SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2020-2021 Zitting 2020-2021
________________
3 mai 2021 3 mei 2021
________________
Question écrite n° 7-1227 Schriftelijke vraag nr. 7-1227

de Rik Daems (Open Vld)

van Rik Daems (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre de la Justice et de la Mer du Nord

aan de vice-eersteminister en minister van Justitie en Noordzee
________________
Écologie - Climat - Réduction des émissions - Objectifs - Respect des promesses - «Espionnage vert» - Contrôle par les pays tiers et des pays tiers - Sûreté de l'État - Participation Ecologie - Klimaat - Vermindering van de uitstoot - Doelstellingen - Nakoming van de beloften - «Green spying» - Monitoring door en van derde landen - Dienst veiligheid van de Staat - Deelneming 
________________
politique en matière de changement climatique
sûreté de l'Etat
espionnage
Chine
Russie
Iran
réduction des émissions de gaz
beleid inzake klimaatverandering
staatsveiligheid
spionage
China
Rusland
Iran
vermindering van gasemissie
________ ________
3/5/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/6/2021)
7/6/2021Antwoord
3/5/2021Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 3/6/2021)
7/6/2021Antwoord
________ ________
Aussi posée à : question écrite 7-1228 Aussi posée à : question écrite 7-1228
________ ________
Question n° 7-1227 du 3 mai 2021 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 7-1227 d.d. 3 mei 2021 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le service de renseignements extérieurs britannique MI6 a indiqué avoir lancé un «espionnage vert». Il entend ainsi vérifier si les grandes nations industrielles qui ont fait les «promesses vertes» les tiennent réellement. C'est ce qu'a confirmé le chef du MI6 (cf. https://www.aa.com.tr/en/environment/uks mi6 vert espionnage sur les promesses climatiques mondiales / 2220259).

Il met ainsi en pratique le dicton «Faites confiance, mais vérifiez», utilisé notamment par Ronald Reagan pendant la guerre froide, dans le cadre des accords sur le désarmement nucléaire. Il s'agit à présent de vérifier dans quelle mesure les autres nations respectent leurs engagements climatiques.

Tout cela est lié aux déclarations du président américain Joe Biden, qui a annoncé poursuivre désormais un nouvel objectif de réduction des émissions, à savoir une diminution de 50 à 52 % d'ici à 2030 par rapport au niveau de 2005. Les États-Unis prendraient ainsi les devants dans ce domaine, ainsi que le président américain l'a annoncé lors du dernier sommet virtuel des chefs d'État et de gouvernement.

Le Premier ministre britannique Boris Johnson a également pris la parole lors de ce sommet virtuel, annonçant un objectif de «leader mondial» en la matière, à savoir une réduction des émissions britanniques de 78 % d'ici à 2035 par rapport au niveau de 1990, et de 68 % d'ici à 2030. Le Royaume-Uni co-organisera également la Conférence des Nations unies sur les changements climatiques 2021 (COP26).

Il est important de contrôler dans quelle mesure les pays tiennent leurs promesses. La réduction des émissions peut, dans certains cas, signifier une diminution du développement et un ralentissement de l'économie. Des pays qui ont cosigné les accords climatiques mais qui ne s'en préoccupent pas du tout dans la pratique peuvent ainsi être avantagés de manière injuste par rapport aux pays qui, eux, se tiennent à leurs engagements.

La question est donc de savoir dans quelle mesure nous pouvons appliquer le même mécanisme de contrôle en Belgique.

Concernant le caractère transversal de la présente question : elle porte sur une compétence transversale partagée avec les Régions (les Régions sont compétentes pour l'économie et l'entrepreneuriat).

Je souhaiterais dès lors poser les questions suivantes au ministre :

1) Y a-t-il dans notre pays des organes chargés du contrôle, du suivi ou de l'application, à l'étranger, des conventions internationales sur les changements climatiques ? Si oui, lesquels et combien y en a-t-il ? De quelle autorité ces organes relèvent-ils ? Si non, pourquoi ?

2) Pouvez-vous indiquer si, par analogie avec le MI6, la Sûreté de l'État considère le suivi des objectifs climatiques comme un but à atteindre, tant dans notre pays et dans les États membres de l'Union européenne que dans les pays hors UE ? Si oui, pourquoi, dans quel sens et en fonction de quels paramètres ? Si non, pourquoi ?

3) Existe-t-il au sein de l'Union européenne des organes qui contrôlent les objectifs climatiques des pays non membres de l'UE ? Si tel est le cas, quels sont-ils et quel pouvoir ont-ils ? Si non, jugez-vous cela opportun et pouvez-vous expliquer votre point de vue ?

4) À l'inverse, y a-t-il des pays ou des entités en dehors de l'Union européenne qui contrôlent délibérément nos avancées concernant les objectifs climatiques? Si oui, quels pays ? Si non, les pays occidentaux sont-ils les seuls à le faire ? L'«espionnage vert» a-t-il déjà été pratiqué en Belgique par d'autres nations? Si oui, quelles sont-elles ?

5) Y a-t-il des indications selon lesquelles des pays appartenant à d'autres blocs – comme la Chine, la Russie ou l'Iran – tentent d'influencer (négativement) les décisions que nous prenons en matière de climat ? Si oui, comment ? Si non, pourquoi ?

6) Que pouvons-nous faire pour contrôler davantage la situation d'autres pays en matière de climat ? Comment la Belgique peut-elle jouer un rôle plus important dans ce domaine et quels sont les défis ? Certains éléments, ressources ou efforts supplémentaires sont-ils nécessaires pour y parvenir ?

7) Quels pays sont les plus susceptibles de pratiquer l'«espionnage vert» et quels pays sont les cibles les plus importantes à espionner ?

8) Y a-t-il des indications selon lesquelles l'Union européenne pratique collectivement l'«espionnage vert» ? Si oui, quel est le rôle de la Belgique et de la Sûreté de l'État à cet égard ? Y a-t-il eu des réactions, tant à l'échelon national et dans l'Union européenne qu'à l'extérieur de l'UE ?

 

De Britse veiligheidsdienst MI6 geeft aan te zijn begonnen met «green spying». Met «green spying» wil de veiligheidsdienst verifiëren of de grote industriële naties die de groene beloften gemaakt hebben ze wel degelijk nakomen. Dit bevestigde het hoofd van de MI6 (cf. https://www.aa.com.tr/en/environment/uks-mi6-green-spying-on-worlds-climate-pledges/2220259).

Hierbij maakt hij gebruik van het gezegde «Trust, but verify», wat eerder gebruikt werd tijdens de Koude Oorlog door onder andere Ronald Reagan, rond afspraken inzake nucleaire ontwapening. Nu surveilleert men dus onder hetzelfde motto in hoeverre de andere naties zich houden aan afspraken inzake klimaatbeloften.

Dit alles hangt samen met de uitspraken van Amerikaans president Joe Biden, die eerder verkondigde dat hij een nieuwe doelstelling had, namelijk om de uitstoot tegen 2030 met 50 % tot 52 % te verminderen ten opzichte van het niveau van 2005. De Verenigde Staten zouden hierin het voortouw nemen. Dit liet hij weten tijdens de «Virtual Leaders Summit».

De Britse premier Boris Johnson sprak ook op deze virtuele top en kondigde een «wereldleidende» doelstelling aan om de emissies van het Verenigd Koninkrijk (VK) tegen 2035 met 78 % te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990, en met 68 % tegen 2030. Later dit jaar zal het VK ook de 2021 United Nations Climate Change Conference (COP26) mee organiseren.

Het is belangrijk dat er gemonitord wordt in hoeverre landen hun beloftes nakomen. Vermindering van uitstoot kan in bepaalde gevallen gelijk staan aan vermindering van ontwikkeling en vertraging van de economie. Dit kan landen die mee de klimaatakkoorden ondertekenden; maar in de praktijk er totaal niks aan doen, een oneerlijke voorsprong geven op degenen die zich wel eraan houden.

De vraag is dan ook in hoeverre we hier in België eenzelfde mechanisme van controle kunnen handhaven.

Wat betreft transversaal karakter van deze schriftelijke vraag: deze vraag betreft een transversale aangelegenheid met de Gewesten (de Gewesten zijn bevoegd voor economie en ondernemen).

Graag had ik dan ook volgende vragen voorgelegd aan de geachte minister:

1) Bestaan er in ons land organen die zich bezighouden met de monitoring, opvolging of handhaving van internationale klimaatverdragen op buitenlands vlak? Zo ja, welke en hoeveel zijn er dit? Onder welk gezag vallen deze organen? Zo nee, waarom niet?

2) Kan u meedelen of naar analogie van MI6, de Dienst Veiligheid van de Staat het monitoren van klimaatdoelstellingen als streefpunt beschouwt bij zowel eigen land, landen in de Europese Unie (EU), als landen buiten de EU? Waarom wel of niet? Zo ja, in welke zin en naar welke parameters wordt gekeken? Zo nee, waarom niet?

3) Zijn er binnen de EU organen die klimaatdoelstellingen monitoren van niet-EU landen? Zo ja, welke zijn dit en hoeveel autoriteit hebben ze? Zo neen, acht u dit opportuun en kan u dit toelichten?

4) Omgekeerd, zijn er landen of entiteiten buiten de EU die onze vooruitgang inzake klimaatdoelstellingen doelbewust monitoren? Zo ja, welke landen? Zo nee, zijn het enkel de Westerse landen die dit klaarblijkelijk doen? Werd er al binnen België zelf gedaan aan «green spying» door andere naties? Zo ja, welke?

5) Zijn er aanwijzingen dat landen die tot andere machtsblokken behoren – zoals China, Rusland of Iran – aan het proberen zijn onze klimaatbeslissingen (negatief) te beïnvloeden? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?

6) Wat kunnen wij doen om meer de situatie van andere landen te monitoren inzake klimaat? Hoe kan België hier een prominentere rol in spelen en wat zijn de uitdagingen hierbij? Zijn er bepaalde zaken, middelen of bijkomende inspanningen nodig om dit te kunnen bereiken?

7) Welke landen zijn het meest geneigd om aan «green spying» te doen en welke landen zijn de meest prominente doelwitten om binnen gespioneerd te worden?

8) Zijn er aanwijzingen dat de EU als collectief doet aan «green spying»? Zo ja, hoe groot is de rol van België en de Staatsveiligheid hierbinnen? Zijn hier al reacties op gekomen, zowel in eigen land, de EU als naties buiten de EU?

 
Réponse reçue le 7 juin 2021 : Antwoord ontvangen op 7 juni 2021 :

1) Malheureusement, je ne peux pas vous donner de réponse à cette question car elle ne relève pas de la compétence de la Justice.

2) La Sûreté de l'État (VSSE) n'a pas pour but d'assurer un monitoring des objectifs climatiques.

En tant que service de renseignement défensif et civil, le service est compétent pour la collecte de renseignements sur un certain nombre de menaces définies par la loi comme notamment l'espionnage, l'ingérence (étrangère), le terrorisme et la radicalisation. Il n'appartient donc pas à le service de recueillir des renseignements sur des phénomènes qui sortent de ce cadre légal.

En outre, l'accent est mis sur des menaces qui pèsent sur notre territoire et qui ont un impact sur notre pays. En conséquence, les ressources sont principalement affectées dans notre propre pays et la capacité à collecter des renseignements dans d'autres pays est limitée.

3) La VSSE ne peut répondre de manière adéquate à ce point de la question étant donné qu'il sort du domaine de compétence et du champ d'expertise du service.

Cependant, le Centre satellitaire de l'Union européenne (CSUE) contrôle des informations géospatiales dans l'espace sur un certain nombre de thématiques, comme des capacités militaires, des infrastructures critiques et des aspects de sécurité liés au changement climatique.

4) La Sûreté de l'État ne dispose pas d'information pertinente sur ce plan. Aucun fait d'espionnage vert n'a encore été constaté sur notre territoire.

5) La VSSE ne dispose pas d'information pertinente sur ce plan.

6) Malheureusement, je ne peux pas vous donner de réponse à cette question car elle ne relève pas de la compétence de la Justice.

7) Il est particulièrement difficile d'effectuer une telle estimation. Il convient à cet égard d'examiner deux paramètres, à savoir la capacité et l'intention.

Assurer le suivi d'une matière comme la mise en œuvre d'engagements en matière climatique est particulièrement complexe et nécessite énormément de moyens et d'expertise technique, surtout lorsque cette information doit être recueillie en secret/clandestinement. De ce fait, le nombre de candidats se limite à de grands acteurs stratégiques dotés de services de renseignement offensifs bien équipés.

Le deuxième élément est l'intention, c'est-à-dire la volonté d'investir sur ce plan les moyens nécessaires. Cela peut résulter du fait que des pays qui ne s'en tiennent pas à l'effort convenu en retirent un avantage concurrentiel illicite.

Il existe en outre un autre moteur qui pousse certaines puissances à faire de l'espionnage vert, notamment comme prétexte pour faire de l'espionnage économique et technologique. La transition écologique entraînera également le développement de nouvelles technologies vertes, comme le recyclage, la production, la conservation et l'économie d'énergie verte, les émissions et la récupération de carbone.

Enfin, notons également l'aspect 'opérations d'influence', dans le cadre desquelles l'espionnage vert peut être utilisé pour mettre à l'honneur ses propres réalisations par des moyens de propagande ou pour tenter de déstabiliser un rival stratégique par une campagne de dénigrement.

La VSSE continue à suivre les activités clandestines de services de renseignement étrangers sur notre territoire et à les perturber lorsque c'est nécessaire.

8) L'UE ne recueille pas de renseignement collectivement, même si certains services exercent des activités qui s'en approchent. À titre d'exemple, le Centre satellitaire de l'Union européenne (CSUE) contrôle des informations géospatiales dans l'espace sur un certain nombre de thématiques, comme des capacités militaires, des infrastructures critiques et des aspects de sécurité liés au changement climatique. Le Centre de situation et du renseignement de l'Union européenne (INTCEN) centralise des informations provenant des États membres et de sources ouvertes afin d'effectuer des analyses sur des choses susceptibles de menacer l'UE.

La VSSE n'a pas encore envoyé de contribution à des organismes européens sur la réalisation ou non d'objectifs climatiques par des pays tiers.

1) Op deze vraag kan ik u helaas geen antwoord geven aangezien het niet onder de bevoegdheid van Justitie valt.

2) De Veiligheid van de Staat (VSSE) heeft niet het objectief om klimaatdoelstellingen te monitoren.

Als defensieve, civiele, burgerlijke inlichtingendienst is de dienst bevoegd voor het vergaren van inlichtingen inzake een aantal bij wet gedefinieerde dreigingen zoals onder meer spionage, (buitenlandse) inmenging, terrorisme en radicalisering. Het staat de dienst dus niet vrij om inlichtingen te garen over fenomenen die buiten dit wettelijk kader vallen.

Daarnaast ligt de focus op dreigingen binnen ons grondgebied met een impact op ons land. Dit heeft tot gevolg dat de middelen hoofdzakelijk worden ingezet in eigen land en de capaciteiten om inlichtingen te garen in andere landen beperkt is.

3) De VSSE kan hier geen afdoend antwoord op geven aangezien het buiten het bevoegdheidsdomein en expertiseveld van de dienst valt.

Het European Union Satellite Centre (SatCen) monitort vanuit de ruimte wel geospatiale informatie over een aantal thematieken, zoals militaire capaciteiten, kritieke infrastructuren en veiligheidsgerelateerde aspecten verbonden aan klimaatverandering.

4) De Veiligheid van de Staat beschikt niet over pertinente informatie op dit vlak. Er werden nog geen feiten van ‘green spying’ vastgesteld op ons grondgebied.

5) De VSSE beschikt niet over pertinente informatie op dit vlak.

6) Op deze vraag kan ik u helaas geen antwoord geven aangezien het niet onder de bevoegdheid van Justitie valt.

7) Het is bijzonder moeilijk om een dergelijke inschatting te maken. Het is aangewezen om hierbij de kijken naar twee parameters, zijnde capaciteit en intentie.

Het opvolgen van een kwestie als de implementatie van klimaatverbintenissen is bijzonder complex en vergt heel wat middelen en technische expertise, in het bijzonder wanneer deze informatie dient ingewonnen te worden op een verborgen/clandestiene wijze. Hierdoor beperkt het aantal kandidaten zich tot grote strategische spelers met goed uitgeruste offensieve inlichtingendiensten.

Het tweede element is intentie, zijnde de wens om hierin de nodige middelen te gaan investeren. Dit kan voortkomen uit het feit dat landen die zich niet aan de afgesproken inspanning houden, hier een oneerlijk concurrentieel voordeel uit halen.

Daarnaast is er ook nog een andere motivator voor sommige mogendheden om aan ‘green spying’ te doen, namelijk als voorwendsel om aan economische en technologische spionage te doen. De ecologische omschakeling zal ook leiden tot de ontwikkeling van nieuwe groene technologieën, zoals recyclage, groene energieopwekking, -bewaring en –besparing, koolstofgasuitstoot en –heropname.

Ten laatste is er nog het aspect ‘influence operations’, waarbij ‘green spying’ gebruikt kan worden om de eigen verwezenlijkingen in de bloemetjes te zetten via propagandamiddelen, of te trachten een strategische rivaal te destabiliseren via een beschadigingsoperatie.

De VSSE blijft de clandestiene activiteiten van buitenlandse inlichtingendiensten op ons grondgebied verder opvolgen en waar nodig verstoren.

8) De EU doet collectief niet aan inlichtingengaring, al zijn er wel diensten die activiteiten uitoefenen die hieraan grenzen. Het European Union Satellite Centre (SatCen) monitort vanuit de ruimte bijvoorbeeld geospatiale informatie over een aantal thematieken, zoals militaire capaciteiten, kritieke infrastructuren en veiligheidsaspecten verbonden aan klimaatverandering. EU INTCEN centraliseert informatie komende van de lidstaten en open bronnen om analyses te maken over zaken die de EU kunnen bedreigen.De VSSE heeft nog geen bijdragen gestuurd aan Europese instellingen over het al dan niet behalen van klimaatdoelstellingen door derde landen.