SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
20 septembre 2012 20 september 2012
________________
Question écrite n° 5-7077 Schriftelijke vraag nr. 5-7077

de Cindy Franssen (CD&V)

van Cindy Franssen (CD&V)

à la secrétaire d'État à l'Asile et la Migration, à l'Intégration sociale et à la Lutte contre la pauvreté, adjointe à la ministre de la Justice

aan de staatssecretaris voor Asiel en Migratie, Maatschappelijke Integratie en Armoedebestrijding, toegevoegd aan de minister van Justitie
________________
StopArmoede.Nu - Personnes socialement vulnérables - Autorité - Communication - Formulaires - Procédures - Compréhensibilité - Simplification - Politique - Moyens - Résultats StopArmoede.Nu - Maatschappelijk kwetsbare mensen - Overheid - Communicatie - Formulieren - Procedures - Begrijpbaarheid - Vereenvoudiging - Beleid - Middelen - Resultaten 
________________
pauvreté
formalité administrative
catégorie sociale défavorisée
armoede
administratieve formaliteit
sociaal achtergestelde groep
________ ________
20/9/2012Verzending vraag
17/10/2012Antwoord
20/9/2012Verzending vraag
17/10/2012Antwoord
________ ________
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7062
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7063
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7064
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7065
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7066
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7067
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7068
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7069
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7070
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7071
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7072
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7073
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7074
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7075
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7076
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7078
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7079
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7062
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7063
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7064
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7065
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7066
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7067
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7068
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7069
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7070
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7071
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7072
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7073
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7074
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7075
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7076
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7078
Ook gesteld aan : schriftelijke vraag 5-7079
________ ________
Question n° 5-7077 du 20 septembre 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-7077 d.d. 20 september 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

« StopArmoede.Nu » est une plateforme qui veut faire de la pauvreté une priorité politique. Le 13 décembre 2011, l'organisation a présenté un cahier de revendications dans lequel elle plaide pour des documents compréhensibles, des procédures simples et des services accessibles.

Des formulaires compréhensibles et des procédures simples sont une nécessité si l'on veut que les citoyens participent à la société. Trop souvent encore, les papiers et les procédures constituent un obstacle et les personnes socialement vulnérables sont à nouveau laissées sur le côté. Elles ne possèdent souvent pas les aptitudes, les moyens nécessaires ou sont coupées du réseau social qui pourrait leur indiquer la voie à suivre.

« StopArmoede.Nu » demande donc que les autorités élaborent des formulaires simples pour les citoyens. Cela signifie : (1) que le message central de tout document est formulé dans un langage compréhensible, (2) que ce message peut être retrouvé facilement dans un document et (3) que les autorités publiques exploitent davantage les connaissances actuelles sur la clarté du langage.

Le Rapport général sur la pauvreté (1994) faisait déjà référence aux cinq critères auxquels les initiatives en matière d’aide juridique doivent répondre, dont la compréhensibilité : les informations et les conseils sont-ils formulés dans un langage simple et clair ?

Le gouvernement fédéral a promis d'accorder une attention particulière à sa communication destinée aux groupes socialement vulnérables. Le premier Plan fédéral de lutte contre la pauvreté précise que l'on peut faire appel à des experts du vécu pour améliorer la communication et l'accessibilité des services. Dans l'action 99 du deuxième plan, le gouvernement souhaite également s'engager à améliorer la qualité de la communication en invitant des experts du vécu à contrôler le langage utilisé et à formuler des conseils en la matière. On ne trouve toutefois aucune information sur les mesures effectives prises par les ministres pour réaliser cette action.

J'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes.

1) Prévoyez-vous une formation sur la communication avec les groupes socialement vulnérables afin de permettre aux services d'adapter facilement et correctement leurs formulaires et procédures ?

a) Dans l'affirmative, comment cette formation sera-t-elle organisée ? Qui peut la suivre et avec qui collabore-t-on ? Quand sera-t-il possible de suivre des sessions de formation ?

b) Dans la négative, pourquoi ? Quelles mesures envisagez-vous afin de permettre aux services d'améliorer facilement et correctement la compréhensibilité et l'accessibilité de leur communication ?

2) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, de quelle manière les formulaires, documents et procédures soumis aux citoyens sont évalués en termes de compréhensibilité ?

3) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, quels formulaires, documents et procédures soumis aux citoyens ont déjà été adaptés pour garantir leur compréhensibilité ? Comment ces formulaires, documents et procédures ont-ils été adaptés ?

4) Pouvez-vous communiquer, par service et/ou domaine politique de l'autorité fédérale qui relèvent de sa compétence, s'il existe un inventaire des formulaires, documents et procédures, soumis aux citoyens, qui doivent encore être évalués en termes de compréhensibilité et, le cas échéant, adaptés ? Dans la négative, pourquoi ? J'aimerais obtenir un aperçu de cette liste.

 

StopArmoede.Nu is een actieplatform dat armoede hoog op de politieke agenda wil zetten. Op 13 december 2011 pleitte StopArmoede.Nu in haar eisenbundel voor verstaanbare papieren, eenvoudige procedures en een toegankelijke dienstverlening.

Begrijpbare formulieren en eenvoudige procedures zijn nodig om burgers te laten deelnemen aan de samenleving. Nog te vaak vormen papieren en procedures een hindernis en worden maatschappelijk kwetsbare mensen opnieuw achtergesteld. Vaak missen ze de vaardigheden, de middelen of het sociaal netwerk om hen de weg te wijzen.

StopArmoede.Nu vraagt dan ook dat de overheid eenvoudige formulieren voor de burgers opstelt. Dit betekent (1) dat de kernboodschap van elk document in een begrijpbare taal wordt opgesteld, (2) dat de kernboodschap gemakkelijk is terug te vinden in een document (3) en dat de overheid meer gebruik maakt van bestaande kennis over duidelijke taal.

Reeds in het Algemeen Verslag over de armoede (1994) wordt verwezen naar de 5 B's waaraan de rechtshulpinitiatieven dienen te worden getoetst, waaronder de begrijpbaarheid. Is de informatie en zijn adviezen in een heldere en eenvoudige taal uitgedrukt?

De federale regering beloofde specifiek aandacht te besteden aan haar communicatie ten opzichte van maatschappelijk kwetsbare groepen. In het eerste Federaal plan armoedebestrijding wordt vermeld dat ervaringsdeskundigen ingezet kunnen worden om de communicatie en toegankelijkheid van diensten te verhogen. Ook in actie 99 van het tweede plan wil de federale regering zich engageren om de kwaliteit van de communicatie te verhogen door ervaringsdeskundigen te betrekken bij het screenen van en adviseren over taalgebruik. Over de effectieve maatregelen van de ministers om deze actie tot stand te brengen, is echter geen informatie te vinden.

Graag had ik vernomen:

1) Plant u een vorming of opleiding omtrent het communiceren met maatschappelijk kwetsbare groepen zodat de diensten hun formulieren en procedures vlot en correct kunnen aanpassen?

a) Zo ja, hoe wordt deze georganiseerd? Wie kan deze opleiding volgen en met wie wordt er samengewerkt? Wanneer kunnen vormingssessies gevolgd worden?

b) Zo neen, waarom niet? Welke maatregelen zal u treffen zodat de diensten vlot en op een correcte manier de begrijpbaarheid en toegankelijkheid van hun communicatie kunnen verbeteren?

2) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen op welke wijze formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen op hun begrijpbaarheid worden getoetst?

3) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen welke formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen al zijn aangepast om de begrijpbaarheid van het formulier, document of de procedure te garanderen? Hoe worden deze aangepast?

4) Kan u per dienst en/of beleidsdomein van de federale overheid waarvoor hij/zij bevoegd is, meedelen of er een inventaris bestaat van formulieren, documenten en procedures waarmee burgers in contact komen die nog op hun begrijpbaarheid moeten worden getoetst en desgevallend worden aangepast? Zo neen, waarom niet? Graag een overzicht van deze lijst.

 
Réponse reçue le 17 octobre 2012 : Antwoord ontvangen op 17 oktober 2012 :

L’honorable membre trouvera ci-après la réponse à ses questions.

Ci-dessous vous trouverez les réponses à vos questions par administration dans mon domaine de compétence.

Service public de programmation (SPP) Intégration Sociale, Lutte contre la Pauvreté et Économie Sociale

1. Les services publics fédéraux œuvrent quotidiennement au bien-être de tous les citoyens de notre pays. Dans ce contexte, ils s’efforcent sans relâche de garantir à chaque citoyen l’accès aux services essentiels auxquels il peut prétendre. Il est un fait que certains groupes de population ont plus aisément accès à ces services que d’autres. C’est pourquoi, en tant que Secrétaire d’État à l’Intégration sociale et à la Lutte contre la pauvreté, j’ai intégré un objectif stratégique dans le Plan fédéral de lutte contre la pauvreté intitulé « Des services publics accessibles à tous ».

Dans le cadre du Plan fédéral de lutte contre la pauvreté, je soutiendrai la coopération entre l’Institut de Formation de l’Administration fédérale (IFA) et le SPP Intégration sociale (SPP IS) en vue de la création d’une formation destinée aux chefs fonctionnels et aux mentors des experts du vécu dans la pauvreté et l’exclusion sociale. La sensibilisation aux problématiques de la pauvreté et une aide adéquate des experts du vécu et du projet lui-même doivent garantir l’atteinte des objectifs définis par le projet. Nous soutiendrons une formation ad hoc des personnes chargées de l’encadrement du projet au sein des services.

Par ailleurs, nous proposerons et soutiendrons une coopération structurelle entre les experts du vécu dans la pauvreté et l’exclusion sociale et le Médiateur fédéral, pour les sujets liés aux personnes en situation de pauvreté. C’est la raison pour laquelle je continuerai d’associer les experts du vécu au screening et à la consultation concernant les aspects linguistiques.

2. Depuis 2004, le Projet des experts du vécu dans la pauvreté et l’exclusion sociale a une mission double: représenter le point-de-vue des personnes vulnérables au sein des pouvoirs publics fédéraux, d’une part, et rendre ces services accessibles aux citoyens les plus vulnérables d’autre part. L’accord de gouvernement de décembre 2011 entend continuer d’associer les experts du vécu dans la définition des mesures de politique qui ont trait à ce groupe cible.

Je veille à ce que les services publics qui souhaitent rendre leurs services accessibles au projet experts du vécu ,dans le cadre du Plan fédéral de lutte contre la pauvreté, bénéficient d’une plus grande visibilité et d’une plus grande assise sociale, notamment en associant les experts du vécu au screening et à la consultation concernant l’aspect linguistique.

Le SPF Intégration sociale (IS) applique ce screening à toutes les publications et à toute communication adressées aux citoyens. Les collaborateurs du SPF Intégration sociale sont également soutenus par les experts du vécu et le service Communication dans l’apprentissage d’une communication claire et compréhensible.

3. Au SPP Intégration sociale, tous les documents, formulaires et procédures qui sont destinés au grand public sont soumis aux experts du vécu.

4. Le SPP IS ne s’adresse pas en premier lieu aux citoyens. Deux brochures sont destinées au grand public: le guide pour les usagers d’un Centre public d'action sociale (CPAS) et le guide des sans-abri. Tel que mentionné dans la réponse à la question 3, au SPP Intégration sociale, tous les documents, formulaires et procédures qui sont destinés au grand public sont systématiquement soumis aux experts du vécu.

Office Des Étrangers.

1. L'Office des Étrangers (OE) est surtout une administration de deuxième ligne: les partenaires (postes diplomatiques et consulats, police fédérale, administrations communales, CPAS, etc.) servent souvent d'intermédiaires entre l’OE et le groupe cible, c'est-à-dire les étrangers.

Bien qu'il occupe une position de deuxième ligne, l’OE accorde beaucoup d'attention à l'accessibilité, à la transparence et à la compréhensibilité des différentes procédures. L’OE dispense des formations aux communes, à la police, aux magistrats, aux tuteurs etc. afin qu'ils puissent informer l'étranger de manière optimale.

En ce qui concerne la participation à des formations, je puis vous communiquer que les fonctionnaires de l’OE ont toujours la possibilité de suivre différentes formations organisées par l’IFA, le SPF Intérieur ou différents autres intervenants.

Ainsi, le SPF Intérieur a proposé des formations telles que « Ecrire lisiblement » et « Ecrire pour le Web ». Les fonctionnaires de l’OE qui sont responsables du rapport annuel et du site Internet ont suivi ces formations. Le rapport annuel est également soumis chaque année à un « comité de lecture » qui contrôle la lisibilité de ce texte en se mettant à la place du lecteur.

Étant donné que le public cible de l’OE est principalement constitué d'étrangers, une offre d'informations dans plusieurs langues constitue une priorité. Par conséquent, de nombreux efforts sont consentis afin de mettre à disposition les informations proposées par l’OE dans plusieurs langues en fonction du client.

2. Tous les textes rédigés à l’OE qui sont diffusés à l'extérieur sont vérifiés par un comité interne ou présentés à un expert en communication. En outre, les textes sont soumis à la hiérarchie. Cette méthode garantit une relecture minutieuse de tous les textes quant à leur contenu et leur intelligibilité avant leur diffusion à l'extérieur.

3. Une liste exhaustive des documents et/ou formulaires n'est pas disponible. Si des remarques sont formulées en interne ou à l'extérieur par rapport à des documents publiés, il en est tenu compte. Il n'existe pas de méthode d'évaluation précise mais il s'agit davantage d'un processus d'amélioration permanent dans le cadre duquel l'ensemble des remarques formulées est toujours pris en considération.

4. Non, un tel inventaire n’est pas disponible.

Commissariat général aux Réfugiés et aux Apatrides (CGRA.

1. Le CGRA veille avec un soin particulier à proposer une information accessible, transparente et compréhensible au sujet de la procédure d’asile. L’un des objectifs explicitement mentionnés dans le plan de communication extérieure est le service au client.

La communication orale est privilégiée dans les cas où elle est possible. Le CGRA dispose d’un helpdesk et d’un service d’accueil où les demandeurs d’asile peuvent poser leurs questions. Pour les avocats et les réfugiés reconnus, des guichets spécifiques ont été mis en place. Le CGRA accorde une grande attention aux connaissances linguistiques, à l’orientation client et aux aptitudes à communiquer et à renseigner chez ses collaborateurs en contact avec le public.

Le CGRA dispose en outre d’une adresse électronique centrale où arrivent chaque jour des dizaines de questions. De manière décentralisée, il existe en outre des numéros de fax et des adresses électroniques où les demandeurs d’asile et leurs représentants peuvent se renseigner directement. Le CGRA est également doté d’une permanence téléphonique.

Le CGRA publie des brochures qui s’adressent au groupe cible principal, celui des demandeurs d’asile. Ces brochures, qui existent dans les principales langues des demandeurs d’asile, sont rédigées dans un langage simple. Une attention particulière est prêtée aux groupes vulnérables (femmes demandeuses d’asile, y compris les jeunes filles, et mineurs étrangers non accompagnés). Compte tenu de la complexité de la matière, le CGRA et Fedasil diffusent depuis mars 2011 un DVD en onze langues, en complément à ces brochures. Le caractère essentiellement visuel de ce support d’information le rend particulièrement accessible.

Le CGRA publie en outre des brochures en plusieurs langues pour les réfugiés reconnus et les bénéficiaires de la protection subsidiaire. Pendant l’audition, deux brochures sont également diffusées pour expliquer le rôle de tous les acteurs qui prennent part à l’audition. Il s’agit de la charte de l’audition et du code déontologique des interprètes. S’y ajouteront dans un proche avenir des lignes directrices pour les avocats et les personnes de confiance. Dans ces brochures, le CGRA s’efforce de rendre le discours juridique accessible dans un langage simple. Les collaborateurs qui mènent l’audition ont suivi une formation relative aux techniques d’interview (dont les principes de base sont le niveau de langue et l’accessibilité) et à la communication interculturelle.

Le public auquel s’adressent tous ces supports d’information peut également télécharger ceux-ci à partir du site Web du CGRA, qui existe en trois langues (www.cgra.be) . Les rédacteurs du site ont bénéficié d’une formation consacrée à la rédaction de textes pour le web. Le CGRA étudie actuellement les possibilités de diffuser des messages simples via les réseaux sociaux.

A l’adresse du grand public (les citoyens), le CGRA diffuse, principalement à l’occasion d’événements publics, des brochures et des affiches présentant de brèves informations sur la procédure d’asile en Belgique, notamment sur les missions respectives des différentes instances d’asile. Le rapport annuel du CGRA, disponible en trois langues, est rédigé par des personnes formées à l’expression écrite.

Le CGRA organise également des présentations à l’intention des organisations partenaires qui sont en contact direct avec les demandeurs d’asile. Des travailleurs sociaux de Fedasil et de la Croix-Rouge, des tuteurs, des représentants d’Organisations non-goouvernementales (ONG), des communes, des CPAS, de la Police, assistent à ces présentations et à des formations au CGRA qui leur permettent ensuite d’informer les demandeurs d’asile de manière optimale.

Pour finir, le CGRA communique formellement avec le demandeur d’asile et son représentant par le biais de questionnaires, de lettres et de formulaires en deux (parfois trois) langues. Des templates ont été conçus à cet effet pour recueillir des informations spécifiques au dossier.

2. Le service communication-information-presse est chargé de la rédaction finale de tous les textes diffusés par le CGRA en externe (brochures, rapport annuel, courriers,…). Le CGRA dispose également d’une équipe de traducteurs (FR-NL-EN-AL) qui est familiarisée avec la terminologie de l’asile et livre un travail de qualité.

3. Il n’est pas possible de dresser la liste exhaustive des documents et formulaires diffusés par le CGRA.

Le CGRA ne dispose pas d’un instrument d’évaluation capable de « mesurer » la facilité de compréhension de ses formulaires mais leur contenu est en permanence examiné d’un œil critique et les suggestions d’amélioration formulées en interne ou en externe sont prises en compte.

L’accessibilité et la diffusion effective du DVD et de la brochure « L’asile en Belgique » ont été évaluées récemment. L’un des critères d’évaluation était la facilité de compréhension. Le public cible a également été interrogé. Cette analyse servira de base à une éventuelle refonte de ces deux supports. Une évaluation similaire est prévue pour la brochure du CGRA spécifiquement destinée aux femmes.

4. Un tel inventaire n’est actuellement pas disponible.

Conseil du Contentieux des Étrangers.

1. Au sein du Conseil, il n'y a pas de formations spécifiques concernant la communication avec des groupes socialement vulnérables. Le responsable du service communication a suivi une formation certifiée en "écriture professionnelle", organisée par SELOR. Cette formation a abordé la langue claire et compréhensible.

2. Le Conseil est une juridiction administrative et essaie de communiquer de manière compréhensible avec les justiciables. Les justiciables sont presque toujours assistés d'un avocat qui est familiarisé avec la langue juridique qui est propre aux procédures au Conseil. Dans le plan de gestion du premier président, il est souligné que la qualité est essentielle afin de maintenir la confiance des justiciables. La lisibilité est considérée comme une composante de la qualité. Dans le cadre de l'intervision, à savoir, l'échange de 'best practices' concernant la jurisprudence entre magistrats, on essaie d'améliorer en permanence la qualité de la jurisprudence et donc également la lisibilité de celle-ci.

3. en 4. Le Conseil ne dispose pas d'un inventaire de tous les formulaires possibles qui peuvent être utilisés. Sur le site internet du Conseil, il est néanmoins répondu de manière simple et compréhensible aux questions les plus fréquemment posées (FAQ). Dès lors, les justiciables ont rapidement une idée des différentes procédures, des délais pour introduire un recours, du déroulement de l'audience et du contenu des arrêts.

Fedasil.

Toutes les publications du service communication de Fedasil sont rédigées par des rédacteurs qui ont suivi une formation linguistique ou une formation techniques de communication adaptée. La plupart d'entre eux ont également suivi une formation complémentaire "Écrire avec professionnalisme" organisée par l'IFA (Institut de Formation de l’Administration fédérale). Les publications sont aussi révisées par un collègue et le directeur communication est le rédacteur en chef pour la rédaction définitive de tous les documents. La priorité absolue est la lisibilité des textes quel que soit le groupe cible (le grand public ou les demandeurs d'asile). Un DVD a été développé pour les demandeurs d'asile accompagné d'une brochure traduite en 11 langues leur expliquant leurs droits et leurs devoirs. Toutes les traductions sont révisées par des personnes dont la langue maternelle est celle utilisée dans les brochures respectives. Lors de la réalisation du DVD et de la brochure nous avons aussi tenu compte du faible niveau scolaire de certains résidents. De plus récemment dans le cadre d'un mémoire de maîtrise (étude qualitative et quantitative de ces outils de communication) Fedasil a demandé l'évaluation scientifique de ces outils. L'évaluation propose quelques recommandations pour améliorer la lisibilité de la brochure, nous ne manquerons pas de prendre ces recommandations en compte lors de la prochaine réédition de cette brochure.

De manière générale nous pouvons dire que toutes les communications qui s'adressent aux demandeurs d'asile sont traduites en plusieurs langues et soutenues par différents médias visuels (affiches, schémas, pictogrammes) et ce, pour atteindre un public aussi large que possible. Par ailleurs un grand nombre des membres du personnel de Fedasil sont multilingues.

Het geachte lid vindt hieronder het antwoord op haar vragen.

Hieronder vindt u antwoord op uw vragen per administratie die onder mijn bevoegdheid ressorteert.

Programmatorische Overheids dienst (POD) Maatschappelijke Integratie, Armoedebestrijding en Sociale Economie.

1. De federale overheidsdiensten werken elke dag aan het welzijn alle burgers van ons land. Hierbij is het hun voortdurend streven te verzekeren dat elke burger toegang heeft tot de essentiële diensten waarop hij of zij recht heeft. Bepaalde bevolkingsgroepen hebben nu eenmaal gemakkelijker toegang tot die diensten dan anderen. Daarom heb ik, als staatsecretaris voor Maatschappelijke Integratie en Armoedebestrijding, een strategische doelstelling in het Federaal Plan Armoedebestrijding opgenomen: “Overheidsdiensten voor iedereen toegankelijk maken”.

Ik zal in het kader van het Federaal Plan Armoedebestrijding de samenwerking tussen het Opleidingsinstituut voor de Federale Overheid (OFO) en de POD Maatschappelijke Integratie (POD MI) ondersteunen, met het oog op de creatie van een vorming voor de functionele chefs en mentoren van ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting. Sensibilisering voor de problematieken van de armoede en een gepaste ondersteuning van de ervaringsdeskundigen en van het project zelf staan garant voor het bereiken van de doelstellingen vastgesteld door het project. Een ad hoc opleiding van de omkaderaars van het project binnen de diensten zal worden ondersteund.

Verder zal een structurele samenwerking tussen ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting en de Federale Ombudsman worden voorgesteld en gesteund, voor onderwerpen in verband met mensen in armoede. Daarom zal ik ook de ervaringsdeskundigen blijven betrekken bij het screenen van en adviseren over taalgebruik.

2. Sinds 2004 heeft het project ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting twee opdrachten. Enerzijds het standpunt van kwetsbare personen vertegenwoordigen binnen de federale overheidsdiensten en anderzijds die diensten toegankelijk maken voor de meest kwetsbare burgers. Het regeerakkoord van december 2011 wil doorgaan met het betrekken van ervaringsdeskundigen bij het bepalen van beleidsmaatregelen die betrekking hebben op die doelgroep.

Ik zie erop toe dat de overheidsdiensten die in kader van het Federaal Plan Armoedebestrijding hun diensten toegankelijk willen maken voor het project ervaringsdeskundigen, meer zichtbaarheid en een groter draagvlak krijgen door onder meer de ervaringsdeskundigen te betrekken bij het screenen van en adviseren over taalgebruik.

De POD Maatschappelijke Integratie (MI) past deze screening toe op alle publicaties en communicatie gericht aan de burgers. Ook worden de werknemers van de POD Maatschappelijke Integratie door de ervaringsdeskundigen en de dienst Communicatie ondersteund in het leren om duidelijk en verstaanbaar te communiceren.

3. Alle documenten, formulieren en procedures die bestemd zijn voor het grote publiek, worden bij de POD Maatschappelijke Integratie aan de ervaringsdeskundigen voorgelegd.

4. De POD Maatschappelijke Integratie richt zich in eerste instantie niet tot de burgers. Twee brochures zijn bestemd voor het grote publiek: de gids voor de gebruikers van een Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW) en de daklozengids. Zoals aangehaald in het antwoord op vraag 3, worden alle documenten en brochures die bestemd zijn voor het grote publiek, bij de POD Maatschappelijke Integratie steeds aan de ervaringsdeskundigen in armoede en sociale uitsluiting voorgelegd.

Dienst Vreemdelingenzaken.

1. De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) is voornamelijk een administratie van de tweede lijn: de partners (Diplomatieke posten en consulaten, Federale Politie, Gemeentelijke administraties, OCMW, …) vormen vaak de tussenpersoon tussen DVZ en de doelgroep, namelijk de vreemdelingen.

Hoewel een tweede lijnpositie wordt bekleed, besteedt de DVZ veel aandacht aan de toegankelijkheid, transparantie en begrijpelijkheid van de verschillende procedures. De DVZ geeft vormingen aan de gemeenten, politie, magistraten, voogden, … opdat zij de vreemdeling optimaal zou kunnen informeren.

Wat het volgen van opleidingen betreft, kan ik u meedelen dat de ambtenaren van de DVZ steeds de mogelijkheid krijgen om de verschillende opleidingen die door OFO, de FOD Binnenlandse zaken of door diverse andere instanties aangeboden worden te volgen. Zo werden door de FOD Binnenlandse zaken onder meer opleidingen “Klare taal”, en “Schrijven voor het web” aangeboden. De ambtenaren van DVZ die verantwoordelijk zijn voor het Jaarrapport en de website volgden deze opleidingen. Ook wordt het Jaarrapport elk jaar voorgelegd aan een “leescomité” die dit naslagwerk toetst op de leesbaarheid en dit vertrekkende vanuit het standpunt van de lezer.

Aangezien het doelpubliek van de DVZ in hoofdzaak de vreemdeling betreft, vormt een aanbod van informatie in verschillende talen een prioriteit. Er worden dan ook veel inspanningen geleverd om de veelheid aan informatie die de DVZ ter beschikking stelt in diverse talen op maat van de cliënt aan te bieden.

2. Alle teksten die op de DVZ geschreven worden en extern worden verspreid, worden of getoetst bij een intern comité, of voorgelegd aan een communicatie-expert. Daarenboven worden de teksten voorgelegd aan de hiërarchie. Deze methode garandeert een grondige herlezing van alle teksten op inhoud en verstaanbaarheid alvorens deze extern gecommuniceerd worden.

3. Een exhaustieve lijst van documenten en/of formulieren is niet beschikbaar. Indien er intern of extern opmerkingen geformuleerd worden ten aanzien van de gepubliceerde documenten, wordt hier rekening mee gehouden. Er bestaat geen welbepaald evaluatiemiddel maar het is veeleer een permanent verbeterproces waarbij er steeds rekening wordt gehouden met alle geformuleerde opmerkingen.

4. Neen, een dergelijke inventaris is niet beschikbaar.

Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS).

1. Het CGVS besteedt veel aandacht aan de toegankelijkheid, transparantie en begrijpelijkheid van de informatie over de asielprocedure. Klantendienstverlening is een duidelijk geformuleerde doelstelling in het extern communicatieplan.

Mondelinge communicatie geniet de voorkeur waar mogelijk. Het CGVS beschikt over een uitgebreide helpdesk/onthaal waar asielzoekers terecht kunnen met vragen. Voor advocaten en erkende vluchtelingen organiseert het CGVS een apart loket. Het CGVS besteedt aandacht aan de taalkennis, klantgerichtheid en communicatie-en adviesvaardigheden van haar eerstelijnsmedewerkers.

Daarnaast beschikt het CGVS over een centraal e-mail adres waarop dagelijks tientallen vragen toekomen. Ook gedecentraliseerd binnen de organisatie bestaan er naast faxnummers, ook diverse e-mailadressen waarop de asielzoeker of vertegenwoordiger direct advies kan inwinnen. Het CGVS beschikt ook over een permanent bemande telefooncentrale.

Het CGVS publiceert meerdere brochures voor de belangrijkste doelgroep, de asielzoeker. Het CGVS doet dit in eenvoudige bewoordingen en in de belangrijkste talen van de asielzoekers. Bijzondere aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen (vrouwelijke asielzoekers (met inbegrip van jonge meisjes) en niet-begeleide minderjarige vreemdelingen). Gezien de complexiteit van de asielmaterie verspreiden het CGVS en Fedasil, als aanvulling op de brochures sinds maart 2011 ook een DVD in elf talen. Gezien het visueel karakter van deze communicatiedrager, geniet hij een nog grotere toegankelijkheid. De DVD vormt een aanvulling op de brochures.

Daarnaast publiceert het CGVS ook brochures voor erkende vluchtelingen en begunstigden van subsidiaire bescherming in meerdere talen. Tenslotte verspreidt het CGVS ook tijdens het asielgehoor meertalige publicaties die de rol van alle actoren, aanwezig tijdens het gehoor toelichten, namelijk een gehoorcharter, een deontologische code voor tolken, en binnenkort richtlijnen voor advocaten en vertrouwenspersonen. In deze brochures tracht het CGVS het juridisch discours via eenvoudige taal toegankelijk te maken. Medewerkers die het asielgehoor afnemen, volgen een training interviewtechnieken (waarin taalgebruik en toegankelijkheid basisprincipes zijn) en interculturele communicatie.

Het doelpubliek kan alle communicatiedragers ook downloaden via de drietalige website van het CGVS www.cgvs.be. De web-redacteurs volgden een opleiding “schrijven voor het web”. Het CGVS bekijkt momenteel de opportuniteit om eenvoudige boodschappen ook via sociale media naar een breed doelpubliek te verspreiden.

Voor het grote publiek (de burger) verspreidt het CGVS, veelal tijdens publieksevenementen, naast informatie op de website, ook brochures en affiches die de Belgische asielprocedure bevattelijk weergeven, met aandacht voor de opdracht van verschillende instanties. Het jaarverslag van het CGVS, eveneens beschikbaar in drie talen, wordt samengesteld door redacteurs die professionele schrijfvaardigheden hebben.

Daarnaast organiseert het CGVS ook presentaties aan medewerkers van partnerorganisaties die eerstelijnscontacten hebben met de primaire doelgroep (asielzoeker): sociaal assistenten van Fedasil/Rode Kruis, Niet gouvernementele organisaties (NGO)’s, gemeenten, OCMW’s, politie, voogden, … nemen deel aan presentaties en opleidingen op het CGVS waarna zij de asielzoeker optimaler kunnen informeren.

Tenslotte communiceert het CGVS formeel met de asielzoeker en zijn vertegenwoordiger via twee- (soms drie)talige vragenlijsten, brieven en formulieren. Hiervoor bestaan templates waarin case-specifieke informatie moet worden ingebracht.

2. De dienst communicatie-informatie-pers staat in voor een volledige eindredactie van alle teksten (brochures, jaarverslag, brieven, …) die het CGVS extern verspreidt. Een team vertalers (NL-FR-ENG-DUI) is daarnaast zeer vertrouwd met specifieke asiel-terminologie en levert kwaliteitsvol vertaalwerk.

3. Een exhaustieve lijst van alle documenten en formulieren leveren die het CGVS verspreidt is onmogelijk.

Het CGVS beschikt niet over een evaluatietool om de begrijpbaarheid van deze formulieren te ‘meten’, maar houdt rekening met interne en externe verbetervoorstellen en bekijkt de inhoud kritisch en op permanente basis.

Recent werd een evaluatie uitgevoerd van de toegankelijkheid en effectieve distributie van de bovenvermelde DVD en brochure “Asiel in België”. Hierbij werden onder andere leesbaarheidsscores uitgevoerd. Ook de doelgroepen werden bevraagd. Deze analyse zal als basis dienen voor een eventuele herwerking van deze 2 communicatiedragers. Een gelijkaardige “audit” is voorzien van de CGVS-brochure voor vrouwen.

4. Een dergelijke lijst is momenteel niet beschikbaar.

Raad voor Vreemdelingenbetwistingen.

1. Binnen de Raad wordt geen specifieke vorming of opleiding gegeven omtrent communiceren met maatschappelijk kwetsbare groepen. De verantwoordelijke van de communicatiedienst heeft een gecertifieerde opleiding “professioneel schrijven” gevolgd. Deze wordt georganiseerd door SELOR. In deze opleiding werd ingegaan op begrijpbaar en duidelijk taalgebruik.

2. De Raad is een administratief rechtscollege en tracht op een verstaanbare manier te communiceren met de rechtzoekenden. Deze rechtzoekenden worden bijna altijd bijgestaan door een advocaat die vertrouwd is met het juridisch taalgebruik dat eigen is aan de procedures bij de Raad. In het beleidsplan van de eerste voorzitter wordt gesteld dat aandacht voor kwaliteit essentieel is om het vertrouwen van de rechtzoekenden te behouden. Leesbaarheid wordt beschouwd als een onderdeel van kwaliteit.

In het kader van de intervisie, zijnde de uitwisseling van 'best practices' inzake rechtspraak onder magistraten, wordt permanent gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de rechtspraak en dus ook aan de leesbaarheid ervan.

3. en 4. De Raad beschikt niet over een inventaris van alle mogelijke formulieren die gebruikt kunnen worden. Op de website van de Raad worden wel de meest gestelde vragen (FAQ) beantwoord op een eenvoudige en begrijpbare manier. Rechtzoekenden hebben hierdoor snel een beeld van de verschillende procedures, de termijnen om beroep aan te tekenen, hoe de zitting verloopt en wat ze in de arresten zullen lezen.

Fedasil.

Alle publicaties van de dienst communicatie van Fedasil worden geschreven door redacteurs die een aangepaste taalkundige of -communicatieopleiding hebben genoten. Meestal volgden zij ook een bijkomende opleiding 'professioneel schrijven', georganiseerd door het OFO (opleidingsinstituut van de federale overheid). De publicaties worden ook gereviseerd door een collega en de directeur communicatie is verantwoordelijk voor de eindredactie van alle documenten. Hierbij is leesbaarheid de eerste prioriteit, om het even om welke doelgroep het gaat (het grote publiek of asielzoekers). Voor de asielzoekers werd een DVD ontwikkeld en een bijhorende brochure in 11 talen, waarin zij informatie krijgen over hun rechten en plichten. Alle taalversies werden na vertaling nog nagelezen door native speakers. Bij de realisatie van deze DVD en brochure hebben we ook rekening gehouden met het laag scholingsniveau van sommige bewoners. Fedasil heeft deze instrumenten bovendien onlangs wetenschappelijk laten evalueren in het kader van een masterproef (kwalitatieve en kwantitatieve studie van deze communicatie-instrumenten). De evaluatie leidde tot een aantal aanbevelingen om de leesbaarheid van met name de brochure te vergroten, en bij de eerstvolgende herwerking van de brochure zullen wij rekening houden met deze aanbevelingen.

Globaal genomen kunnen we zeggen dat alle communicatie bedoeld voor asielzoekers in meerdere talen wordt vertaald, en via verschillende visuele media wordt ondersteund (affiches, schema's, pictogrammen) om een zo groot mogelijke groep personen te bereiken. Heel wat personeelsleden van Fedasil zijn trouwens meertalig.