SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2018-2019 Zitting 2018-2019
________________
10 janvier 2019 10 januari 2019
________________
Question écrite n° 6-2061 Schriftelijke vraag nr. 6-2061

de Rik Daems (Open Vld)

van Rik Daems (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre des Finances, chargé de la Lutte contre la fraude fiscale, et Ministre de la Coopération au développement

aan de vice-eersteminister en minister van Financiën, belast met Bestrijding van de fiscale fraude, en Minister van Ontwikkelingssamenwerking
________________
Bitcoin - Autorité des marchés - Paiement légal - Droits du consommateur Bitcoin - Marktautoriteit - Wettelijke betaling - Rechten als consument 
________________
monnaie virtuelle
monnaie électronique
devise
réglementation financière
commerce électronique
bancatique
statut juridique
criminalité informatique
protection du consommateur
virtuele munteenheid
elektronisch betaalmiddel
deviezen
financiële voorschriften
elektronische handel
elektronische bankhandeling
rechtstoestand
computercriminaliteit
bescherming van de consument
________ ________
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
10/1/2019Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 14/2/2019)
12/2/2019Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 6-1701 Réintroduction de : question écrite 6-1701
________ ________
Question n° 6-2061 du 10 janvier 2019 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-2061 d.d. 10 januari 2019 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Le 5 décembre 2017, l'Autorité française des marchés financiers (AMF) a adressé, avec l'Autorité de contrôle prudentiel et de résolution (ACPR), une mise en garde aux épargnants.

Ces institutions indiquent que l'achat et la vente de bitcoins se fait totalement en dehors de tout marché réglementé. Les acheteurs de bitcoins s'exposent à des risques très élevés en cas de correction à la baisse et ils ne peuvent en aucun cas en appeler à la protection du capital investi. Ces autorités incitent les acheteurs à faire preuve d'une extrême prudence avant d'investir une partie de leur patrimoine en bitcoins. Elles indiquent aussi clairement que les bitcoins ne peuvent en aucun cas être assimilés à une devise ou à un moyen de paiement au sens juridique des mots.

L'AMF et l'ACPR insistent sur le fait que les bitcoins ne peuvent jamais relever de la protection et de la législation en matière de paiements et donc, des garanties qui en découlent pour les droits du consommateur.

Quant au caractère transversal de la question : les différents gouvernements et maillons de la chaîne de sécurité se sont accordés sur les phénomènes qui doivent être traités en priorité au cours des quatre prochaines années. Ceux-ci sont définis dans la Note-cadre de Sécurité intégrale et dans le Plan national de sécurité pour la période 2016-2019 et ont fait l'objet d'un débat lors d'une Conférence interministérielle à laquelle les acteurs de la police et de la justice ont également participé. La cybercriminalité est une des priorités transversales. Les placements dans la « cryptomonnaie » en font partie. Il s'agit dès lors d'une compétence régionale transversale où les Régions interviennent surtout dans le volet préventif.

Je souhaite dès lors poser les questions suivantes :

1) Que pensez-vous de l'initiative de l'AMF française (Autorité des marchés financiers) et de l'ACPR (Autorité de contrôle prudentiel et de résolution) d'avertir les acheteurs potentiels de bitcoins du risque élevé qu'un tel achat comporte, et de les prévenir du fait que le bitcoin n'est pas reconnu comme moyen légal de paiement et que le paiement en bitcoins n'offre aucune protection en ce qui concerne les droits du consommateur qui découlent de l'utilisation d'un moyen légal de paiement ? La FSMA (Autorité des services et marchés financiers) ou une autre institution envisage-t-elle d'adresser un avertissement similaire ? Dans la négative, pourquoi et pouvez-vous expliquer ? Dans l'affirmative, sous quelle forme ?

2) Pouvez-vous clarifier la position juridique du bitcoin dans notre pays, en particulier en ce qui concerne la question suivante : les acheteurs qui effectuent des paiements en bitcoins bénéficient-ils, en leur qualité de consommateurs de biens ou de services, de la protection légale en matière de droits du consommateur ? Dans l'affirmative, pouvez-vous fournir des explications détaillées ? Dans la négative, pouvez-vous expliciter le raisonnement juridique ? Quelles sont les conséquences pratiques qui en découlent en matière de droits du consommateur ? Ne conviendrait-il pas de communiquer clairement à ce sujet ?

3) Le bitcoin vaut-il comme moyen de paiement légal dans une transaction ? Dans la négative, quelles en sont les conséquences ? Dans l'affirmative, pouvez-vous expliquer précisément ce que cela implique en matière de droits légaux du consommateur ?

 

De Franse Autorité des marchés financiers (AMF) heeft samen met de ACPR (Autorité de contrôle prudentiel et de résolution) op 5 december 2017 een waarschuwing verspreid ten aanzien van de spaarders.

Zij stellen dat de aan- en verkoop van bitcoins volledig buiten elke gereglementeerde markt geschiedt. De kopers van bitcoins stellen zich bloot aan zeer hoge risico's in geval van een neerwaartse correctie en ze kunnen zich op generlei wijze beroepen op de bescherming van het geïnvesteerde kapitaal. Zij dringen aan op extreme waakzaamheid alvorens men een deel van zijn vermogen in bitcoins investeert. Tevens wordt duidelijk aangegeven dat bitcoins op generlei wijze kunnen worden gelijkgesteld met muntvaluta of met een betalingsmiddel in de juridische zin van het woord.

De AMF en de ACPR benadrukken dat bitcoins nooit onder de bescherming en de wetgeving inzake betalingen kunnen vallen en dus ook niet onder de daaruit voortvloeiende garanties van het consumentenrecht.

Wat betreft het transversaal karakter van de schriftelijke vraag : de verschillende regeringen en schakels in de veiligheidsketen zijn het eens over de fenomenen die de komende vier jaar prioritair moeten worden aangepakt. Die worden gedefinieerd in de kadernota Integrale Veiligheid en het Nationaal Veiligheidsplan voor de periode 2016-2019 en werden besproken tijdens een interministeriële conferentie waarop ook de politionele en justitiële spelers aanwezig waren. Cybercrime is één van de transversale prioriteiten. De beleggingen in zogenaamde « cryptocurrency » vallen hieronder. Het betreft aldus een transversale aangelegenheid met de gewesten waarbij de rol van de gewesten vooral ligt in het preventieve aspect.

Daarom heb ik de volgende vragen:

1) Wat vindt u van het initiatief van de Franse AMF (Autorité des marchés financiers) en de ACPR (Autorité de contrôle prudentiel et de résolution) om potentiële kopers van bitcoins te waarschuwen voor het hoge risico dat deze aankoop inhoudt, alsook te waarschuwen voor het feit dat de bitcoin niet wordt erkend als wettelijk betaalmiddel en de betaling met bitcoins geen bescherming biedt inzake de rechten van de consument die voortvloeien uit het gebruik van een wettelijk betaalmiddel ? Overweegt de FSMA of een andere instelling een gelijkaardige waarschuwing uit te sturen ? Zo neen, waarom niet en kunt u dit toelichten ? Zo ja, in welke vorm ?

2) Kunt u de juridische positie van de bitcoin in ons land nader toelichten en dan meer specifiek voor wat betreft de volgende vraag : genieten de kopers die betalen met bitcoins in hun hoedanigheid van consument van goederen of diensten van de wettelijke bescherming inzake consumentenbescherming ? Zo ja, kunt u dit uitgebreid toelichten ? Zo neen, kunt u de juridische redenering nader toelichten? Wat zijn de praktische gevolgen inzake de rechten van de consument? Zou het niet goed zijn om hierover duidelijk te communiceren ?

3) Geldt een transactie met bitcoins als een wettelijke betalingswijze ? Zo neen, wat zijn hiervan de gevolgen ? Zo ja, kunt u uitgebreid toelichten wat dit voor de wettelijke rechten van de consument betekent ?

 
Réponse reçue le 12 février 2019 : Antwoord ontvangen op 12 februari 2019 :

1) En réponse à votre question, je puis vous indiquer que la Banque nationale de Belgique (BNB) et l’Autorité des services et des marchés financiers (FSMA) ont déjà publié en 2014 et en 2015 des mises en garde conjointes en vue d’attirer l’attention des consommateurs financiers sur les risques liés aux cryptomonnaies telles que le Bitcoin. Dans ces mises en garde, la BNB et la FSMA précisent que les cryptomonnaies ne constituent pas un moyen de paiement légal ni une forme d’argent électronique. Les deux autorités de contrôle rappellent par ailleurs qu’il n’existe actuellement ni contrôle financier ni surveillance des cryptomonnaies, et recommandent dès lors aux consommateurs financiers de faire preuve de la plus grande prudence.

Je précise par ailleurs, que la FSMA a interdit dès 2014 la commercialisation auprès des clients de détail des produits financiers dont le rendement dépend directement ou indirectement d’une cryptomonnaie [1], et qu’en juillet 2016, compte-tenu de l’attention croissante portée à la prétendue cryptomonnaie OneCoin, la FSMA réitérait sa mise en garde portant sur les cryptomonnaies.

La FSMA a également publié le 13 novembre 2017 une mise en garde pour attirer l’attention du public sur les risques liés aux investissements dans des Initial Coin Offerings (ICO) et sur les indices pouvant laisser présager une escroquerie. Ces investissements sont généralement effectués au moyen d’une cryptomonnaie.

Malgré ses précédentes mises en garde, la FSMA continue de recevoir de nombreuses plaintes de consommateurs ayant donné suite à des offres frauduleuses d’investissement dans les cryptomonnaies. La FSMA a donc publié en 2018 de nouvelles mises en garde en vue d’attirer l’attention du public sur ces arnaques. Dans ce cadre, la FSMA a publié sur son site web la liste des plateformes de trading de cryptomonnaies à l’égard desquelles elle a pu constater des indices de fraude.

Finalement, on notera que le site Internet www.wikifin.be, le programme d’éducation financière de la FSMA, propose également des informations sur les risques associés aux cryptomonnaies.

2) & 3) Les cryptomonnaies ne sont pas émises par une banque centrale ou un émetteur agréé de monnaie électronique, et ne constituent pas un moyen de paiement légal. Cela signifie que personne n’est obligé d’accepter un paiement au moyen de cryptomonnaies, et qu’il n’existe pas pour ces monnaies de garantie légale qu’elles puissent être échangées directement à leur valeur initiale, contrairement à ce qui prévaut pour la monnaie électronique.

Par ailleurs, les cryptomonnaies possèdent un risque de change élevé ; c’est-à-dire que la valeur à laquelle les cryptomonnaies peuvent être changées dans des monnaies officielles (comme l’euro) est très variable. La fluctuation du taux de change des monnaies virtuelles peut entraîner d’importantes pertes financières : des variations de prix de plusieurs dizaines de pour cent en une seule journée n’étant pas rares. On notera également qu’il n’existe pas de contrôle du cours des cryptomonnaies.

Finalement, je rappelle que les placements en cryptomonnaies ne bénéficient pas de la protection prévue par le système de garantie des dépôts qui en principe protège à hauteur de 100 000 euros par personne et par établissement l’argent placé sur un compte d’épargne ou placé en bons de caisse ou sur des comptes à terme.

[1] Règlement de l’Autorité des services et marchés financiers concernant l’interdiction de commercialisation de certains produits financiers auprès des clients de détail, approuvé par l’arrêté royal du 24 avril 2014.

1) In antwoord op uw vraag kan ik u meedelen dat de Nationale Bank van België (NBB) en de Autoriteit voor financiële diensten en markten (FSMA) in 2014 en 2015 al gezamenlijke waarschuwingen hebben gepubliceerd om de aandacht van de financiële consumenten te vestigen op de risico’s die aan cryptomunten zoals bitcoins zijn verbonden. In die waarschuwingen wijzen de NBB en de FSMA erop dat cryptomunten geen wettelijke betaalkracht hebben en evenmin een vorm van elektronisch geld zijn. Beide toezichthouders benadrukken verder dat er noch financieel toezicht, noch « oversight » wordt uitgeoefend op cryptomunten, en raden de financiële consumenten daarom aan extra voorzichtig te zijn.

Verder benadruk ik dat de FSMA in 2014 al de commercialisering aan niet-professionele cliënten heeft verboden van financiële producten waarvan het rendement rechtstreeks of onrechtstreeks van een cryptomunt afhangt [1], en dat zij in juli 2016, in het licht van de groeiende aandacht voor de vermeende virtuele munt OneCoin, opnieuw voor cryptomunten heeft gewaarschuwd.

Op 13 november 2017 heeft de FSMA ook een waarschuwing gepubliceerd om de aandacht van de beleggers te trekken op de risico’s verbonden aan investeringen in Initial Coin Offerings (ICO’s) en op signalen die kunnen wijzen op eventuele oplichting. Deze investeringen worden meestal gedaan met behulp van een cryptomunt.

Ondanks haar eerdere waarschuwingen blijft de FSMA vele nieuwe klachten ontvangen van consumenten die zijn ingegaan op frauduleuze aanbiedingen om in cryptomunten te beleggen. De FSMA heeft daarom in 2018 nieuwe waarschuwingen gepubliceerd om de aandacht van het publiek opnieuw op dergelijke oplichtingspraktijken te vestigen. In dit kader heeft de FSMA op haar website de lijst van platformen voor handel in cryptomunten gepubliceerd waarvoor zij aanwijzingen van fraude heeft vastgesteld.

Tot slot wijs ik erop dat ook op de website www.wikifin.be, het programma rond financiële educatie van de FSMA, informatie terug te vinden is over de aan virtuele munten verbonden risico’s.

2) & 3) Cryptomunten worden niet door een centrale bank of een erkend uitgever van elektronisch geld uitgegeven, en hebben geen wettelijke betaalkracht. Dit betekent dat niemand verplicht is om een betaling met cryptomunt te aanvaarden, en dat er voor cryptomunt geld geen wettelijke garantie bestaat dat het direct inwisselbaar is voor de oorspronkelijke waarde, in tegenstelling tot wat het geval is voor elektronisch geld.

Bovendien is aan cryptomunt een groot wisselkoersrisico verbonden : dit betekent dat de waarde waartegen cryptomunt in officiële munten (zoals de euro) kan worden gewisseld, erg wisselvallig is. De wisselkoersschommeling van cryptomunt kan tot belangrijke financiële verliezen leiden : prijsschommelingen van vele tientallen procenten op één dag zijn immers geen uitzondering. Ook wordt opgemerkt dat geen toezicht wordt uitgeoefend op de koers van cryptomunt.

Tot slot herinner ik eraan dat beleggingen in cryptomunt geen bescherming genieten van het depositogarantiestelsel, dat het geld op een spaarrekening of belegd in kasbons of termijnrekeningen in beginsel beschermt tot 100 000 euro per persoon en per financiële instelling.

[1] Reglement van de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten betreffende het commercialiseringsverbod van bepaalde financiële producten aan niet-professionele cliënten, goedgekeurd bij koninklijk besluit van 24 april 2014.