Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 6-1602

van Rik Daems (Open Vld) d.d. 25 oktober 2017

aan de vice-eersteminister en minister van Ontwikkelingssamenwerking, Digitale Agenda, Telecommunicatie en Post

Blockchaintechnologie - Overheid - Toepassing - Pilots - Samenwerking met de privé sector

nieuwe technologie
toepassing van informatica
elektronisch betaalmiddel
toegepaste informatica
studie over de uitvoerbaarheid
virtuele gemeenschap
elektronische handel
elektronische overheid
sociale media
blockchain

Chronologie

25/10/2017Verzending vraag (Einde van de antwoordtermijn: 24/11/2017)
29/11/2017Antwoord

Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1599
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1600
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1601
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1603
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1604
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1605
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1606
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1607
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1608
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1609
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1610
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1611
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1612
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1613
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1614
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1615
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 6-1616

Vraag nr. 6-1602 d.d. 25 oktober 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Blockchain kan beschouwd worden als een nieuwe vorm van gedistribueerde informatietechnologie. De blockchaintechnologie kent vele toepassingen. Een daarvan is Bitcoin, een virtuele munt waarmee via Internet wereldwijd betalingen kunnen worden verricht.

Hoewel niet duidelijk is of alle veronderstelde toepassingsmogelijkheden van blockchaintechnologie realiteit zullen worden, heeft het een meerwaarde als de overheid zich verdiept in blockchaintechnologie en de mogelijke gevolgen daarvan voor wetgeving.

In Nederland is men hiermee al volop aan de slag. Voor het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketten bijvoorbeeld, kan blockchain de traceerbaarheid van voedsel drastisch vereenvoudigen. Het kan de certificering van transacties en administraties betreffende documenten eveneens drastisch vereenvoudigen wat resulteert in minder administratieve lasten en een verlaging van de kostprijs.

Om vast te stellen welke kansen blockchain biedt voor de Nederlandse overheid zijn er pilots georganiseerd. Via het uitwerken van user cases wordt duidelijk met welke technologische, maatschappelijke, juridische en bestuurlijke vraagstukken overheidsorganisaties te maken krijgen in de komende jaren.

De verwachting is dat de revolutionaire technologie blockchain een enorme impact gaat hebben op onze economie, handel en de overheid. Deze technologie maakt het mogelijk om fraude, corruptie, fouten en de kosten van papieren processen terug te dringen. Blockchain heeft de potentie om de relatie tussen overheid en burgers te veranderen op het gebied van gegevensbeheer, transparantie en vertrouwen.

Niet eens zozeer de techniek van de blockchain, maar vooral de andere manier van kijken naar vraagstukken, biedt veel innovatiekansen voor de overheid. De blockchain kan samen met andere technologische ontwikkelingen (zoals artificial intelligence) een aanjager zijn voor meer en betere (ICT-)innovatie binnen de overheid. De blockchain is een welkome aanvulling op bestaande processen en levert een totaal ander (sneller, efficiënter, betrouwbaarder) proces op.

Deze vraag betreft een transversale gewestaangelegenheid. Blockchain kan de administratie drastisch vereenvoudigen voor de lokale overheden en alle administraties, in het bijzonder wat betreft de burgerlijke stand, onroerend goed en de registratierechten, intellectuele eigendom, trouw- en geboorteregelingen, enz. De wetgeving is dikwijls nog federaal maar sommige onderdelen (bijvoorbeeld huurrecht) vallen al onder de bevoegdheid van de Gewesten.

Ik had dan ook volgende vragen :

1) Kan u oplijsten binnen uw beleidsdomein waar blockchaintechnologie kan helpen om de administratieve processen te versnellen en te vereenvoudigen ? Welke stappen heeft u reeds gezet wat betreft de eventuele toepassing van blockchain binnen uw beleidsdomein ?

2) Kan u meedelen of u bereid bent pilots op te starten binnen uw beleidsdomein (al dan niet in overleg met de andere overheden en deelentiteiten) naar het voorbeeld van Nederland ? Zo ja, aan welke blockchaintoepassingen denkt u en kan u dit uitvoerig toelichten ? Wat is het tijdschema en de inhoud ? Zo neen, waarom niet ?

3) Bent u bereid samen te zitten met de betrokken administraties en de privésector om concrete blockchaintoepassingen uit te werken onder de vorm van pilots ? Zo ja, kan u dit illustreren en nader toelichten ? Zo neen, waarom niet ?

Antwoord ontvangen op 29 november 2017 :

A) Domein « Digitale agenda »

1) Binnen het beleidsdomein van de federale overheidsdienst Beleid en Ondersteuning (FOD BOSA) / directoraat generaal Digitale Transformatie (DG DT) en meer bepaald vanuit het domein Innovatie, wordt transversaal gekeken naar de rol die deze technologie zou kunnen spelen in het kader van de digitale transformatie bij de overheid. In het licht daarvan is sinds 30 maart 2017 een transversale werkgroep actief op initiatief en onder aansturing van de FOD BOSA / DG DT. Binnen deze werkgroep zijn alle beleidsniveau’s vertegenwoordigd, samen met een aantal expertisecentra. De werkgroep, die zich de Blockchain Coalition noemt, bevat vertegenwoordigers uit Antwerpen, Brussel, Vlaanderen, de Fédération Wallonie-Bruxelles, een vertegenwoordiger voor de Duitstalige Gemeenschap, Agence du numérique, Ensemblesimplifions, Centrum voor informatica voor het Brusselse Gewest (CIBG), Digipolis, DG DT, Smals, V-ICT-OR (Vlaamse ICT Organisatie) en de Dienst voor administratieve vereenvoudiging (DAV). De objectieven van deze werkgroep zijn dubbel : enerzijds bekijken hoe processen tussen verschillende overheidsniveaus op een creatieve en gecoördineerde wijze geoptimaliseerd kunnen worden om eventuele blockchainoplossingen mogelijk te maken. De werkgroep doet dat door in verschillende transversale teams processen dwars door alle niveau’s heen, in kaart te brengen en op zoek te gaan naar mogelijke problemen, opportuniteiten tot vereenvoudiging of schrapping, enz. Het tweede objectief is om een technologisch platform aan te bieden waarop iedereen blockchain-nodes kan delen om toe te laten elkaars ervaring te delen. Dit wordt door Smals opgezet. De specifieke processen die geanalyseerd worden zijn zogenaamde life events : geboorte & overlijden, verhuizen, een diploma verwerven.

2) Eerder dan echte piloten op te starten worden « proofs of concept » (PoC) uitgewerkt, zowel binnen de context van de Blockchain Coalition (waar ook een technologieplatform wordt opgezet om dat mogelijk te maken) als binnen het domein Innovatie van de FOD BOSA / DG DT. Zo lopen vandaag al diverse initiatieven waarin bekeken wordt op welke manier en rond welke use-cases er blockchain proofs of concept kunnen worden opgestart. Idealiter is daar ook steeds een « sponsor », een administratie, bij betrokken en wordt samengewerkt met externe partners, in de geest van open innovatie. Voor wat betreft de use-case « identificatie van buitenlanders » gaat het om een startup. Voor wat betreft een mogelijke PoC rond certificatie van documenten betreft het een bedrijf. Daarnaast trachten we, via de Blockchain Coalition, het opzetten van (transversale) PoC’s binnen andere beleidsniveau’s te accelereren.

3) De verschillende partners binnen de Blockchain Coalition hebben concrete PoC’s klaar of gepland. Door deze in de nabije toekomst op een gemeenschappelijk test-platform te delen winnen alle partners tijd en kan er efficiënt kennis gedeeld worden. Wat de Nederlandse Blockchain Coalition betreft kan bevestigd worden dat er goede contacten worden onderhouden om ook van elkaar te leren.

B) Domein « Ontwikkelingssamenwerking »

Wat betreft de administratieve processen in de wereld van de ontwikkelingssamenwerking kan ik u bevestigen dat een aantal van de partners van het Belgische Ontwikkelingsbeleid momenteel experimenteren met de mogelijkheden die blockchain biedt.

Zo heeft de Wereldvoedselorganisatie (WFP) een programma opgestart, genaamd « building blocks », om de uitkering van cash hulp middels het gebruik van blockchain goedkoper, veiliger en sneller te maken. De resultaten van dit pilootproject – indien succesvol – kunnen door de bredere humanitaire gemeenschap nadien worden overgenomen. Ik volg dit pilootproject van WFP van nabij en de administratie staat hieromtrent in contact met de WFP verantwoordelijken.

Ik onderzoek actief op welke manier ik kan tussenkomen om de Belgische privé sector te betrekken in het uitwerken van blockchain innovaties die de humanitaire en ontwikkelingswereld ten goede komen.

C) Domein « Veiligheid voedselketen, onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie, maatschappelijke integratie »

1)

a) Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV)

Alhoewel de blockchaintechnologie binnen het FAVV als optie wordt onderzocht, is nog niet duidelijk waarop deze de administratieve processen concreet kan vereenvoudigen of versnellen.

Rond blockchaintechnologie werden reeds meerdere verkennende gesprekken (onder andere met het research center van Smals) gevoerd en het Agentschap volgt de evolutie van deze technologie natuurlijk aandachtig.

N. B. : Smals is een gemeenschappelijke ICT-organisatie van Belgische overheidsdiensten.

b) Centrum voor onderzoek in diergeneeskunde en agrochemie (CODA)

In het kader van het beschikbaar maken van wetenschappelijke data voor onderzoek zijn er voor het CODA verschillende opties, indien het wetenschappelijk kader juridisch en inhoudelijk degelijk onderbouwd is. Het CODA ziet mogelijkheden in het kader van « high performance computing », indien de integriteit van de gegevens verzekerd kan worden.

Om te kunnen starten met de « blockchaintechnologie » is het belangrijk een goede algemene strategie te ontwikkelen en een onderscheid te maken tussen wat wel en wat niet gerealiseerd kan worden met deze gegevens. Deze denkoefening is nog niet ten einde.

Het CODA heeft nog geen stappen gezet om de blockchaintechnologie te implementeren, gelet op de lopende projecten met het oog op de centralisatie van de gegevens, onder andere in het kader van meerdere integratie- en fusieprojecten die gelijktijdig beheerd worden.

c) Programmatorische overheidsdienst (POD) Maatschappelijke Integratie

De « blockchaintechnologie » wordt vooral gebruikt in de financiële sector, die er een middel in ziet om de veiligheid te garanderen van zijn elektronische transacties, zonder een controlesysteem op te zetten dat steunt op één centrale autoriteit : er wordt gesteund op een netwerk van computers dat de transacties « onuitwisbaar » maakt.

Het gebruik van « blockchains » in een andere context, met name die van de federale administraties, zou een opportuniteit kunnen zijn voor onze organisaties, maar we moeten eerst de domeinen preciseren waarvoor deze technologie een meerwaarde kan betekenen.

In het kader van de maatschappelijke bescherming staat de POD Maatschappelijke Integratie permanent in contact met zijn 589 openbare centra voor maatschappelijk welzijn (OCMW) : deze uitwisselingen zouden een domein kunnen vormen waarin we op zoek zouden kunnen gaan naar toepassingsmogelijkheden voor de « blockchains ».

Laten we er evenwel aan herinneren dat de administratie van minister Ducarme al deelneemt aan een systeem voor het delen van informatie als beheerder van het secundair netwerk van de sociale zekerheid – er worden niet noodzakelijk financiële gegevens uitgewisseld – in een hoogbeveiligde omgeving die georganiseerd en gecontroleerd wordt door een derde, de Kruispuntbank van de sociale zekerheid (KSZ). De controle is hier natuurlijk gecentraliseerd bij deze actor-leverancier.

2)

a) FAVV

Het FAVV is bereid om mee te werken aan projecten die de blockchaintechnologie impliceren (al dan niet in overleg met de andere overheden en de gefedereerde entiteiten).Twee domeinen waarin de bruikbaarheid van de blockchaintechnologie momenteel het voorwerp uitmaakt van een bijzondere aandacht, zijn, enerzijds, de tracering van de verschillende schakels binnen de voedselketen en, anderzijds de exportcertificatie.

Er zijn in dit stadium evenwel nog geen uitvoerige analyses gebeurd over deze twee luiken. Daarom bevinden deze zich nog in de verkennende fase. Er werd nog geen enkel tijdschema vastgelegd.

Naast deze twee domeinen die in het belang zijn van de operatoren, biedt deze technologie tevens nieuwe mogelijkheden in de strijd tegen voedselfraude en in het versterken van het vertrouwen van de consument. Over het algemeen staat de blockchaintechnologie garant voor openheid en transparantie.

b) CODA

Vanuit de wetenschappelijke achtergrond van het CODA, en het feit dat er middelen vrijgemaakt zullen worden voor concrete doeleinden of rapporten (wetenschappelijke projecten), is de prioriteit en de core business van de huidige IT organisatie gericht op het ondersteunen van deze projecten. De huidige organisatie is door haar werkzaamheden en gewenste opleveringen niet in staat om nu pilots op te starten, maar ziet wel mogelijkheden om binnen een termijn van vijf jaar, afhankelijk van de IT strategie die goedgekeurd wordt, de nodige basis en kennis te vergaren voor deelname aan dit type van initiatief.

De thema’s zouden vooral gerelateerd zijn aan wetenschappelijke analyse, processen en data. Het zal in veel mindere mate gaan om administratieve processen.

Het « ownership » blijft een heikel punt in wetenschappelijk IT werk (en in de gegevensbescherming).

c) POD Maatschappelijke Integratie

De POD Maatschappelijke Integratie staat niet in direct contact met de burger : zijn partners zijn de OCMW’s en de verenigingen die in het verlengde liggen van zijn bevoegdheden. Net zoals de OCMW’s, ontvangt en behandelt hij gegevens die afkomstig zijn van verschillende authentieke bronnen en van verschillende organisaties die professioneel met hem verbonden zijn. Er worden tussen hen ook gegevens uitgewisseld. Al deze gegevens passeren verplicht langs de KSZ.

De KSZ fungeert dus als draaischijf voor alle informatie in verband met de sociale sector in het algemeen. Zij garandeert dat de uitwisselingen die plaatsvinden, toegelaten (in het kader van het sectoraal comité), beveiligd en getraceerd zijn. In deze context zou de « blockchaintechnologie » een alternatief kunnen zijn voor de behandelingen of voor een deel van de behandelingen en archiveringen die worden uitgevoerd door de KSZ. Het zou echter gaan om een integrale herziening van de wijze waarop gegevens in de sociale sector worden gecommuniceerd en overgedragen.

3)

a) FAVV

Zodra het FAVV concreet gedefinieerd zal kunnen hebben hoe de blockchaintechnologie daadwerkelijk een bijdrage kan leveren tot zijn opdrachten, waarbij het erop toeziet dat zij geen bijkomende lasten veroorzaakt voor de operatoren, zou er natuurlijk overleg kunnen plaatsvinden tussen de betrokken administraties en de actoren uit de privésector om concrete blockchaintoepassingen uit te werken onder de vorm van pilots.

Het hergebruik van concrete technologieën die momenteel worden uitgewerkt binnen de G-Cloud, zou ook in overweging genomen kunnen worden.

We mogen echter niet vergeten dat zodra de verschillende gebruiksmodaliteiten van deze technologie door het Agentschap nauwkeurig gedefinieerd zullen zijn, de verschillende schakels van de voedselketen gesensibiliseerd en aangemoedigd zullen moeten worden om er ook gebruik van te maken.

N. B. : G-Cloud is een consortium van publieke instellingen die zich engageren om hun expertise en diensten in innovatieve technologieën te delen (bijvoorbeeld share point).

b) CODA

De samenwerking met de privésector is voor het CODA natuurlijk mogelijk, mits de invoering van een ad hoc kader dat het aangepaste gebruik mogelijk maakt van de gegevens van de partneronderneming.

c) POD Maatschappelijke Integratie

De POD Maatschappelijke Integratie staat ervoor open om deel te nemen aan elk initiatief dat een evolutie voor ogen heeft van de wijze waarop gegevens worden uitgewisseld en waarop de uitgewisselde gegevens worden gecertificeerd, als dit een meerwaarde biedt op het vlak van de efficiëntie, de beveiliging en de kosten van deze uitwisselingen. Voor zover veel andere instellingen dezelfde dienst gebruiken, kan de POD Maatschappelijke Integratie niet de enige initiatiefnemer zijn, of de opdrachtgever van een project van een dergelijke omvang. Het is onder andere aan de KSZ en de andere instellingen uit het betrokken domein om een dergelijk project te onderzoeken, het initiatief ervoor te nemen en te coördineren in samenwerking met de betrokken partners, de OCMW’s of andere instellingen van de sociale zekerheid. De privésector zou in dit geval enkel een rol kunnen spelen in de technische ondersteuning van een dergelijk project.

D) Domein « Defensie »

De huidige prioriteiten bij Defensie op het vlak van ICT gaan naar het consolideren en verder uitbreiden van de bestaande gecentraliseerde ERP-systemen en cyber-security.

Defensie wenst zich verder af te lijnen op de initiatieven en synergieën voortkomend uit de Digitale Agenda 2017.

Defensie steunt tevens de federale initiatieven binnen de context van de « redesign » van de federale overheid.

E) Domein « Pensioenen »

1) Het domein waarbinnen blockchaintechnologie zou kunnen worden gebruikt, is dat van de betalingen van de Federale Pensioendienst (FPD).

2) & 3) De FPD werkt nauw samen met de banksector voor de pensioenbetalingen en deze samenwerking heeft al voor talrijke vereenvoudigingen in de betaalprocessen gezorgd, zowel voor de administratie als voor de burger.

Eén van de banken waarmee de FPD samenwerkt heeft zich opgegeven om eventueel een proefproject te starten.

Maar vooraleer deze mogelijkheid te bespreken, moet de FPD zich ervan verzekeren dat deze nieuwe technologie veilig is. Daartoe heeft de FPD beslist om raad te vragen aan het Centrum voor cybersecurity om problemen te voorkomen.

F) Domein « Privacy en bestrijding sociale fraude »

Concreet is staatssecretaris De Backer binnen zijn beleid van privacy binnen een digitale overheid bezig met ontwikkeling van een privacy paspoort, waarbij gebruik gemaakt zal worden van blockchaintechnologie. Binnen de huidige privacywet moet elke overheidsdienst de burger inzicht verschaffen in welke gegevens hij voor welke doeleinden over hem / haar bijhoudt, met ook de mogelijkheid voor de burger om zijn / haar gegevens aan te passen, te actualiseren, enz. Via blockchaintechnologie zullen bestaande databanken bij overheidsdiensten die in het project wensen te participeren gekoppeld worden aan een app « privacy paspoort ». Dit wordt door een externe IT-leverancier ontwikkeld.

In zijn beleidsbrief 2018 staat het volgende :

« In mijn vorige algemene beleidsverklaring heb ik u kennis gegeven van mijn wens om de blockchain te promoten, die vooruitstrevende technologie in transparantie en doelmatigheid. Één van de projecten waardoor de burger zijn gegevens kan nakijken in de openbare databanken, het privacy paspoort, werd ontwikkeld op basis van deze technologie. Indien een overheid beslist om dit om te vormen tot een pilootproject met één van zijn databanken, dan kan dat project dienen als evaluatiebasis. »

Binnen het kader van de hervorming van de sociale inspectiediensten zijn er tien moderniseringstrajecten opgestart. Onder meer uniforme codes en definities tussen diensten, centraal kadaster van onderzoeken, koppeling en openstelling van alle aangewende databanken voor alle inspectiediensten, digitalisering van de back-office, privacy impact assessment, enz. Deze moderniseringstrajecten werden toevertrouwd aan de werkgroep Modernisering sociale zekerheid, die in het verleden ook de Dimona, e-dossier, ASR, enz., ontwikkeld hebben. In dat kader zou het nuttig zijn de mogelijkheden van blockchain op het vlak van sociale zekerheid en sociale fraudebestrijding verder te onderzoeken. Staatssecretaris De Backer zal hiertoe een schrijven richten aan de voorzitter van de werkgroep, de heer Koen Snyders.

Op middellange termijn zijn volgende zaken verder te onderzoeken en overwegen :

– koppelen van databanken overheid (onder meer in kader van sociale fraudebestrijding, digitalisering overheid, enz.) in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– inning van sociale bijdragen in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– uitbetaling van uitkeringen op termijn via blockchaintechnologie ;

– samenwerking met andere lidstaten (onder andere sociale fraudebestrijding) in de toekomst via blockchaintechnologie ;

– enz.