SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2014-2015 Zitting 2014-2015
________________
8 juillet 2015 8 juli 2015
________________
Question écrite n° 6-693 Schriftelijke vraag nr. 6-693

de Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

van Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre de l'Emploi, de l'Economie et des Consommateurs, chargé du Commerce extérieur

aan de vice-eersteminister en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel
________________
Droit d'auteur - Modification des règles - Liberté de panorama - Droit à l'image Auteursrecht - Wijziging regels - Vrijheid van panorama - Beeldrecht 
________________
droit d'auteur
droit à l'image
auteursrecht
beeldrecht
________ ________
8/7/2015Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 7/8/2015)
1/9/2015Antwoord
8/7/2015Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 7/8/2015)
1/9/2015Antwoord
________ ________
Question n° 6-693 du 8 juillet 2015 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-693 d.d. 8 juli 2015 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Les photographes amateurs et d'art s'inquiètent particulièrement à propos d'une éventuelle limitation de leur liberté artistique, en particulier en matière de droit à l'image.

Plus concrètement, les photographes risquent de perdre le droit de publier des photos de bâtiments et d'œuvres d'art se trouvant dans des lieux publics.

Ce droit est appelé la liberté de panorama. En anglais freedom of panorama (FOP).

Il s'agit du droit de faire librement des photos, et de les publier, de toutes les œuvres artistiques et des bâtiments dans l'espace public.

La directive sur le droit d'auteur permet aux États membres de faire une exception pour «l'utilisation d'œuvres, telles que des réalisations architecturales ou des sculptures, réalisées pour être placées en permanence dans des lieux publics». Cela signifie que, pour des photos d'œuvres d'art dans les lieux publics, on ne doit pas toujours payer. Les Pays-Bas ont fait appel à cette possibilité.

En Belgique, en France et en Italie, l'autorisation de l'auteur ayant droit est nécessaire pour l'utilisation de tels ouvrages.

Ce qui est nouveau c'est que le parlement européen se prononce le 9 juillet sur une réforme des règles relatives au droit d'auteur. Une des propositions de ce plan limite fortement la liberté de panorama. Pour tout usage commercial, l'autorisation de l'ayant droit est nécessaire.

Cela aura des conséquences graves pour les photographes, les réalisateurs de films, les producteurs de médias imprimés et numériques mais aussi pour l'encyclopédie en ligne Wikipedia. De nombreuses photos devront être retirées. Les réalisateurs de films et de documentaires devront demander une autorisation préalable lorsque des bâtiments ou des statues apparaîtront dans leurs images.

En l'occurrence, deux droits fondamentaux s'opposent. Les droits de propriété intellectuelle font partie du droit fondamental de propriété mais, si l'on y fait appel dans un cas concret, on peut se heurter à un autre droit fondamental comme la liberté d'expression.

Le droit d'auteur est intrinsèquement lié à la culture et à la politique culturelle ainsi qu'à la politique des médias (par le biais notamment des droits de télévision, de diffusion et de reprographie). Il s'agit dès lors d'une matière communautaire transversale par excellence.

1) Notre gouvernement a-t-il déjà adopté une position concernant la liberté de panorama et en particulier la limitation extrême imminente du droit de panorama? Dans la négative, pourquoi? Le ministre peut-il expliquer comment il compte procéder? Dans l'affirmative, quelle a été notre position et peut-il l'expliquer?

2) Le ministre s'est-il déjà concerté à ce sujet avec les ministres de la Culture? Dans l'affirmative, peut-il en expliquer la teneur et le calendrier? Dans la négative, envisage-t-il encore une concertation étant donné les conséquences importantes de la limitation prévue pour la liberté d'expression, le droit à l'information et le droit à l'image?

 

Amateur- en kunstfotografen maken zich bijzonder ongerust over een mogelijke inperking van hun artistieke vrijheid, meer bepaald inzake het beeldrecht.

Meer concreet riskeren fotografen het recht kwijt te spelen om foto's te publiceren waar gebouwen en kunstwerken in de openbare ruimte op staan.

Dit recht wordt wel de vrijheid van panorama genoemd. In Engels freedom of panorama (FOP).

Dat is het recht om vrijelijk afbeeldingen te kunnen maken én te publiceren van alle kunst en architectuur in de openbare ruimte.

De auteursrechtenrichtlijn biedt lidstaten de mogelijkheid om een uitzondering te maken voor “het gebruik van werken, zoals werken van architectuur of beeldhouwwerken, gemaakt om permanent in openbare plaatsen te worden ondergebracht”. Dat betekent dat voor foto's van kunstwerken in de openbare ruimte niet steeds hoeft te worden betaald. Nederland heeft van die mogelijkheid gebruik gemaakt.

In België, Frankrijk en Italië is voor het gebruik van dergelijke werken de toestemming van de auteursrechthebbende nodig.

Nieuw is echter dat het Europese Parlement op 9 juli stemt over een hervorming van de Europese auteursrechtelijke regels. Een van de voorstellen in dit plan houdt een vergaande inperking van de panoramavrijheid in. Voor elk commercieel gebruik is toestemming van de rechthebbende nodig.

Dat zal ingrijpende gevolgen hebben voor fotografen, filmmakers, producenten van gedrukte en digitale media, maar ook voor de online encyclopedie Wikipedia. Veel foto's zullen moeten worden verwijderd. Film- en documentairemakers moeten dan vooraf toestemming vragen als in hun beelden gebouwen of standbeelden te zien zijn.

Er staan hier twee grondrechten tegenover elkaar. Intellectuele eigendomsrechten maken deel uit van het fundamentele recht op eigendom, maar een beroep daarop kan in een concreet geval stuiten op een ander grondrecht, zoals de vrijheid van meningsuiting.

Het auteursrecht is inherent verbonden aan cultuur en aan het cultuur- en het mediabeleid (via onder meer de televisie- en uitzendrechten en de reprografische rechten). Het betreft dan ook bij uitstek een transversale Gemeenschapsaangelegenheid.

1) Heeft onze regering reeds een standpunt ingenomen betreffende de vrijheid van panorama en in het bijzonder over de nakende verregaande inperking van het panoramarecht? Zo neen, waarom niet? Kan de minister toelichten hoe hij dat gaat invullen? Zo ja, wat was ons standpunt en kan hij dat toelichten?

2) Heeft de minister hieromtrent reeds overleg gehad met de ministers van Cultuur en zo ja, kan hij de inhoud en het tijdpad toelichten? Zo neen, gaat hij dat nog doen, gelet op de grote impact die de vooropgestelde inperking heeft voor de vrijheid van meningsuiting,het recht op informatie en het beeldrecht?

 
Réponse reçue le 1 septembre 2015 : Antwoord ontvangen op 1 september 2015 :

1) a) Portée d’une résolution du Parlement européen :

La proposition du Parlement européen mentionnée dans la question peut être retrouvée dans le rapport sur la mise en œuvre de la directive 2001/29/CE du Parlement européen et du Conseil du 22 mai 2001 sur l'harmonisation de certains aspects du droit d'auteur et des droits voisins dans la société de l'information.

Une résolution du Parlement européen contient l’opinion du Parlement européen concernant un certain sujet. La résolution a une portée politique, mais est juridiquement non contraignante.

C’est la Commission européenne qui détient le droit d’initiative pour modifier (concrètement) le droit de l’Union européenne. La Commission a déjà fait savoir que d’ici la fin de l’année 2015, elle présentera sa réforme du droit d’auteur. La proposition du Parlement est donc une résolution non contraignante, par laquelle il souhaite faire passer un message politique à la Commission.

b) L’exception du panorama dans le cadre juridique européen :

Le point 46 du rapport susmentionné du Parlement européen mentionnait dans une version précédente que l’autorisation de l’ayant droit est exigée pour une utilisation commerciale d’œuvres qui se trouvent en permanence dans des lieux publics physiques.

Le 9 juillet 2015 cependant, le Parlement européen a voté contre la proposition de restreindre l’exception européenne de liberté du panorama. La résolution propose dès lors de maintenir la situation actuelle.

c) L’exception du panorama dans le cadre juridique belge :

Conformément au droit de l’Union européenne, la Belgique prévoit déjà dans son article XI.190, 2°, du Code de droit économique (CDE) une exception au droit d’auteur pour reproduire ou communiquer une œuvre exposée dans un lieu accessible au public, lorsque le but de la reproduction ou de la communication au public n’est pas l’œuvre elle-même (insertion fortuite).

Cette exception en droit belge semble assurer un équilibre suffisant entre les ayants droit d’une part et les utilisateurs d’autre part.

2) Toute proposition de modification des exceptions au droit d’auteur, dont l’exception du panorama, sera soumise au Conseil de la propriété intellectuelle. Une représentation des Communautés est prévue au sein de ce Conseil. Pour le moment, il n’y a pas de raison concrète d’adapter l’exception belge actuelle.

1) a) Draagwijdte van een resolutie van het Europees Parlement :

Het voorstel van het Europees Parlement waarvan melding wordt gemaakt in de vraag is terug te vinden in het verslag over de tenuitvoerlegging van richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij.

Een resolutie van het Europees Parlement geeft het standpunt van het Europees Parlement weer over een bepaald onderwerp. De resolutie heeft politieke betekenis, maar is juridisch niet bindend.

Het is de Europese Commissie die het initiatiefrecht heeft tot (concrete) wijziging van EU-recht. De Commissie heeft reeds medegedeeld dat zij tegen eind 2015 haar copyright reform (wijziging van de auteursrechtelijke regels) zou voorleggen. Het voorstel van het Parlement is dus een niet-bindende resolutie, waarmee ze een politieke boodschap aan de Commissie wenst over te brengen.

Vrijheid van panorama binnen het Europees wettelijk kader :

Overweging 46 van het bovengenoemd verslag van het Europees Parlement stelde in een vroegere versie dat de toestemming van de rechthebbende vereist is voor het commerciële gebruik van werken die permanent aanwezig zijn in fysieke openbare plaatsen.

Op 9 juli 2015 heeft het Europees Parlement echter tegen het voorstel tot beperking van de Europese uitzondering van vrijheid van panorama gestemd. In de resolutie wordt derhalve voorgesteld om de huidige situatie te behouden.

c) Vrijheid van panorama binnen het Belgisch wettelijk kader :

Conform EU-recht, kent België in artikel XI.190, 2°, van het Wetboek van economisch recht (WER) reeds een uitzondering op het auteursrecht om een werk tentoongesteld in een voor het publiek toegankelijke plaats te reproduceren of mede te delen, wanneer het doel van de reproductie of van de mededeling aan het publiek niet het werk zelf is (incidenteel of toevallig gebruik).

Deze uitzondering in het Belgisch recht lijkt voldoende evenwicht te bieden tussen de rechthebbende en de gebruikers.

2) Elk voorstel van wijziging van de uitzonderingen op het auteursrecht, waaronder de vrijheid van panorama, zal worden voorgelegd aan de Raad voor de intellectuele eigendom. Binnen deze Raad is een vertegenwoordiging van de gemeenschappen voorzien. Momenteel bestaat er geen concrete aanleiding om de bestaande Belgische uitzondering aan te passen.