SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
16 décembre 2010 16 december 2010
________________
Question écrite n° 5-574 Schriftelijke vraag nr. 5-574

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

à la vice-première ministre et ministre des Affaires sociales et de la Santé publique, chargée de l'Intégration sociale

aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, belast met Maatschappelijke Integratie
________________
Psychiatrie - Emploi de thérapie électroconvulsive (ECT) - Information et consentement du patient - Évaluation Psychiatrie - Gebruik van elektroconvulsietherapie (ECT) - Informatie en instemming van de patiënt - Evaluatie 
________________
psychiatrie
thérapeutique
droits du malade
maladie mentale
psychiatrie
geneeswijze
rechten van de zieke
geestesziekte
________ ________
16/12/2010Verzending vraag
23/2/2011Herkwalificatie
16/12/2010Verzending vraag
23/2/2011Herkwalificatie
________ ________
Requalifiée en : demande d'explications 5-573 Requalifiée en : demande d'explications 5-573
________ ________
Question n° 5-574 du 16 décembre 2010 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-574 d.d. 16 december 2010 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Depuis l'entre-deux-guerres, la psychiatrie recourt à des électrochocs, plus connus sous leur dénomination médicale de thérapie électroconvulsive ou ECT. Depuis les années 90, l'ECT semble de nouveau en essor, notamment en Belgique et aux Pays-Bas, comme en témoigne un article plutôt positif paru dans « De Standaard » du 4 décembre 2010.

Cet article évoque cependant quelques aspects qui m'inquiètent. Bien que l'ECT soit, aux dires des spécialistes, une méthode éprouvée, l'ignorance règne chez le public en général, mais aussi chez les médecins, quant au traitement par électrochocs. Les deux tiers des psychiatres pratiquant des électrochocs n'auraient pas suivi de formation spécifique. Les traitements par ECT ne s'administreraient pas dans des centres spécialisés, mais dans les hôpitaux ordinaires. C'est particulièrement préoccupant, car un ECT mal administré peut non seulement entraîner davantage d'effets secondaires mais aussi donner lieu à des traitements moins efficaces.

Selon « De Standaard », ce traitement peut aussi être administré sans le consentement des patients. Il devrait alors s'agir d'une intervention vitale.

Je souhaiterais une réponse aux questions suivantes :

1) D'après « De Standaard », le nombre de traitements est en croissance continue dans notre pays. La ministre peut-elle m'en fournir un relevé pour les cinq dernières années ? Ce traitement est-il remboursé par l'Institut national d'assurance maladie-invalidité (Inami) ?

2) Quels législation, réglementation ou codes éthiques s'appliquent-ils à l'usage de l'ECT ?

3) Comment ce traitement s'inscrit-il dans les droits du patient ? Le consentement éclairé est-il toujours respecté ? Le patient est-il toujours informé de façon circonstanciée ? Donne-t-il toujours son assentiment avant le début effectif du traitement ?

5) La ministre peut-elle me communiquer dans quelles circonstances un traitement peut être imposé ? Que puis-je entendre par « intervention vitale » ? Qu'advient-il des patients incapables d'exprimer leur volonté ? Peut-elle me fournir le nombre des traitements forcés pour les cinq dernières années ?

5) Est-elle au courant de plaintes portant sur cette thérapie ? Les services de médiation compétents ont-ils déjà reçu des plaintes à ce sujet ?

6) Peut-elle me confirmer que les deux tiers des psychiatres utilisant l'ECT n'ont pas suivi de formation spécifique ? Cette méthode peut-elle être appliquée par n'importe quel psychiatre ou bien faut-il un agrément déterminé ? La ministre sait-elle que ce sont aussi les partisans de l'ECT qui plaident pour une réglementation complémentaire (en matière de formation et de standardisation) ? Envisage-t-elle de nouvelles initiatives à cet égard ?

7) Dispose-t-elle d'un aperçu d'études récentes établissant de manière scientifique les effets de la thérapie électroconvulsive ? En Belgique, existe-t-il des études objectives de ces pratiques ? A-t-on implémenté en Belgique des mécanismes de monitoring et d'évaluation en matière d'ECT ?

 

Sinds het interbellum maakt de psychiatrie gebruik van elektroshocks, beter bekend onder de medische benaming elektroconvulsietherapie (ECT). Sinds de jaren 1990 lijkt ECT opnieuw aan een opmars bezig, ook in België en Nederland. Ten bewijze verwijs ik ook naar het overwegend positieve artikel uit De Standaard van 4 december 2010.

Dit artikel vermeldde wel een aantal kanttekeningen die mij zorgen baren. Niettegenstaande ECT volgens specialisten een beproefde methode is, heerst er bij de gewone mensen, maar vooral ook bij de artsen, veel onwetendheid over de behandeling met elektroshocks. Twee derde van de psychiaters die ECT toepassen, zou daar geen specifieke opleiding voor hebben gekregen. De ECT-behandelingen zouden ook niet in gespecialiseerde centra worden uitgevoerd, maar gewoon in de reguliere ziekenhuizen. Dat is bijzonder verontrustend, zeker omdat een slecht toegepaste ECT niet alleen meer bijwerkingen, maar ook minder succesvolle behandelingen tot gevolg heeft.

Volgens De Standaard kan men deze behandeling ook uitvoeren zonder de toestemming van patiënten. Het zou dan echter moeten gaan om een levensreddende ingreep.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Volgens De Standaard neemt het aantal behandelingen in ons land gestaag toe. Kan de minister mij een overzicht bezorgen van het aantal behandelingen van de afgelopen vijf jaar? Wordt die behandeling terugbetaald door het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV)?

2) Welke wetgeving, reglementering en / of ethische codes zijn van toepassing op de ECT-praktijk?

3) Hoe verhoudt deze behandeling zich tot de patiëntenrechten? Wordt het vereiste "informed consent" bij deze behandeling altijd nageleefd? Wordt de patiënt telkens uitvoerig ingelicht? Is er altijd toestemming van de patiënt vooraleer de behandeling daadwerkelijk wordt toegepast?

4) Kan de minister mij meedelen in welke omstandigheden een dwangbehandeling mogelijk is? Wat mag ik allemaal verstaan onder een "levensreddende ingreep"? Wat gebeurt er met wilsonbekwame patiënten? Kan ze mij de cijfers bezorgen van het aantal dwangbehandelingen met betrekking tot de toepassing van ECT in de afgelopen vijf jaar?

5) Is ze op de hoogte van klachten over deze therapie? Hebben de betrokken ombudsdiensten hier al klachten over ontvangen?

6) Kan ze mij bevestigen dat twee derde van de psychiaters die ECT toepassen daar geen specifieke opleiding voor hebben gekregen? Kan elke psychiater zich bedienen van deze methode of is er een bepaalde erkenning voor nodig? Is de minister ervan op de hoogte dat ook de voorstanders van ECT pleiten voor een aanvullende regelgeving (rond opleiding en standaardisatie)? Plant zij hieromtrent nieuwe initiatieven?

7) Beschikt ze over een overzicht van recente wetenschappelijke studies die de gevolgen van elektroconvulsietherapie op gefundeerde maatschappelijke wijze in kaart brengen? Bestaan er in België objectieve studies over deze praktijken? Zijn er in België monitoring- en evaluatiemechanismen geïmplementeerd met betrekking tot de toepassing van ECT?