SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2016-2017 Zitting 2016-2017
________________
28 juin 2017 28 juni 2017
________________
Question écrite n° 6-1509 Schriftelijke vraag nr. 6-1509

de Cécile Thibaut (Ecolo-Groen)

van Cécile Thibaut (Ecolo-Groen)

au ministre de la Mobilité, chargé de Belgocontrol et de la Société nationale des chemins de fer belges

aan de minister van Mobiliteit, belast met Belgocontrol en de Nationale Maatschappij der Belgische spoorwegen
________________
Société nationale des chemins de fer belges (SNCB) - Liaison Luxembourg-Bruxelles - Trains IC directs - Suppression - Raison - Travaux - Mesures Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) - Verbinding Luxemburg-Brussel - IC-treinen - Afschaffing - Reden - Werkzaamheden - Maatregelen 
________________
Société nationale des chemins de fer belges
infrastructure de transport
transport ferroviaire
travaux publics
migration alternante
Luxembourg
Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen
transportinfrastructuur
vervoer per spoor
openbare werken
pendel
Luxemburg
________ ________
28/6/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 27/7/2017)
8/1/2018Antwoord
28/6/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 27/7/2017)
8/1/2018Antwoord
________ ________
Question n° 6-1509 du 28 juin 2017 : (Question posée en français) Vraag nr. 6-1509 d.d. 28 juni 2017 : (Vraag gesteld in het Frans)

La Société nationale des chemins de fer belges (SNCB) envisage de supprimer cinq trains par jour sur la ligne Luxembourg-Bruxelles aux heures de pointe.

Ce sont des trains fort prisés par les voyageurs qui travaillent à Bruxelles et qui doivent rejoindre la capitale régulièrement en semaine.

Il s'agit des IC 4629 (7 h 13 à Arlon) et IC 4631 (9 h 13 à Arlon) vers Bruxelles le matin et des IC 4606 (6 h 25 à la gare de Bruxelles-Luxembourg), IC 4614 (14 h 34) et IC 4618 (18 h 34) vers Luxembourg-ville.

La SNCB remplacerait ces cinq trains IC direct par deux trains : le premier circulera à partir d'Arlon à 8 h 04 en étant omnibus jusqu'à Libramont et le second quittera la gare de Bruxelles-Luxembourg à 13 h 34.

Ces deux trains sont hors des périodes de pointe et plus lents ; l'un rejoindra Bruxelles après 10 h 00 le matin et l'autre quittera Bruxelles en tout début d'après-midi. On peut s'interroger sur l'intérêt que portera la clientèle à cette nouvelle offre...

Le porte-parole de la SNCB parle d'adaptations liées aux travaux sur la ligne 162.

En France et au Grand-Duché de Luxembourg, la ligne est interrompue totalement le temps des travaux et souvent en période creuse et que les trains sont remplacés par des bus, la période inconfortable étant ainsi concentrée sur une courte période. La Belgique a choisi un autre système :

– elle a supprimé beaucoup d'appareils de voie qui permettent aux trains d'emprunter une troisième voie ou simplement de se croiser plus facilement là où les travaux nécessitent le passage en voie unique ;

– elle lance plusieurs chantiers sur une même ligne avec de nombreux passages à voie unique avec la particularité que l'on travaille partout et nulle part à la fois ;

– on travaille le jour – et pas tous –, jamais la nuit et rarement week-end.

On le dit peu, mais la raison de la durée interminable des chantiers se trouve aussi dans cette particularité belge de la clé de répartition 60/40 dans le financement des infrastructures ferroviaires.

« Des chantiers ont été arrêtés avec pour seul motif le respect de la clé. Le respect de la clé a pu aussi conduire à augmenter ou accélérer les investissements dans une région (la construction de parkings par exemple) pour permettre la réalisation d’investissements dans l’autre. (…)  Pour respecter cette clé, un retard significatif dans une Région peut rendre nécessaire l’arrêt ou le ralentissement de chantiers dans une autre Région. » (cf. Cour des comptes, Réseau régional express - Mise en œuvre et financement, 25 janvier 2017, p. 57 et 58).

Voici mes questions à l’honorable ministre :

1) Combien de trains-travaux existent sur le réseau SNCB et combien sont mobilisés sur la ligne 162 ?

2) Quelle est la raison pour laquelle il n'est pas possible de travailler de nuit ?

3) Deux trains de pointe tôt le matin au départ d'Arlon et tard dans l'après-midi au départ de Bruxelles sont-ils encore envisageables ?

 

De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) overweegt de afschaffing van vijf treinen per dag op het spitsuur op de lijn Luxemburg-Brussel.

Die treinen zijn populair bij de reizigers die in Brussel werken en die op weekdagen regelmatig naar de hoofdstad moeten komen.

Het betreft de IC 4629 (7.13 uur in Aarlen) en de IC 4631 (9.13 uur in Aarlen) naar Brussel, de IC 4606 (6.25 uur in het station Brussel-Luxemburg), de IC 4614 (14.34 uur) en de IC 4618 (18.34 uur) naar Luxemburg Stad.

De NMBS zou die vijf directe IC-treinen vervangen door twee treinen: de eerste zal om 8.04 uur als stoptrein vanuit Aarlen tot Libramont rijden en de tweede zal vanuit Brussel-Luxemburg vertrekken om 13.34 uur.

Dat zijn twee treinen die buiten het spitsuur rijden en langzamer zijn; de ene zal na 10.00 uur 's morgens in Brussel aankomen en de andere zal in de vroege namiddag vanuit Brussel vertrekken. Men kan zich afvragen in hoeverre de reizigers belangstelling zullen tonen voor dat nieuwe aanbod...

De woordvoerder van de NMBS heeft het over aanpassingen die verband houden met de werkzaamheden op lijn 162.

In Frankrijk en in het Groothertogdom Luxemburg is de lijn volledig onderbroken gedurende werkzaamheden en vaak in rustige periodes, en de treinen worden vervangen door bussen. Op die manier worden de ongemakken beperkt tot een korte periode. België heeft gekozen voor een ander systeem:

- er werden veel wissels afgeschaft, waardoor treinen niet meer over een derde spoor kunnen rijden of elkaar gemakkelijk kunnen kruisen waar door werkzaamheden slechts één spoor in gebruik is;

- men begint tegelijkertijd op verschillende plaatsen op eenzelfde lijn te werken, waardoor er vaak maar één lijn kan worden gebruikt en waarbij er tegelijkertijd overal en nergens wordt gewerkt;

- er wordt overdag - en niet alle dagen - gewerkt, nooit 's nachts en zelden gedurende het weekeinde,

Het wordt niet vaak gezegd, maar de eindeloze duur van de werkzaamheden is ook te wijten aan het typisch Belgische systeem van de 60/40-verdeelsleutel voor de financiering van de spoorweginfrastructuur.

“ Enkel en alleen om de sleutel in acht te nemen werden werven stilgelegd. De inachtneming van de sleutel heeft ook ertoe kunnen leiden dat de investeringen in een gewest werden verhoogd (het bouwen van parkeerterreinen bijvoorbeeld) om in het andere gewest investeringen te kunnen uitvoeren. (...) Omgekeerd kan, om de verdeelsleutel na te leven, een significante vertraging in één gewest ertoe leiden dat werven in een ander gewest moeten worden vertraagd of stilgelegd.”(Zie Rekenhof, Gewestelijk Expresnet - Invoering en financiering, 25 januari 2017, p. 57 en 58.)

Ziehier mijn vragen:

1) Hoeveel werktreinen zijn er op het NMBS-net en hoeveel zijn er ingezet op lijn 162?

2) Waarom kan er 's nachts niet worden gewerkt?

3) Is het niet mogelijk om 's morgens vanuit Aarlen en in de late namiddag vanuit Brussel twee piekuurtreinen te laten rijden?

 
Réponse reçue le 8 janvier 2018 : Antwoord ontvangen op 8 januari 2018 :

1) & 2) Selon Infrabel, il y a bien des prestations de nuit sur l’axe 3.

Pour la ré-électrification de l’axe 3, Infrabel travaille avec des tronçons de voie hors service en continu. Les trains ne peuvent alors circuler que sur une seule voie. De plus, Infrabel travaille sur l’axe pratiquement toutes les nuits de l’année lorsqu’il faut couper la voie voisine et les week-ends lorsqu’il est nécessaire de réaliser des interventions dont l’ampleur serait inacceptable en semaine.

Les travaux sur le tronçon Habay-Marbehan ont commencé depuis 2017.

De 2018 à 2019, les travaux seront étendus de Lavaux à Habay ; un service à voie unique sera effectivement instauré dans ce tronçon – environ 15 km – dans le cadre des travaux de modernisation de l’axe 3. Ces travaux permettront le basculement en 25kV entre Hatrival et la frontière luxembourgeoise à l’horizon 2020.

Ce programme de modernisation de l’axe 3 doit permettre une augmentation de la vitesse. Le programme de modernisation comporte une véritable « mise à neuf » des voies :

(ré)électrification complète (passage d’une tension de 3 000 volts à une tension de 25 000 volts) ;

modernisation en parallèle des caténaires ;

inspection et consolidation des sous-sols ;

amélioration du tracé des courbes les plus contraignantes (« rectification » des courbes) ;

remplacement des ouvrages d’art ;

etc.

Afin de concilier trafic des trains et grands travaux, ce vaste programme de modernisation s’effectue par tronçons (Namur-Ciney ; Habay-Arlon ; Arlon-Hatrival-Lavaux ; etc.).

Pour ses besoins en matière de conduite de trains de travaux et de trains techniques, Infrabel comptait, au 1er juillet 2017, 295 conducteurs de train – appelés les opérateurs conducteurs Infra – enregistrés au registre des fonctions de sécurité.

Les opérateurs conducteurs Infra sont qualifiés pour la conduite sur voies en service et hors service et la desserte du matériel roulant d’Infrabel. Le cas échéant, ils assurent également des prestations de pilotage afin de convoyer le matériel roulant des entrepreneurs vers les zones de chantier.

Enfin, au 1er juillet 2017, on dénombrait 131 opérateurs travaux werken qui disposent de la catégorie de conduite « train de travaux ». Dans cette catégorie de conduite, il s'agit de travailleurs des entrepreneurs.

Les opérateurs travaux werken sont qualifiés pour la conduite sur voies hors service et sont donc exclusivement utilisés pour la conduite et la desserte de trains de travaux ou équivalents.

Compte tenu de ces deux catégories d'opérateurs, la capacité en trains de travaux avoisine les deux cents unités. Le nombre de trains-travaux disponibles ou engagés sur le chantier ne constitue pas un facteur limitant ces opérations de modernisation de l’infrastructure (les voies) existante, tout en maintenant la circulation ferroviaire.

3) Le Plan de transport 2017-2020 de la Société nationale des chemins de fer belges (SNCB) tient compte des contraintes d’infrastructure communiquées par Infrabel, à savoir les tronçons qui seront mis temporairement à voie unique, les ralentissements et les adaptations importantes de l’infrastructure. La SNCB définit son offre en tenant compte de ces données.

Les voies uniques découlant des chantiers sur la ligne 162 impliqueront des réductions de capacité induisant des limitations de trains, notamment en pointe où doivent coexister le service de base (relations cadencées) ainsi que l’offre de pointe courte et longue distance. Le matin, les trains P 7602 et IC 4629 (qui sera renuméroté P 7629) ne pourront plus desservir Arlon, mais auront Rochefort-Jemelle pour origine. Le soir, les trains P 8601 et IC 4618 (renuméroté P 8628) seront limités à Rochefort-Jemelle et ne desserviront plus Arlon. Ces trains participeront encore à la pointe vers / de Bruxelles pour la clientèle du nord de la ligne 162. L’offre de trains IC circulant toutes les heures entre Arlon et Bruxelles est quant à elle maintenue.

Le tableau ci-dessous reprend la synthèse des changements pour les six IC concernés :

Situation actuelle


Plan de transport 12/2017

Origine

Destination

Origine

Destination

IC 4606

Namur

7 h 27

Luxembourg

9 h 13

>

P 7605

Namur

6 h 09

Luxembourg

8 h 25

IC 4614

Bruxelles-Midi

14 h 09

Luxembourg

17 h 13

>

P 7613

Bruxelles-Midi

13 h 09

Luxembourg

16 h 14

IC 4618

Bruxelles-Midi

18 h 03

Luxembourg

21 h 13

>

P 8628

Bruxelles-Midi

18 h 09

Rochefort-Jemelle

20 h 04

IC 4629

Luxembourg

6 h 50

Bruxelles-Midi

9 h 51

>

P 7629

Rochefort-Jemelle

7 h 58

Bruxelles-Midi

9 h 51

IC 4631

Luxembourg

8 h 48

Bruxelles-Midi

11 h 51

>

P 7630

Luxembourg

7 h 39

Bruxelles-Midi

10 h 51

IC 4640

Luxembourg

17 h 47

Bruxelles-Midi

20 h 51

>

P 8640

Luxembourg

17 h 27

Namur

19 h 46



1) & 2) Volgens Infrabel worden er wel degelijk nachtelijke werken uitgevoerd op as 3.

Voor de herelektrificatie van as 3 werkt Infrabel op spoorgedeelten die continu buiten dienst zijn gesteld. De treinen kunnen dan alleen maar over een enkelspoor rijden. Bovendien voert Infrabel het hele jaar door vrijwel elke nacht werken uit op deze as wanneer het naastliggende spoor buiten dienst moet worden gesteld, en ook in het weekend wanneer omvangrijke werkzaamheden moeten worden uitgevoerd die tijdens de week niet aanvaardbaar zouden zijn.

De werken op het baanvak Habay-Marbehan zijn gestart sinds 2017.

Van 2018 tot 2019 zullen de werken zich van Lavaux tot Habay uitspreiden; op dit baanvak – ongeveer 15 km – zal inderdaad een dienst op enkelspoor worden ingelegd in het kader van de moderniseringswerken van as 3. Deze werken zullen zorgen voor een overschakeling op 25kv tussen Hatrival en de Luxemburgse grens tegen 2020.

Dit moderniseringsprogramma van as 3 moet een verhoging van de snelheid mogelijk maken. Met het moderniseringsprogramma zullen de sporen werkelijk « in een nieuw kleedje worden gestoken » :

– volledige (her)elektrificatie (overschakeling van een spanning van 3 000 volt op een spanning van 25 000 volt) ;

– daarmee overeenstemmende modernisering van de bovenleiding ;

– inspectie en consolidatie van de ondergrond ;

– verbetering van het tracé van de meest strakke bochten (« rechttrekking » van de bochten) ;

– vervanging van de kunstwerken ;

– enz.

Teneinde treinverkeer en grote werken te verzoenen wordt dit grootschalige moderniseringsprogramma per baanvakken uitgevoerd (Namen-Ciney ; Habay-Aarlen ; Aarlen-Hatrival-Lavaux ; enz.).

Voor haar eigen behoeften inzake besturen van werk- en technische treinen beschikte Infrabel op 1 juli 2017 over 295 treinbestuurders – operator bestuurder Infra genaamd – die in het register van de veiligheidsfuncties ingeschreven zijn.

Een operator bestuurder Infra is bevoegd om op in dienst zijnde sporen en op buiten dienst gesteld sporen te rijden en om het rollend materieel van Infrabel te bedienen. Desgevallend voert hij eveneens besturingsprestaties uit om het rollend materieel van de aannemers naar de werfzones te brengen.

Op 1 juli 2017 waren, tot slot, 131 operatoren travaux werken in het bezit van besturingscategorie « werktrein ». Deze besturingscategorie betreft werknemers van de aannemers.

Een operator travaux werken is bevoegd om op buiten dienst gestelde sporen te rijden en wordt bijgevolg uitsluitend ingezet voor het besturen en bedienen van werktreinen of dies meer.

Uitgaande van beide categorieën van operatoren ligt de capaciteit aan werktreinen in de buurt van tweehonderd eenheden. Het aantal werktreinen dat beschikbaar is of op de werf wordt ingezet, is geen beperkende factor voor de moderniseringswerkzaamheden aan de bestaande infrastructuur (de sporen), met behoud van het treinverkeer.

3) Het Vervoersplan 2017-2020 van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) houdt rekening met de infrastructuurbeperkingen die door Infrabel werden meegedeeld, te weten de baanvakken die tijdelijk op enkelspoor zullen worden gezet, de vertragingen en de belangrijke infrastructuuraanpassingen. De NMBS houdt rekening met deze gegevens om haar aanbod te bepalen.

De enkelsporen als gevolg van de werven op Lijn 162 zullen aanleiding geven tot een capaciteitsvermindering waardoor beperkingen zullen optreden wat de treinen betreft, inzonderheid tijdens de spits wanneer de basisregeling (klokvaste relaties) moet verzoend worden met het spitsaanbod op korte en lange afstand. 's Morgens zullen trein P 7602 en trein IC 4629 (die omgedoopt wordt tot P 7629) niet langer Aarlen kunnen bedienen, maar Rochefort-Jemelle als vertrekpunt hebben. 's Avonds zullen trein P 8601 en trein IC 4618 (die omgedoopt wordt tot P 8628) beperkt worden tot Rochefort-Jemelle en niet langer Aarlen bedienen. Deze treinen wel zullen nog deel uitmaken van het spitsaanbod naar / vanuit Brussel voor de klanten van de noordelijke kant van Lijn 162. Het klokvaste IC-treinaanbod tussen Aarlen en Brussel blijft wel behouden.

Onderstaande tabel bevat een synthese van de wijzigingen voor de zes betrokken IC-treinen :

Huidige toestand


Vervoersplan 12/2017

Nr.

Oorsprong

Bestemming

Nr.

Oorsprong

Bestemming

IC 4606

Namen

7 u 27

Luxemburg

9 u 13

>

P 7605

Namen

6 u 09

Luxemburg

8 u 25

IC 4614

Brussel-Zuid

14 u 09

Luxemburg

17 u 13

>

P 7613

Brussel-Zuid

13 u 09

Luxemburg

16 u 14

IC 4618

Brussel-Zuid

18 u 03

Luxemburg

21 u 13

>

P 8628

Brussel-Zuid

18 u 09

Rochefort-Jemelle

20 u 04

IC 4629

Luxemburg

6 u 50

Brussel-Zuid

9 u 51

>

P 7629

Rochefort-Jemelle

7 u 58

Brussel-Zuid

9 u 51

IC 4631

Luxemburg

8 u 48

Brussel-Zuid

11 u 51

>

P 7630

Luxemburg

7 u 39

Brussel-Zuid

10 u 51

IC 4640

Luxemburg

17 u 47

Brussel-Zuid

20 u 51

>

P 8640

Luxemburg

17 u 27

Namen

19 u 46