SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
3 juillet 2012 3 juli 2012
________________
Question écrite n° 5-6636 Schriftelijke vraag nr. 5-6636

de Karl Vanlouwe (N-VA)
van Karl Vanlouwe (N-VA)

au vice-premier ministre et ministre des Affaires étrangères, du Commerce extérieur et des Affaires européennes
aan de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken
________________
l'évaluation du fonctionnement de la Cour pénale internationale à l'occasion de la première condamnation de evaluatie van de werking van het Internationaal Strafhof ter gelegenheid van de eerste veroordeling 
________________
Cour pénale internationale
 Internationaal Strafhof
________ ________
3/7/2012Verzending vraag
10/10/2012Antwoord
3/7/2012Verzending vraag
10/10/2012Antwoord
________ ________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2127 Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-2127
________ ________
Question n° 5-6636 du 3 juillet 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-6636 d.d. 3 juli 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Mercredi, la Cour pénale internationale (CPI) de La Haye a reconnu l'ancien chef de milice congolais Thomas Lubanga coupable de crimes de guerre, de recrutement et d'utilisation d'enfants-soldats. C'est le premier jugement rendu par la Cour, quasi dix ans après sa création.

Thomas Lubanga était le fondateur de l'Union des patriotes congolais (UPC) qui fut responsable de graves violations des droits de l'homme durant la guerre civile de 1999 à 2003. Lubanga a aussi enrôlé des enfants de moins de quinze ans dans ses milices et les a obligés à commettre des atrocités. Après trois ans de procédure et de convocation de témoins et de victimes, Lubunga risque la prison à perpétuité.

La Cour se compose de quinze juges en provenance des États parties au Statut. Ils ont été élus par l'Assemblée générale des Nations Unies et le Conseil de sécurité parmi les États parties au Statut de la Cour pénale internationale. Celle-ci examine encore actuellement des crimes de guerre commis en Ouganda (Joseph Kony), à Kinshasa (entre autres Lubanga, Ntaganda), en République centrafricaine (Bemba), au Darfour (le président Omar al-Bashir), au Kenya, en Libye (la famille Kadhafi) et en Côte d'Ivoire (l'ancien président Gbagbo).

Durant le procès de Lubanga, la Cour pénale internationale a été régulièrement critiquée, des organisations de défense des droits de l'homme ayant estimé que les plaintes contre Lubanga étaient trop limitées, ce qui, selon eux, ébranlerait la crédibilité de la Cour pénale internationale au Congo et découragerait la participation de victimes.

La Cour pénale internationale lutte depuis sa création contre une sorte de crise d'identité : comme seulement 120 des 193 pays la reconnaissent, elle ne peut pas directement intervenir dans tous les pays où des crimes contre l'humanité sont commis. En outre, si des pays de référence comme les États-Unis et la Russie ont signé le Statut de la Cour pénale internationale, ils ne se sont jamais constitués comme État partie. La Chine, l'Inde, le Pakistan, l'Indonésie, la Turquie et Israël n'ont jamais signé le Statut. Enfin, des tribunaux pénaux internationaux ont déjà été créés par le passé comme pour les guerres dans l'ancienne Yougoslavie, au Rwanda et au Cambodge. Jusqu'à présent, seuls quelques ressortissants d'États africains sont poursuivis par la Cour pénale internationale.

Mes questions au ministre sont les suivantes.

1) Comment le ministre évalue-t-il le fonctionnement de la Cour pénale internationale durant le procès de Lubanga ?

2) Le Cour pénale internationale pourra-t-elle conserver sa pertinence malgré l'absence de procédure pour des crimes contre l'humanité commis en dehors de l'Afrique ?

3) Le ministre considère-t-il l'absence de collaboration des États-Unis, de la Russie et d'autres grands pays comme un handicap pour la Cour pénale internationale ? Comment voit-il évoluer cette situation ? En parle-t-on encore avec les pays concernés ?

4) La Syrie a signé le Statut de la Cour pénale internationale. Le président Bashar al-Assad et d'autres dirigeants du régime devront-ils aussi être jugés par la Cour pénale internationale de La Haye ?

 

Woensdag werd de voormalige Congolese militieleider Thomas Lubanga door het Internationale Strafhof (ICC) van Den Haag schuldig bevonden aan oorlogsmisdaden en het ronselen en gebruik van kindsoldaten. Het is de eerste uitspraak van het Hof, bijna tien jaar na zijn oprichting.

Thomas Lubanga was de oprichter van de Unie van Congolese Patriotten (UPC), die tijdens de burgeroorlog van 1999 tot 2003 verantwoordelijk was voor zware schendingen van de mensenrechten. Lubanga nam ook kinderen onder 15 jaar in zijn milities op en hij verplichte hen gruweldaden uit te voeren. Na drie jaar procederen en oproepen van getuigen en slachtoffers riskeert Lubunga een levenslange gevangenisstraf.

Het Hof bestaat uit vijftien rechters. Die zijn afkomstig uit staten die partij zijn bij het Statuut. Zij worden gekozen door de Algemene Vergadering van de VN en de Veiligheidsraad onder de partijen bij het Statuut van het Internationaal Strafhof. Momenteel onderzoekt het Internationaal Strafhof ook nog oorlogsmisdaden gepleegd in Oeganda (Joseph Kony), Kinshasa (o.a. Lubanga, Ntaganda), Centraal-Afrikaanse Republiek (Bemba), Darfur (president Omar al-Bashir), Kenia, Libië (familie Kadhafi) en Ivoorkust (voormalig president Gbagbo).

Tijdens het proces tegen Lubanga is het Internationaal Strafhof regelmatig onder vuur komen te liggen omdat mensenrechtengroeperingen vonden dat de aanklachten tegen Lubanga te beperkt waren. Dat zou volgens hen de geloofwaardigheid van het Internationaal Strafhof in Congo ondermijnen en ook de participatie van slachtoffers ontmoedigen.

Het Internationaal Strafhof worstelt sinds zijn oprichting met een soort van identiteitscrisis: omdat slechts 120 van de 193 landen het Internationaal Strafhof erkennen, kan het niet zomaar optreden in elk land waar misdaden tegen de mensheid begaan worden. Verder nog hebben toonaangevende landen zoals de Verenigde Staten en Rusland wel degelijk het Statuut van het Internationaal Strafhof ondertekend, maar zijn ze nooit als verdragsstaat toegetreden. China, India, Pakistan, Indonesië, Turkije en Israël hebben het Statuut nooit ondertekend. Ten slotte zijn er in het verleden reeds speciale internationale strafhoven opgericht zoals voor de oorlogen in voormalig Joegoslavië, Rwanda en Cambodja. Daardoor is het zo dat tot nog toe enkel onderdanen van Afrikaanse staten door het Internationaal Strafhof worden vervolgd.

Mijn vragen aan de minister zijn:

1) Hoe evalueert hij de werking van het Internationaal Strafhof tijdens het proces tegen Lubanga?

2) Zal het Internationaal Strafhof zijn relevantie kunnen behouden ondanks het gebrek aan procedures tegen misdaden tegen mensheid die buiten Afrika zijn begaan?

3) Beschouwt de minister het gebrek aan medewerking van de VS en Rusland en andere grote landen als een handicap voor het Internationaal Strafhof en hoe ziet hij dit evolueren? Wordt hierover nog gepraat met de betrokken landen?

4) Syrië heeft het statuut van het Internationaal Strafhof ondertekend. Zullen president Bashar al-Assad en andere bewindvoerders van het regime ook terecht moeten staan voor Internationaal Strafhof in Den Haag?

 
Réponse reçue le 10 octobre 2012 : Antwoord ontvangen op 10 oktober 2012 :

La Cour pénale internationale est une institution relativement jeune (En juillet, cela fera 10 ans que le Statut de Rome est entré en vigueur). Le premier procès a duré 6 ans (sans compter les possibles recours en appel), ce qui n’est pas exagéré en comparaison, par exemple, à des procès semblables jugés par les tribunaux ad hoc (ICTR-ICTY)  qui se tiennent dans le cadre du Conseil de sécurité.

Au début, certains problèmes étaient effectivement apparus pour lesquels la Cour a néanmoins trouvé une solution. La Belgique est satisfaite de ce constat.

Il est vrai que, jusqu’à présent, seuls 6 pays africains (RDC, Ouganda, République d’Afrique-Centrale, Kenya, Libye, Côte d’Ivoire) ont fait l’objet d’une enquête par la Cour pénale internationale. Il est important de préciser que dans 3 de ces cas, l’affaire a été transmise à la Cour par l’État lui-même (RDC, Ouganda, RAC). Dans deux autres cas (Darfour et Libye), l’affaire a été transmise par le Conseil de Sécurité, avec le soutien des membres africains dudit Conseil. En ce qui concerne la Côte d’Ivoire, la Cour n’a accepté l’ouverture d’une enquête par le procureur qu’après que les autorités ivoiriennes aient reconnues la compétence de la Cour. En outre, la Cour a ouvert une enquête préliminaire concernant la situation dans 8 autres pays, dans différentes parties du monde : Les Territoires palestiniens, l’Afghanistan, le Honduras, la Corée du Nord, le Nigeria, la Colombie, la Géorgie et la Guinée. La critique selon laquelle la Cour ne se penche que sur des dossiers africains est donc incorrecte.

120 États sont aujourd’hui parties au Statut de Rome et chaque année, des parties se rajoutent et viennent ainsi renforcer le Statut. Régulièrement, l’Union européenne entreprend des démarches auprès de certains pays, afin de promouvoir l’universalité et l’intégrité du Statut de Rome. Certains grands pays, tels que les États-Unis, la Russie et la Chine, n’ont effectivement pas adhéré au Statut. Par contre, en tant qu’États observateurs, ils participent aux réunions des États qui y sont parties. Même si ce n’est pas le rôle des États parties au Statut de faire des remarques sur la coopération avec les États qui ne le sont pas, il est important de souligner que les États-Unis coopèrent avec la Cour dans le cadre de ces enquêtes, plus précisément par rapport au Soudan. Pour finir, le Conseil de Sécurité a renvoyé deux affaires (Soudan et Libye) à la Cour Pénale internationale. Ceci témoigne et confirme la reconnaissance que jouit la Cour comme institution pénale à caractère universel.

La Syrie a effectivement signé le Statut de Rome mais ne l’a jamais ratifié, ce qui implique que la Syrie n’est donc pas partie au Statut. La Cour ne pourrait se saisir de la situation en Syrie que si les autorités syriennes reconnaissent la compétence de la Cour et après que le Conseil de Sécurité ait renvoyé l’affaire devant la Cour. C’est seulement après qu’une affaire ait été soumise à la Cour que le procureur peut ouvrir une enquête. Cette enquête pourrait donner lieu à des mandats d’arrêt à l’encontre des personnes qui, de l’avis du procureur, sont responsables de la violence qui fait actuellement rage en Syrie.

Het Internationaal Strafhof is een vrij jonge instelling (het Statuut van Rome is tien jaar geleden in juli van kracht geworden). Het heeft een eerste proces kunnen afronden na 6 jaar (de mogelijke beroepsprocedure niet meegerekend), wat zeker niet overdreven lang is in vergelijking met andere soortgelijke processen die bijvoorbeeld voor ad-hocrechtbanken van de Verenigde Naties (VN)-Veiligheidsraad (ICTR-ICTY) worden gevoerd.

In het begin van het proces traden er inderdaad een paar problemen op waarvoor het Hof een oplossing heeft kunnen vinden. België stelt dit met genoegen vast. 

Het is inderdaad zo dat het Internationaal Strafhof tot op heden slechts in 6 Afrikaanse landen (DRC, Oeganda, Centraal-Afrikaanse Republiek, Kenia, Libië, Ivoorkust) onderzoeken heeft ingesteld. Het is evenwel zaak te vermelden dat in drie gevallen de zaak naar het Hof werd doorverwezen door de betrokken staat zelf (DRC, Oeganda, CAR). In twee andere gevallen (Darfur en Libië) werd de zaak naar het Hof doorverwezen door de VN-Veiligheidsraad, met de steun van de Afrikaanse leden van deze raad. Wat Ivoorkust betreft, heeft het Hof pas met een onderzoek door de aanklager ingestemd nadat de Ivoriaanse autoriteiten de bevoegdheid van het Hof hadden erkend. Het Hof verricht bovendien een vooronderzoek naar de situatie in 8 andere landen in verschillende gebieden van de wereld : de Palestijnse Gebieden, Afghanistan, Honduras, Noord-Korea, Nigeria, Colombia, Georgië en Guinea. De kritiek dat het Hof zich enkel over Afrikaanse zaken buigt, is dus niet correct.  

120 Staten zijn vandaag partij bij het Statuut van Rome en elk jaar komen er partijen bij die het Statuut bekrachtigen. De Europese Unie verricht geregeld demarches bij bepaalde landen met het oog op de universaliteit en de integriteit van het Statuut van Rome. Enkele grotere landen zoals de VS, Rusland en China zijn tot op heden inderdaad nog niet toegetreden tot het Statuut. Het is wel zo dat ze als waarnemende staten deelnemen aan de vergaderingen van de staten die partij zijn. Al is het niet de taak van andere staten die partij zijn, uitspraken te doen over de samenwerking met staten die geen partij zijn, toch dient te worden benadrukt dat de Verenigde Staten (VS) reeds met het Hof samenwerken in het kader van zijn onderzoeken, meer bepaald in Soedan. Tot slot verwees de VN-Veiligheidsraad 2 zaken (Soedan en Libië) door naar het Internationaal Strafhof. Zodoende werd de erkenning van het Hof als internationale strafrechtelijke instelling met universeel karakter bevestigd.  

Syrië heeft het Statuut van Rome inderdaad ondertekend, maar niet bekrachtigd, en is dus geen partij bij het Statuut. Het Hof kan de situatie in Syrië enkel in behandeling nemen op voorwaarde dat de Syrische autoriteiten de bevoegdheid van het Hof hebben erkend en na een doorverwijzing door de Veiligheidsraad. Pas nadat de zaak bij het Hof aanhangig is gemaakt, kan de aanklager een onderzoek instellen. Dit onderzoek kan aanleiding geven tot het uitvaardigen van aanhoudingsbevelen tegen de personen die naar het oordeel van de aanklager de verantwoordelijkheid zouden moeten dragen voor het geweld dat momenteel in Syrië woedt.