdheid van de politierechtbank betreft, is deze enerzijds gebaseerd op de algemene principes van het Gerechtelijk Wetboek, en anderzijds op de contractuele bedingen voor de toekenning van de territoriale bevoegdheid. Vastgesteld wordt dat de toepassing van de huidige regelgeving en praktijken tot een grote druk op de Brusselse politierechtbanken leidt.
1. Naar luidt van artikel 624 van het Gerechtelijk Wetboek kunnen, met uitzondering van de gevallen waarin de wet uitdrukkelijk bepaalt welke rechter bevoegd is om kennis te nemen van de vordering, deze naar keuze van de eiser worden gebracht : « voor de rechter van de woonplaats van de verweerder of van één der verweerders; voor de rechter van de plaats waar de verbintenissen, waarover het geschil loopt, of een ervan zijn ontstaan of waar zij worden, zijn of moeten worden uitgevoerd; voor de rechter van de woonplaats gekozen voor de uitvoering van de akte; of voor de rechter van de plaats waar de gerechtsdeurwaarder heeft gesproken tot de verweerder in persoon, indien noch de verweerder noch, in voorkomend geval, een van de verweerders een woonplaats heeft in België of in het buitenland. ».
Artikel 18 van de modelovereenkomst voor de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, gevoegd bij het gelijknamige koninklijk besluit van 14 december 1992, stelt dan weer dat de maatschappijen verplicht zijn zich achter de verzekerde te stellen vanaf het ogenblik dat de maatschappij gehouden is tot het geven van dekking, voor zover deze wordt ingeroepen. Verder bepaalt artikel 18 nog dat de maatschappij ten aanzien van de burgerrechtelijke belangen het recht heeft om in de plaats van de verzekerde de vordering van de benadeelde te bestrijden ten aanzien van de burgerlijke belangen, in zover de belangen van de maatschappij en van de verzekerde samenvallen.
Aangezien heel wat verzekeringsmaatschappijen hun zetel in Brussel hebben en gelet op het voorgaande, worden behoorlijk wat geschillen aanhangig gemaakt bij de gerechten van Brussel.
2. In het geval van de bepaling van de territoriale bevoegdheid voor de geschillen bedoeld in artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek, kan deze ook worden toegekend aan de hand van een contractueel beding tussen de partijen die daarover een overeenkomst sluiten. In dergelijke verbintenissen komt heel vaak een beding voor krachtens welk de bevoegdheid wordt toegekend aan de politierechtbanken van Brussel.
Deze bepalingen hebben aldus tot gevolg dat heel wat rechtszaken die verband houden met het verkeer behandeld moeten worden door de politierechtbanken van Brussel. Op die manier krijgen deze een veel te grote werklast in verhouding tot het grondgebied waarvoor zij bevoegd zijn.
De indieners zijn bijgevolg van oordeel dat het in het belang van de goede werking van de politierechtbanken in het algemeen en van de rechtzoekende in het bijzonder aangewezen is deze bepalingen aan te passen. Daartoe willen zij voorzien in een territoriale bevoegdheid van openbare orde voor de politierechtbank van de plaats van het ongeval met betrekking tot de geschillen bedoeld in artikel 601bis van het Gerechtelijk Wetboek, namelijk de vorderingen tot vergoeding van schade ontstaan uit een verkeersongeval. Dit conform de toewijzingsregel « lex loci delicti », die in het internationaal privaatrecht geldt.
De aldus voorgestelde bevoegdheidsregel is van openbare orde zodat de rechter van ambtswege zijn bevoegdheid kan vaststellen en de geschillen kan afwijzen die niet onder zijn territoriale bevoegdheid vallen. Indien deze maatregel evenwel niet van openbare orde zou zijn, zullen de partijen van deze bevoegdheidregel kunnen afwijken, waardoor de indieners van mening zijn dat derhalve een dergelijke hervorming haar doel zou missen.
Door de rechter van de plaats van het ongeval bevoegd te maken, wensen de indieners te voorzien in een betere verdeling van de geschillen over alle arrondissementen van het land en een gedeeltelijke ontlasting van de politierechtbanken van Brussel.
Volgens toenmalig minister van Justitie Marc Verwilghen zou met een dergelijke bevoegdheidsregeling het aantal burgerlijke zaken die voor de Brusselse politierechtbanken worden behandeld met een derde kunnen afnemen. De heer M.P. Lenvain, rechter bij de politierechtbank te Brussel, spreekt over een daling van de werklast met 15 tot 20 % (Parl. St. Senaat 2002-2003, 2-1004/4, 7-8).
De maatregel wil ook de efficiëntie van het gerecht bevorderen omdat de rechter van de plaats van het ongeval de natuurlijke rechter is. Een grondige kennis van de omgeving is immers een troef om een verkeersongeval goed te beoordelen.
De nieuwe territoriale bevoegdheidsregel heeft ook positieve gevolgen voor de gerechtelijke plaatsopneming. De rechter moet immers niet langer een beroep doen op de techniek van de rogatoire commissie, een zware procedure die hem ervan kan weerhouden een plaatsopneming te verrichten, aangezien het ongeval zich altijd zal hebben voorgedaan in het gerechtelijk arrondissement van de rechtbank die het geschil onderzoekt.
De invoering van deze maatregel maakt ook het « forum shoppen » onmogelijk. De partijen kunnen namelijk niet langer kiezen welk rechtsgebied hen het « best » lijkt om het geschil te beslechten. Bovendien wordt het aantal bevoegdheidsgeschillen dat aan de eveneens overbelaste arrondissementsrechtbanken wordt voorgelegd, beperkt.
Uit hoorzittingen naar aanleiding van het wetsontwerp tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek aangaande de territoriale bevoegdheid van de rechter inzake bewarende beslagen en middelen tot tenuitvoerlegging (Parl. St. Senaat 2002-2003, 2-1004/4, 7 e.v.) viel daarenboven af te leiden dat het Koninklijk Verbond van Vrede- en Politierechters en andere magistraten zich unaniem kunnen scharen achter een dergelijke maatregel waardoor voortaan dienaangaande de politierechtbank van de plaats van het ongeval bevoegd is.
Ook de Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen (BVVO) was niet gekant tegen de toekenning van de exclusieve territoriale bevoegdheid aan de politierechtbank van de plaats van het ongeval. Zoals reeds eerder is aangehaald, zijn zij immers van oordeel dat het ter plaatse is dat men over de meeste deskundigheid beschikt om over het ongeval te oordelen. Tevens kan volgens hen de kostprijs van de procedures verlaagd worden omdat minder zaken in Brussel behandeld zullen worden, waar de erelonen van advocaten beduidend hoger liggen dan bij advocaten uit de provincies.
Daar waar het de bedoeling moet zijn om de exclusieve bevoegdheidsregel ook van toepassing te verklaren op de betwistingen die verband houden met de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, wordt een aanpassing van artikel 15 voorgesteld.
Een terugwerkende kracht van een dergelijke maatregel wordt niet voorgesteld, want deze zou in de praktijk veel problemen met zich meebrengen. Indien de nieuwe bevoegdheidsregel van toepassing zou worden op de aanhangig zijnde rechtsgedingen waarvan nog geen beslissing tot vaststelling van de bevoegdheid is genomen zou dit materieel haast onmogelijk zijn de griffiers al de hangende dossiers te laten onderzoeken om na te gaan of ze volgens de nieuwe regel al dan niet aan de territoriaal bevoegde politierechtbank overgezonden moeten worden. Bovendien kan een verwijzing naar een andere rechtbank ertoe leiden dat de taal van de rechtspleging verandert, waardoor alle reeds neerlegde stukken vertaald moeten worden. Het lijkt de indieners in het licht hiervan dan ook beter, voor wat de inwerkingtreding betreft, het gemene recht te volgen en de voorgestelde bevoegdheidsregeling van kracht te laten worden op de nieuwe rechtsgedingen vanaf datum van inwerkingtreding van deze wet.
| Martine TAELMAN Marc VERWILGHEN. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 77 van de Grondwet.
Art. 2
Artikel 638 van het Gerechtelijk Wetboek, opgeheven bij de wet van 16 juli 2004, wordt hersteld als volgt :
« Art. 638. — De vorderingen bedoeld in artikel 601bis worden uitsluitend gebracht voor de rechter van de plaats van het ongeval. ».
Art. 3
Artikel 15 van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheids-verzekering inzake motorrijtuigen, vervangen bij de wet van 22 augustus 2002, wordt vervangen als volgt :
« Art. 15. — Voor de toepassing van deze wet wordt de verzekeraar in België door de benadeelde uitsluitend gedagvaard voor de rechter van de plaats van het feit waaruit de schade is ontstaan. ».
6 juni 2008.
| Martine TAELMAN Marc VERWILGHEN. |