SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2012-2013 Zitting 2012-2013
________________
13 mai 2013 13 mei 2013
________________
Question écrite n° 5-9008 Schriftelijke vraag nr. 5-9008

de Freya Piryns (Groen)

van Freya Piryns (Groen)

à la ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
Obligation de fournir un original de l'acte de naissance lors d'un mariage De verplichting om een originele geboorteakte voor te leggen bij een huwelijk 
________________
mariage
formalité administrative
état civil
réfugié
huwelijk
administratieve formaliteit
burgerlijke stand
vluchteling
________ ________
13/5/2013Verzending vraag
18/6/2013Antwoord
13/5/2013Verzending vraag
18/6/2013Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-3281 Requalification de : demande d'explications 5-3281
________ ________
Question n° 5-9008 du 13 mai 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-9008 d.d. 13 mei 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Quand des personnes veulent se marier en Belgique, il faut constituer un dossier à l'État civil de la commune. Ce dossier doit, entre autres, contenir un acte de naissance des deux personnes. Pour celles qui sont nées en Belgique, cela ne pose généralement aucun problème, le fonctionnaire de l'État civil demande le certificat à son homologue de la commune de naissance.

Il en va évidemment différemment lorsqu'on n'est pas né en Belgique. Voici quelques exemples : des personnes qui ont été adoptées lorsqu'elles étaient encore des bébés ne possèdent généralement pas d'acte de naissance. Il y a aussi des personnes nées de parents belges au moment où ceux-ci résidaient dans un pays où l'on n'établit pas d'acte de naissance. Et puis il y a les personnes arrivées en Belgique comme réfugiées et devenues belges ensuite pour lesquelles il existe parfois bien un acte de naissance dans leur pays d'origine mais qui n'ont pas toujours la possibilité de l'obtenir précisément pour les raisons qui les ont amenées à fuir. La situation des personnes de cette dernière catégorie, les réfugiés devenus belges, est tout à fait singulière lorsqu'ils envisagent de se marier. Au moment de leur reconnaissance par le Commissariat général aux réfugiés, un acte de naissance « de rechange » est dressé parce qu'on estime avec raison qu'il lui est impossible d'obtenir son acte de naissance original. Si un réfugié reconnu veut se marier il peut utiliser ce document. Mais à partir du moment où ce réfugié est devenu belge, ce document n'est plus valable selon la lettre de la loi belge puisqu'il ne relève plus de la catégorie « réfugié ». Il doit donc présenter son acte de naissance original. Il n'en reste pas moins qu'il, ou elle, a fui son pays d'origine, et que les raisons de cette fuite subsistent. La conclusion étrange est que l'on peut obtenir la nationalité belge sans acte de naissance mais que l'on ne peut pas se marier (ce que l'on peut pourtant faire en tant que réfugié non belge).

Mais ce sont surtout les démarches que ces personnes sans acte de naissance doivent faire pour pouvoir tout de même se marier qui me semblent l'exemple même de ce qui ne devrait pas exister. On peut en effet faire établir à la place un acte de notoriété par un juge de paix et deux témoins. Les témoins doivent déclarer qu'ils connaissent la personne en question sous le nom inscrit sur son passeport – en effet on retrouve sur le passeport belge : le nom, le lieu et aussi la date de naissance – et la personne doit donner les noms de ses parents. Cet acte doit ensuite être homologué par le tribunal de première instance et à cette fin la requête doit être déposée par un avocat. Les fiancés sont alors convoqués et les témoins sont à nouveau interrogés. Cette procédure requiert plusieurs mois et de nombreuses heures de travail. J'imagine que je ne suis pas la seule qui s'interroge sur ce qu'apporte cette procédure, qui ne fait que reprendre les données qui se trouvaient déjà sur le passeport de la personne, qui est tout de même un document dans lequel on peut avoir confiance.

Qu'en pense personnellement la ministre ?

1) Ne trouve-t-elle pas kafkaïen qu'un réfugié puisse recourir à un document du Commissariat général aux réfugiés pour se marier, parce qu'il n'est pas en mesure de présenter son acte de naissance original, mais qu'il ne le puisse plus sitôt devenu belge

2) L'acte de notoriété n'est-il pas un instrument administratif lourd pour obtenir l'information qui est par ailleurs disponible sur le passeport de la personne ?

3) On s'est déjà interrogé sur la nécessité de d'exiger un acte de naissance pour un mariage et si ce n'est pas seulement du travail supplémentaire et des coûts de personnel. Cela me semble une question pertinente. Qu'apporte la présentation d'un acte de naissance pour un mariage, est-ce encore nécessaire aujourd'hui, et ne devons-nous pas adapter cette législation ?

 

Wanneer mensen willen trouwen in België wordt er een dossier opgemaakt bij de Burgerlijke Stand van de gemeente. In dat dossier moet onder andere de geboorteakte van de beide personen komen. Voor mensen die in België geboren zijn, is dit meestal geen probleem, en vraagt de ambtenaar van de burgerlijke stand dit op bij zijn collega's uit de gemeente waar men geboren is.

Het is uiteraard anders wanneer men niet in België geboren is. Een paar voorbeelden: mensen die geadopteerd zijn als baby hebben meestal geen geboorteakte. Er zijn ook mensen die geboren zijn uit Belgische ouders, die op dat moment in een land verbleven waar geen geboorteaktes uitgeschreven worden. En mensen die in België als vluchteling zijn gearriveerd en later Belg zijn geworden hebben soms nog wel een geboorteakte in hun land van herkomst, maar niet altijd de mogelijkheid om daar nog aan te geraken wegens de redenen waarom ze gevlucht zijn. Voor deze laatste categorie, vluchtelingen die Belg zijn geworden, is de situatie helemaal bizar wanneer ze willen trouwen. Bij hun erkenning als vluchteling wordt er namelijk door het CGKR een "vervangende" geboorteakte opgemaakt, omdat er terecht vanuit gegaan wordt dat men niet in de mogelijkheid verkeert om zijn/haar originele geboorteakte te bekomen. Indien een erkend vluchteling wil trouwen, dan kan hij dat document gebruiken. Maar: eens de erkende vluchteling Belg is geworden, geldt dit document volgens de letter van de Belgische wet niet meer, omdat de persoon in kwestie dan niet meer onder de categorie 'vluchteling' valt en dus weer zijn originele geboorteakte moet voorleggen. Nochtans blijft het feit dat hij/zij gevlucht is uit het herkomstland bestaan, met de redenen die daarbij horen. De vreemde conclusie is dat men wel de Belgische nationaliteit kan verkrijgen zonder geboorteakte, maar niet kan trouwen (maar als niet-Belgische vluchteling dus wél).

Maar vooral de stappen die mensen zonder geboorteakte in België moeten zetten om toch te kunnen trouwen, zijn volgens mij een voorbeeld van hoe het niet moet. Men kan namelijk ter vervanging een "akte van bekendheid" laten opmaken. Dit moet gebeuren door de vrederechter, en er moeten 2 getuigen bij zijn. Die getuigen moeten dan verklaren dat zij de persoon in kwestie "kennen" onder de naam die ook op zijn/haar paspoort staat - want uiteraard staan al die gegevens: naam, geboorteplaats en datum óók op het Belgisch paspoort vermeld - en de persoon zelf moet de naam van zijn ouders meedelen. Daarna moet deze akte door de rechtbank van eerste aanleg gehomologeerd worden, en daarvoor moet door een advocaat een verzoekschrift worden ingediend. Dan worden de verloofden opgeroepen en ook de getuigen worden nog een keer ondervraagd. Dit neemt allemaal ettelijke maanden en vele werkuren in beslag. Ik neem aan dat ik niet de enige ben die zich, opnieuw, afvraagt wat de meerwaarde is van deze procedure, aangezien het resultaat weinig meer vertelt dan wat op het paspoort van de persoon in kwestie wordt vermeld, toch ook een document dat vertrouwd mag worden.

Wat denkt de geachte minister hier nu zelf van?

1) Vindt ze het geen kafkaiaanse situatie dat een vluchteling om te trouwen kan beroep doen op het document van het CGKR, omdat men ervan uitgaat dat hij niet in staat is een originele voor te leggen, maar dat dit niet meer geldt eenmaal hij Belg wordt ?

2) Is die akte van bekendheid niet vooral een administratief log instrument om informatie te bekomen die eigenlijk al beschikbaar is, namelijk via het paspoort van de persoon?

3) De vraag is al eerder gerezen of het nog wel nut heeft en niet vooral extra werk en personeelskosten met zich meebrengt om de geboorteakte te eisen bij een huwelijk. Dit lijkt mij een pertinente vraag. Wat is de meerwaarde van een geboorteakte bij een huwelijk, is dit vandaag de dag nog nodig, en moeten we deze wetgeving niet aanpassen?

 
Réponse reçue le 18 juin 2013 : Antwoord ontvangen op 18 juni 2013 :

1. Sur la base de la Convention internationale de Genève du 28 juillet 1951, le Commissariat général délivre aux réfugiés reconnus des documents qui sont normalement délivrés par les autorités nationales. Ils n'ont pas valeur d'actes de l’état civil et ne s'appliquent que jusqu'à preuve du contraire. Ils sont délivrés uniquement afin d'éviter que les réfugiés doivent contacter leurs autorités nationales.

Dès qu'une personne acquiert la nationalité belge, elle est soumise aux droits et devoirs du droit belge. La personne née à l'étranger qui éprouve des difficultés à obtenir un acte de naissance peut obtenir un acte de naissance de remplacement sur la base des procédures judiciaires prévues aux articles 70-72bis du Code civil. En outre, aucune distinction ne peut être opérée selon que la personne concernée a été ou non réfugié reconnu.

2.-3. En Belgique, seuls les actes de l'état civil peuvent en principe faire office de preuve légale de l'état de la personne.

En ce qui concerne l'identification des personnes, on enregistre leurs données aux niveaux communal et national, à savoir dans le registre de la population et dans le registre national. Les certificats ou cartes d'identité délivré(e)s sur cette base ne sont pas revêtu(e)s de la force probante authentique en ce qui concerne l'état de la personne.

Conformément à l'article 64 du Code civil, une copie littérale de l'acte de naissance doit être remise lors de la déclaration de mariage. Cela doit permettre à l'officier de l’état civil de vérifier s'il est satisfait aux conditions légales du mariage et s'il n'existe pas d'empêchements à mariage entre les deux futurs époux.

En outre, l'officier de l’état civil doit également avoir connaissance de toutes les mentions inscrites en marge de l'acte de naissance car celles-ci peuvent avoir une influence sur la nationalité de la personne concernée ainsi que sur son statut personnel.

La procédure relative à l'acte de notoriété a été modifiée en 2007. Il en a résulté une simplification de la preuve de l'état des personnes pour lesquelles il s'avérait impossible voire très difficile de produire une copie de l'acte de l'état civil requis. En pareil cas, il est possible de produire un document équivalent délivré par les autorités diplomatiques ou consulaires du pays de naissance. Ce n'est que dans le cas où il est impossible de se procurer un document équivalent qu'il convient de se prévaloir d'un acte de notoriété afin de suppléer son acte de naissance.

Dans un acte de notoriété, deux témoins déclarent, si possible, toutes les données d’identité des futurs époux ainsi que les noms des parents. L'acte doit être homologué par le tribunal de première instance, après avoir entendu le procureur du roi. L'acte de notoriété n'est donc pas comparable à une carte d’identité ou à un passeport. Une enquête est en effet effectuée par le procureur du roi. Durant la procédure d'homologation, le juge contrôle la qualité et la crédibilité des témoins et se prononce sur les motifs qui empêchent les personnes concernées de produire l'acte de naissance. De surcroît, il convient de faire remarquer qu'un faux témoignage en matière civile sera puni pénalement (article 220 du Code pénal).

1. Op grond van het internationaal Verdrag van Genève van 28 juli 1951 reikt het Commissariaat-Generaal aan erkende vluchtelingen documenten uit die normaal door de nationale overheden worden afgeleverd. Dit zijn geen akten van de burgerlijke stand en strekken slechts tot bewijs van het tegendeel. Ze worden enkel uitgereikt om te vermijden dat vluchtelingen hun nationale overheden moeten contacteren.

Zodra men Belg is geworden, is men onderworpen aan de rechten en plichten van het Belgisch recht. Wie in het buitenland geboren is en moeilijkheden heeft om een geboorteakte te verkrijgen, kan op grond van de gerechtelijke procedures zoals voorzien in de artikelen 70-72bis Burgerlijk Wetboek een vervangende geboorteakte verkrijgen. Daarbij kan geen onderscheid gemaakt worden naargelang de betrokkene al dan niet erkend vluchteling geweest is.

2-3. In België kunnen in beginsel alleen de akten van de burgerlijke stand als wettelijk bewijs van de staat van de persoon gelden.

Wat de identificatie van personen betreft, registreert men de gegevens van personen op gemeentelijk en nationaal vlak, namelijk in het bevolkings- en het Rijksregister. De getuigschriften respectievelijk de identiteitskaarten afgeleverd op basis hiervan hebben geen authentieke bewijskracht m.b.t. de staat van de persoon.

Overeenkomstig artikel 64 Burgerlijk Wetboek dient een letterlijk afschrift van de geboorteakte te worden voorgelegd bij de huwelijksaangifte. Dit moet de ambtenaar van de burgerlijke stand in staat stellen na te gaan of de wettelijke voorwaarden om te huwen zijn vervuld en of er geen huwelijksbeletselen bestaan tussen de aanstaande echtgenoten.

Bovendien moet de ambtenaar van de burgerlijke stand ook kennis hebben van alle vermeldingen in de kant van de geboorteakte, omdat deze een invloed kunnen hebben op de nationaliteit van de betrokken en op diens persoonlijke staat.

De procedure inzake de akte van bekendheid werd in 2007 gewijzigd. Hierdoor werd het bewijs van de staat van personen vereenvoudigd voor wie onmogelijk of slechts met grote moeite een afschrift van de vereiste akte van de burgerlijke stand kon voorleggen. In dergelijk geval is het mogelijk een gelijkwaardig document voor te leggen, afgegeven door de diplomatieke of consulaire overheden van het land van geboorte. Slechts in het geval dat men geen gelijkwaardig document kan verschaffen, dient men zich te beroepen op een akte van bekendheid om zijn geboorteakte te vervangen.

In een akte van bekendheid verklaren twee getuigen zo mogelijk alle identiteitsgegevens van de aanstaande echtgenoten alsook de namen van de ouders. De akte moet gehomologeerd worden door de rechtbank van eerste aanleg, na de procureur des Konings te hebben gehoord. De akte van bekendheid is dus niet vergelijkbaar met een identiteitskaart/paspoort. Er gebeurt immers een onderzoek door de procureur des Konings. Tijdens de homologatieprocedure wordt door de rechter de hoedanigheid en geloofwaardigheid van de getuigen gecontroleerd en wordt er geoordeeld over de redenen die de betrokkenen verhinderen om de geboorteakte voor te leggen. Bovendien dient er op te worden gewezen dat een valse getuigenis in burgerlijke zaken strafrechtelijk wordt veroordeeld (artikel 220 Strafwetboek).