SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2011-2012 Zitting 2011-2012
________________
28 décembre 2011 28 december 2011
________________
Question écrite n° 5-4633 Schriftelijke vraag nr. 5-4633

de Bert Anciaux (sp.a)
van Bert Anciaux (sp.a)

à la ministre de la Justice
aan de minister van Justitie
________________
Erreurs médicales - Nombres - Catégories - Procédures judiciaires Medische fouten - Aantallen - Categorieën - Rechtzaken 
________________
erreur médicale
responsabilité
statistique officielle
medische fout
aansprakelijkheid
officiële statistiek
________ ________
28/12/2011Verzending vraag
9/2/2012Antwoord
28/12/2011Verzending vraag
9/2/2012Antwoord
________ ________
Réintroduction de : question écrite 5-1879 Réintroduction de : question écrite 5-1879
________ ________
Question n° 5-4633 du 28 décembre 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-4633 d.d. 28 december 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Les médias font régulièrement état d'erreurs médicales. Certains de ces récits paraissent incroyables et font douter du sérieux et de la compétence du personnel médical et infirmier. Il peut difficilement en être autrement, car chaque jour, des milliers de médecins réalisent des myriades d'interventions parfois très complexes. Les erreurs, quelles qu'en soit l'origine, sont donc inévitables et montrent à chaque fois qu'elles sont humaines. Cette relativisation presque statistique ne doit pas faire oublier qu'il s'agit toujours d'êtres humains ; l'erreur a parfois des répercussions dramatiques pour leur existence ou celle de leurs proches. Les erreurs médicales ne sont pas toujours démontrables, le corps humain est souvent imprévisible et mêmes des interventions de routine peuvent mal tourner. Mais dans certains cas on peut indubitablement imputer la responsabilité au médecin.

Je souhaiterais une réponse aux questions suivantes :

1) Combien de cas d'erreurs médicales a t on enregistrés chaque année entre 2006 et 2010 ? Peut on en établir une nomenclature ou les ventiler en catégories, et quelle image donne cet exercice en ce qui concerne la qualité ? Quelle a été l'évolution de ces nombres et quelles conclusions peut on en tirer ?

2) Dans combien de cas ces erreurs ont elles donné lieu à une procédure judiciaire, chaque année entre 2006 et 2010 ? Avec quels résultats ?

3) Peut on établir des liens significatifs entre ces erreurs et certains actes médicaux, certaines catégories de médecins, certains hôpitaux, certaines régions et certaines caractéristiques des médecins comme l'âge et le sexe ?

 

Regelmatig berichten de media over medische fouten. Soms klinken deze verhalen ongelofelijk en brengen ze twijfel over de beroepsernst en bekwaamheid van artsen en verpleegkundigen. Het kan ook moeilijk anders, want dagelijks verrichten duizenden artsen tienduizenden soms erg complexe ingrepen. Fouten, van welke oorzaak ook, zijn daarom onvermijdelijk en bewijzen keer op keer een menselijk falen. Deze bijna statistische relativering mag niet verhullen dat het steeds gaat over mensen, waarbij deze fout soms dramatisch ingrijpt in hun leven of dat van hun omgeving. Medische fouten zijn niet altijd te bewijzen, het menselijk lichaam blijkt vaak onvoorspelbaar en zelfs routine-ingrepen kunnen helemaal ontsporen. Toch kan men soms zonder veel problemen een schuld leggen bij een behandelende arts, met een ontegensprekelijke bewijslast.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Hoeveel gevallen van medische fouten registreerde men jaarlijks, in de periode van2006 tot 2010? Kan men deze fouten rubriceren of in categorieën indelen en welk kwalitatief beeld geeft deze oefening? Hoe evolueerden deze aantallen en welke conclusies kan men hierbij trekken?

2) In hoeveel gevallen leidden deze fouten tot een rechtszaak (jaarlijks voor periode 2006 tot 2010) en met welke gevolgen?

3) Kan men deze medische fouten significant causaal verbinden met bepaalde medische handelingen, bepaalde categorieën van artsen, bepaalde ziekenhuizen, bepaalde regio's en bepaalde kenmerken van de artsen zoals leeftijd en geslacht?

 
Réponse reçue le 9 février 2012 : Antwoord ontvangen op 9 februari 2012 :

1) 2) 3) Le Collège des procureurs généraux nous dit que ces questions visent un ensemble de procédures très larges et implique de, tout d’abord, préciser que les procédures judiciaires initiées contre les médecins qui auraient commis une erreur médicale peuvent être de deux ordres:

- purement civiles :

La victime d’une erreur médicale (ou ses ayants-droits ou proches) peut intenter une action en responsabilité purement civile, devant les juridictions civiles, à l’encontre d’un ou de plusieurs médecins, membres du personnel infirmier ou à l’encontre de l’institution hospitalière. Ces procédures civiles ne font l’objet d’aucun enregistrement dans les systèmes informatiques du ministère public et le Collège des procureurs généraux ne dispose d’aucunes statistiques chiffrées relative à ce type de procédure.

Il convient encore d’observer que certaines demandes d’indemnisation des victimes d’erreurs médicales n’aboutissent jamais devant les cours et tribunaux et ne font pas l’objet d’une procédure judiciaire dans la mesure où une transaction ou un règlement amiable est conclu avec le médecin responsable et/ou la compagnie d’assurance qui le couvre en responsabilité professionnelle.

- purement pénales (ou pénales avec constitution de partie civile) :

Pour ces procédures, la problématique de l’erreur médicale est le plus souvent appréhendée par les qualifications infractionnelles suivantes :

-coups et blessures involontaires (article 418 et 420 du code pénal)

-homicide involontaire (article418 et 419 du code pénal) s’il en est résulté le décès de la victime.

On peut également retenir, de temps en temps, les qualifications pénales d’abstention de porter secours (article 422bis du code pénal) ou d’exercice illégal de l’art de guérir.

Ceci dit, les préventions de coups et blessures involontaires ainsi que d’homicides involontaires recouvrent des hypothèses très variées et diverses qui dépassent les seuls cas d’erreurs médicales (pour exemple, la mort ou les blessures causées par un accident de circulation automobile, l’exercice d’un sport, dans le cadre de son activité professionnelle ou encore les blessures provoquées par un animal,…).

La banque de données du Collège des procureurs généraux contient les affaires ayant les codes de préventions suivants : « 44-homicide involontaire » et « 46A-coups et blessures involontaires » mais ces deux codes dépassent très largement la question posée. Les analystes statistiques du Collège des procureurs généraux ne sont pas en mesure de chiffrer le nombre de cas dans lesquels des erreurs médicales ont conduit à une affaire judiciaire, pénale puisque le système REA/TPI ne dispose d’aucun code de prévention spécifique permettant de distinguer les faits relatifs à cette matière.

1) 2) 3) Het College van procureurs-generaal stelt dat deze vragen betrekking hebben op een geheel aan bijzonder ruime procedures. Bijgevolg moet in eerste instantie worden verduidelijkt dat de gerechtelijke procedures die worden ingesteld tegen geneesheren die een medische fout zouden hebben begaan van tweeërlei aard kunnen zijn:

- louter burgerlijk:

Het slachtoffer van een medische fout (of zijn rechtverkrijgenden of naasten) kan een louter burgerlijke aansprakelijkheidsvordering tegen een of meerdere geneesheren, het verpleegkundige personeel of de ziekenhuisinstelling bij de burgerlijke rechtbank instellen. Deze burgerlijke procedures worden niet in de informaticasystemen van het openbaar ministerie opgenomen en het College van procureurs-generaal beschikt over geen cijfergegevens inzake deze soort procedures.

Er moet ook worden opgemerkt dat sommige aanvragen tot schadeloosstelling van slachtoffers van medische fouten nooit tot bij de hoven en rechtbanken geraken en er dus geen gerechtelijke procedure wordt opgezet omdat met de verantwoordelijke geneesheer en/of de verzekeringsmaatschappij die zijn/haar beroepsaansprakelijkheid indekt tot een minnelijke schikking wordt gekomen of een regeling in der minne wordt gesloten.

- louter strafrechtelijk (of strafrechtelijk met burgerlijke partijstelling):

Voor deze procedures wordt de problematiek van de medische fout het vaakst gebruikt bij volgende misdrijfkwalificaties:

-onopzettelijke slagen en verwondingen (artikel 418 en 420 van het Strafwetboek)

-onopzettelijke doding (artikel 418 en 419 van het Strafwetboek) met de dood van het slachtoffer tot gevolg.

Soms kunnen ook de strafrechtelijke kwalificaties van schuldig verzuim (artikel 422bis van het Strafwetboek) of de illegale uitoefening van de geneeskunst worden weerhouden.

De tenlasteleggingen van onopzettelijke slagen en verwondingen en onopzettelijke doding omvatten bijzonder gevarieerde en verschillende hypotheses die de gevallen van medische fouten alleen overstijgen (bijvoorbeeld dood of verwondingen veroorzaakt door een verkeersongeval, door de uitoefening van een sport binnen het kader van de beroepsactiviteit of verwondingen veroorzaakt door een dier, …).

De gegevensbank van het College van procureurs-generaal bevat de zaken met volgende tenlasteleggingscodes: 44-“onopzettelijke doding” en “46A-onopzettelijke slagen en verwondingen”. Deze twee codes zijn echter heel wat ruimer dan de gestelde vraag. De statistische analisten van het College van procureurs-generaal kunnen geen cijfers geven voor het aantal gevallen waarbij medische fouten tot rechtszaken, strafzaken hebben geleid, omdat het REA/TPI-systeem over geen enkele specifieke tenlasteleggingscode beschikt aan de hand waarvan de feiten die verband houden met deze materie kunnen worden onderscheiden.