SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
7 février 2012 7 februari 2012
________________
Question écrite n° 5-5530 Schriftelijke vraag nr. 5-5530

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au vice-premier ministre et ministre de l'Économie, des Consommateurs et de la Mer du Nord

aan de vice-eersteminister en minister van Economie, Consumenten en Noordzee
________________
Epaves - Titres de propriété de la Belgique - Renflouages Scheepswrakken - Belgische claims - Berging 
________________
eaux internationales
espace maritime
eaux territoriales
bateau
déchet métallique
patrimoine culturel
protection du patrimoine
internationale wateren
zeeruim
territoriale wateren
boot
metaalafval
cultureel erfgoed
bescherming van het erfgoed
________ ________
7/2/2012Verzending vraag
8/3/2012Antwoord
7/2/2012Verzending vraag
8/3/2012Antwoord
________ ________
Question n° 5-5530 du 7 février 2012 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-5530 d.d. 7 februari 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

La presse relate régulièrement la découverte et le renflouage spectaculaires d'une épave par l'entreprise américaine Odyssey Marine Exploration. Généralement, cette entreprise tente de conclure un contrat avec le propriétaire de l'épave, mais la question de la propriété donne parfois lieu à un procès. Dernièrement, l'Espagne a ainsi pu réclamer 594 000 pièces d'or et d'argent extraites d'un navire de guerre espagnol par la société américaine.

La propriété de l'épave et de la cargaison n'est pas toujours évidente et dépend de différents facteurs dont la localisation (eaux territoriales ou internationales).

Le ministre des Affaires étrangères a renvoyé cette question au secrétaire d'État à la Mobilité qui, à son tour, l'a renvoyée au ministre auquel je pose ma question.

J'aimerais poser les questions suivantes à ce sujet :

1) Les eaux internationales renferment-elles des épaves appartenant à l'État belge ? De quels navires s'agit-il et ces épaves contiennent-elles une cargaison potentiellement précieuse ? L'État belge suit-il attentivement la situation de ces épaves ?

2) Une entreprise de renflouage s'est-elle déjà adressée à la Belgique pour lui proposer le renflouage d'un navire belge ? Dans l'affirmative, quels ont été les résultats ?

 

Regelmatig duiken er in de pers berichten op van een spectaculaire vondst en berging van een scheepswrak door het Amerikaans bedrijf Odyssey Marine Exploration. Meestal probeert het bedrijf een overeenkomst te sluiten met de eigenaar van het wrak. Maar soms komt het ook tot een rechtszaak. Zo heeft Spanje onlangs 594 000 zilveren en gouden munten kunnen terugvorderen dat door het bedrijf uit een Spaans oorlogschip werd gehaald.

Het eigenaarschap van het wrak en de cargo is niet altijd even duidelijk en hangt af van verschillende factoren zoals onder andere de locatie (territoriale of internationale wateren).

De minister van Buitenlandse Zaken verwees deze vraag door naar de staatssecretaris van Mobiliteit die op zijn beurt naar de geachte minister verwees.

Hierover de volgende vragen:

1) Bevinden er zich in internationale wateren scheepswrakken die toebehoren aan de Belgische staat? Over welke schepen gaat het hier en hebben deze wrakken een potentiële waardevolle lading? Volgt de Belgische staat de situatie van deze wrakken nauwlettend op?

2) Is België al benaderd door een bergingsbedrijf met het voorstel om een Belgisch schip te bergen? Zo ja, met welke resultaten?

 
Réponse reçue le 8 mars 2012 : Antwoord ontvangen op 8 maart 2012 :

1) Pour cadrer les réponses aux différentes questions, il est utile de donner d’abord un aperçu de la réglementation s’appliquant à la protection des épaves de bateaux et autre patrimoine culturel se trouvant en mer, dans les eaux internationales et comment les compétentes sont attribuées en Belgique.

Le 2 novembre 2001, la Convention sur la protection du patrimoine culturel subaquatique a été adoptée à Paris lors de la 31e session de la Conférence générale de l’Organisation des Nations unies pour l’éducation, la science et la culture (ci- après dénommée « la Convention »).

Avant cela, le patrimoine culturel subaquatique était insuffisamment protégé par le droit international ou par la plupart des législations nationales. Cependant, la Convention des Nations Unies sur le droit de la mer adoptée en 1982 imposait déjà aux États signataires de cette convention de protéger les objets ayant une valeur archéologique et historique mais le besoin d’une Convention spécifique pour la protection du patrimoine culturel se faisait toujours plus grand.

La Convention renforce la protection internationale déjà imposée dans la Convention des Nations Unies de 1982. Son objectif est de mettre fin à l’exploitation commerciale du patrimoine culturel subaquatique et donner la priorité à la protection et à la préservation du patrimoine in situ. Si des éléments de ce patrimoine sont malgré tout sortis ou maintenus hors de l’eau, ils doivent être entreposés, gardés et gérés de manière à assurer leur conservation à long terme. Par ailleurs, la Convention édicte également des règles sur la manière dont les projets de recherche doivent être menés.

Les États parties prennent l’engagement de conserver le patrimoine culturel subaquatique pour l’humanité en y consacrant tous les moyens possibles. La Convention stipule que les États parties:

  • Collaborent et s’assistent mutuellement afin de protéger et gérer le patrimoine culturel subaquatique;

  • échangent des informations;

  • informent le public sur la valeur et l’importance du patrimoine culturel subaquatique;

  • collaborent sur le plan de la formation à l’archéologie subaquatique;

  • participent aux activités de l’UNESCO relatives à l’application de la Convention;

  • reçoivent une assistance technique de l’UNESCO pour mettre en place une législation interne pour l’application de la Convention;

Les dispositions de droit interne relatives à la protection des épaves dans les eaux territoriales tombent sous la compétence résiduaire de l’autorité fédérale. Les régions sont toutefois compétentes (avec l’état fédéral) pour les traités (donc sur le plan international) sur la protection des objets archéologiques et historiques trouvés en mer, ce qui correspond à la compétence des régions sur les monuments. La compétence internationale des régions est, à cet égard, plus étendue que leur pouvoir de transposition des instruments de droit international en droit interne. Le point de vue ci-avant émane de l’avis 41.029/2/V émis par le Conseil d'État le 11 septembre 2006 sur l’avant-projet qui a conduit à la loi du 9 avril 2007 relative à la découverte et à la protection d’épaves.

Le groupe de travail traités mixtes, un organe d’avis de la Conférence interministérielle de Politique étrangère (CIPE), a confirmé le caractère mixte de cette Convention lors de sa réunion du 13 janvier 2003. Aussi bien l'État fédéral que les Régions et Communautés sont compétentes pour certaines dispositions de cette Convention. Le 13 mars 2003, l’ICBB a approuvé la décision du Groupe de travail des traités mixtes.

Le Parlement flamand a déjà donné son assentiment à la Convention (décret du 16 juillet 2010 portant assentiment de la Convention sur la protection du patrimoine culturel subaquatique, adopté à Paris le 2 novembre 2001.

Bruxelles a déjà donné son assentiment il y a plusieurs années par son Ordonnance du 4 septembre 2008 portant assentiment de la Convention sur la protection du patrimoine culturel subaquatique, adopté à Paris le 2 novembre 2001.

La Convention est entrée en vigueur au niveau international depuis le 2 janvier 2009.

1) Il n’existe pas de dossiers relatifs à des épaves belges en eaux internationales.

2) La Belgique n’a encore jamais été approchée par une firme de renflouement lui proposant de renflouer un navire belge.

1) Om de antwoorden op de verschillende vragen te kaderen is het nuttig eerst een overzicht te geven van wat er op het gebied van het beschermen van scheepswrakken en ander cultureel erfgoed dat zich in zee in internationale wateren bevindt geregeld is, en hoe in België ter zake de bevoegdheden zijn toebedeeld.

Op 2 november 2001 werd te Parijs tijdens de 31ste zitting van de Algemene Vergadering van de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschappen en Cultuur (UNESCO) het Verdrag ter bescherming van het cultureel erfgoed onder water aangenomen

Voordien werd het cultureel erfgoed onder water onvoldoende beschermd door het internationale recht of door de meeste nationale wetgevingen. Wel was er het Verenigde-Naties-verdrag betreffende het recht van de zee dat in 1982 aangenomen werd en dat de verdragsluitende staten de verplichting oplegt om archeologische en historische voorwerpen te beschermen maar de behoefte aan een specifiek verdrag voor de bescherming van het cultureel erfgoed werd steeds groter.

Het verdrag verstrengt de internationale bescherming die opgelegd werd in het voormelde Verenigde-Naties-verdrag van 1982. Het doel van het verdrag is een einde te maken aan de handel in cultureel erfgoed onder water en prioriteit te geven aan het beheer en het behoud van dat erfgoed in situ. Als elementen van dat erfgoed toch boven water gehaald of gehouden worden, moeten zij opgeslagen, bewaakt en beheerd worden met het oog op het behoud op lange termijn. Verder legt het verdrag ook regels op voor de manier waarop onderzoeksprojecten moeten worden gevoerd.

De verdragsluitende partijen gaan de verbintenis aan om het cultureel erfgoed onder water te bewaren voor de mensheid waarbij alle mogelijke middelen worden aangewend. Het verdrag bepaalt dat de verdragsluitende partijen:

  • samenwerken en elkaar helpen om het cultureel erfgoed onder water te beschermen en te beheren;

  • informatie uitwisselen;

  • het publiek informeren over de waarde en het belang van het cultureel erfgoed onder water;

  • samenwerken op het vlak van opleiding in onderwater archeologie;

  • deelnemen aan UNESCO-activiteiten met betrekking tot de toepassing van het verdrag;

  • technische assistentie krijgen van de UNESCO om een interne regelgeving uit te werken voor de toepassing van het verdrag.

Bepalingen van intern recht ter bescherming van wrakken in de territoriale zee vallen onder de residuaire bevoegdheid van de federale overheid. De gewesten zijn echter wel (samen met de federale staat) bevoegd voor verdragen (dus op het internationaal vlak) over de bescherming van in zee gevonden archeologische en historische voorwerpen, dat is namelijk een bevoegdheid van de gewesten in verband met monumenten. De internationale bevoegdheid van de gewesten is in dit opzicht ruimer dan hun bevoegdheid om internationaalrechtelijke handelingen in het interne recht om te zetten. Voormelde zienswijze kan worden afgeleid uit het advies 41.029/2/V dat de Raad van State op 11 september 2006 gegeven heeft over het voorontwerp dat aanleiding gegeven heeft tot de wet van 9 april 2007 betreffende de vondst en de bescherming van wrakken.

De werkgroep gemengde verdragen, een adviesorgaan van de Interministeriële Conferentie Buitenlands Beleid (hierna “de ICBB”), heeft in haar vergadering van 13 januari 2003 de gemengde aard van dit verdrag vastgesteld. Zowel de federale staat als de gemeenschappen en gewesten worden bevoegd geacht met betrekking tot bepaalde aangelegenheden van het verdrag. Op 13 maart 2003 heeft de ICBB de beslissing van de werkgroep gemengde verdragen goedgekeurd.

Het Vlaamse Parlement heeft al zijn instemming betuigd met het verdrag (decreet van 16 juli 2010 houdende instemming met het verdrag ter bescherming van het cultureel erfgoed onder water, aangenomen in Parijs op 2 november 2001).

Met de ordonnantie van 4 september 2008 houdende instemming met het Verdrag ter bescherming van het cultureel erfgoed onder water, goedgekeurd op 2 november 2001 en gedaan te Parijs op 6 november 2001, heeft Brussel zijn instemming al enkele jaren eerder gegeven.

Het verdrag is internationaal in werking getreden op 2 januari 2009.

1) Er bestaan geen dossiers inzake Belgische Wrakken in internationale wateren.

2) België werd nog nooit door een bergingsbedrijf benaderd met een voorstel voor het bergen van een Belgisch schip .