SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
6 mai 2011 6 mei 2011
________________
Question écrite n° 5-2292 Schriftelijke vraag nr. 5-2292

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

à la vice-première ministre et ministre de l'Emploi et de l'Égalité des chances, chargée de la Politique de migration et d'asile

aan de vice-eersteminister en minister van Werk en Gelijke Kansen, belast met het Migratie- en asielbeleid
________________
Comportement intolérable sur les lieux de travail - Nombre d'incidents - Mesures Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer - Aantal voorvallen - Maatregelen 
________________
lieu de travail
harcèlement moral
harcèlement sexuel
lutte contre la discrimination
werkplek
psychologische intimidatie
ongewenste intimiteiten
bestrijding van discriminatie
________ ________
6/5/2011Verzending vraag
11/7/2011Antwoord
6/5/2011Verzending vraag
11/7/2011Antwoord
________ ________
Question n° 5-2292 du 6 mai 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-2292 d.d. 6 mei 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Une vaste enquête menée en 2010 par Securex, un acteur international en matière de ressources humaines, a montré l'extrême fréquence, en Belgique, des comportements intolérables sur les lieux de travail. Les données proviennent de cinq études de référence différentes. Quelque 1 600 travailleurs ont, chaque fois, été interrogés par le biais d'un échantillon représentatif indépendant des entreprises. En voici quelques résultats :

- en 2010, 13 % des travailleurs ont affirmé être harcelés au travail, contre 14 % en 2009. 60 % des plaignants se sont présentés comme victimes de harcèlements par un dirigeant, 28 %, par un collègue, 21 % par un groupe de collègues et 9 % par des personnes extérieures (clients, fournisseurs, patients, etc.);

- en 2010, 9 % des travailleurs ont affirmé avoir été agressés au travail. Le chiffre est en forte baisse par rapport à 2009 – 13 % – et à 2008 : 14 %. En 2007, seuls 6 % de cas ont été enregistrés et 3 % des travailleurs se sont présentés comme victimes;

- en 2010, un travailleur sur 100 a déclaré avoir été victime de harcèlement sexuel au travail. Le chiffre était de 2 % en 2009, de 5 % en 2008 et de presque 3 % en 2006 et 2007. Dans pratiquement un cas sur quatre (24 %), le harcèlement sexuel est le fait d'un dirigeant. Dans un cas sur trois, il s'agit d'un collègue.

- en 2010, 12 % des travailleurs ont prétendu avoir fait l'objet de discriminations. Le pourcentage est semblable à celui de 2009, mais a baissé par rapport à 2008, où il était encore de 14 %. Dans 68 % des cas, la discrimination est le fait du dirigeant.

J'aimerais obtenir une réponse aux questions suivantes :

1) La ministre approuve-t-elle les résultats de cette étude ? Dispose-t-elle d'une étude ou de données concernant l'ampleur, la nature et d'autres caractéristiques ? Peut-elle me les communiquer ? Approuve-t-elle les évolutions positives révélées par cette étude ? Sur quels arguments fonde-t-elle sa réponse ?

2) Existe-t-il des points de contact en ce qui concerne les cas de comportement intolérable sur les lieux de travail ? Dans l'affirmative, la ministre peut-elle m'indiquer le nombre de plaintes introduites ces cinq dernières années ? Comment les abus sont-ils traités et quelles sont les suites réservées à ces plaintes ? Dans la négative, prendra-t-elle des mesures concrètes ou sur quels arguments se fonde-t-elle pour en expliquer l'absence ?

3) Comment ce phénomène est-il traité ? Qu'a entrepris la ministre ces dernières années pour réprimer ces phénomènes indésirables et faire baisser ces chiffres ?

 

Een uitgebreid onderzoek uit 2010 van Securex, internationale speler op gebied van human ressources dienstverlening, toonde aan dat grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer erg veel voorkomt in België. De data voor dit onderzoek zijn afkomstig uit vijf verschillende benchmarkstudies. In elke studie werden gemiddeld 1 600 werknemers via een bedrijfsonafhankelijke representatieve steekproef bevraagd. Hieruit enkele resultaten:

- in 2010 beweerde 13 % van de werknemers gepest te worden op het werk. In 2009 was dit nog 14 %. 60 % van de klagers bekende zich als slachtoffer van pesterijen door leidinggevende, 28 % door een collega, 21 % door een groep collega's en 9 % door externen (klanten, leveranciers, patiënten, …);

- in 2010 beweerde 9 % van de werknemers slachtoffer te zijn geweest van agressie op het werk. Dit is een sterke daling in vergelijking met 2009 en 2008. Toen beweerde respectievelijk 13 % en 14 % dit. In 2007 en 2006 werd er bijna geen agressie op het werk gerapporteerd, slechts 6 % en 3 % bekende zich als slachtoffer;

- in 2010 getuigde een op honderd werknemers slachtoffer te zijn geweest van ongewenst seksueel gedrag op het werk. In 2009 was dit 2 %, in 2008, 5 %. In 2006 en 2007 was het bijna 3 %. Bij bijna een op vier werknemers (24 %) komt het ongewenst seksueel gedrag van de leidinggevende. Bij een op drie werknemers gaat het om een collega;

- 12 % van de werknemers beweerde in 2010 gediscrimineerd te worden. Er is geen verschil met 2009, maar wel een daling in vergelijking met 2008. Toen was het nog 14 %. In 68 % van de gevallen discrimineert de leidinggevende.

Graag kreeg ik een antwoord op de volgende vragen:

1) Beaamt de geachte minister de resultaten van deze studie? Beschikt zij over onderzoek of gegevens met betrekking tot de omvang, de aard en andere kenmerken? Kan zij mij deze ter beschikking te stellen? Beaamt zij de positieve evoluties die deze studie naar voor schuift? Met welke argumenten zij haar antwoord?

2) Bestaan er meldpunten met betrekking tot gevallen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer? Zo ja, kan zij mij het aantal klachten voor de afgelopen vijf jaar bezorgen? Hoe worden deze misbruiken aangepakt en welke gevolgen werden er aan deze klachten gegeven? Zo neen, zal zij hieromtrent concrete maatregelen nemen of met welke argumenten verklaart zij de afwezigheid daarvan?

3) Hoe wordt dit fenomeen aangepakt? Wat ondernam zij de laatste jaren om deze ongewenste fenomenen te beteugelen en alzo deze cijfers te verminderen?

 
Réponse reçue le 11 juillet 2011 : Antwoord ontvangen op 11 juli 2011 :

Vous trouverez, ci-dessous, les informations demandées :

1) Les chiffres les plus récents dont nous disposons sont ceux de la cinquième enquête européenne sur les conditions de travail menée par la fondation européenne pour l’amélioration des conditions de vie et de travail. L’échantillon belge des travailleurs interrogés s’élevait à 4 000 personnes. Il ressort de cette enquête qu’au cours des douze derniers mois :

- 8,6 % (et 8,5 % en 2005) des travailleurs interrogés disent avoir été l’objet de harcèlement moral (l’enquête de Securex avance quant à elle les chiffres de 13 et 14 % pour les années 2010 et 2009) ;

- 2,9 % déclarent avoir été l’objet de violence physique au travail et 12,9 % de violence verbale (l’enquête de Securex avance quant à elle les chiffres de 9 et 13 % pour l’agression en général) ;

- 0,8 % déclarent avoir été l’objet de harcèlement sexuel (1,9 % en 2005) (l’enquête de Securex avance quant à elle les chiffres de 1 et 2 %).

Cette enquête comporte des précisions sur le genre, l’âge, le statut des travailleurs et leur secteur d’activité.

Une analyse plus détaillée et croisée des données belges sera lancée dans les prochaines semaines. Elles seront analysées en croisant les données, notamment en analysant les causes en ce qui concerne les risques psycho-sociaux mais aussi en regardant les données au travers notamment des secteurs d'activités et des professions.

Les différences de pourcentages entre les deux enquête peuvent s’expliquer par la différence :

- de l’échantillon (Dublin : 4 000 travailleurs – Securex :1 000 travailleurs)  ;

- de la méthode de questionnement (Dublin : interview – Securex : enquête en ligne) ;

- des choix de réponses (Dublin : oui-non-je ne sais pas – Securex : pas du tout d’accord, pas d’accord, plutôt pas d’accord, plutôt d’accord, d’accord, tout-à-fait d’accord).

2) La loi du 4 août 1996 relative au bien-être des travailleurs ainsi que l’arrêté royal du 17 mai 2007 relatif à la prévention de la charge psychosociale occasionnée par le travail, dont la violence et le harcèlement moral ou sexuel au travail définissent précisément les moyens d’action du travailleur qui s’estime victime de comportements abusifs. Ces dispositions légales viennent récemment d’être évaluées. Je vous invite à consulter les rapports finaux de ces évaluations sur le site du Service public fédéral (SPF) Emploi, Travail et Concertation sociale. Ils contiennent des statistiques sur le nombre de plaintes déposées auprès des services de prévention et de protection au travail ainsi qu’à l’inspection du contrôle du bien-être au travail. Le nombre de plaintes motivées déposées auprès de ces services de prévention reste stable depuis les 5 dernières années (environ 700) tandis que le nombre de demandes d’intervention informelles est en augmentation (3 209 en 2005 et 4 808 en 2009). Les plaintes déposées à l’inspection ont connu une baisse à partir de 2007 (elles ont diminué d’environ 800 à 600 par an).

La législation n’impose pas pour l’instant à l’employeur d’informer les parties et le service de prévention sur les suites qu’il compte donner à la plainte motivée analysée dans le rapport du conseiller en prévention. C’est une des raisons pour lesquelles nous ne disposons pas de données statistiques à ce sujet. Par contre le fait que les demandes d’intervention informelles soient plus ou moins sept fois plus nombreuses que le dépôt d’une plainte formelle permet de supposer que la procédure informelle mène à une issue positive puisqu’elle n’est pas suivie du dépôt d’une plainte formelle.

3) L’évaluation de cette législation a été réalisée à partir d’une large enquête en ligne adressée à tous les acteurs impliqués dans l’application de cette législation ainsi que par un approfondissement des résultats de l’enquête dans des groupes de discussion. Les rapports de cette évaluation contiennent des constats sur lesquels on pourra se baser pour analyser les pistes intéressantes pour les futures actions à mener pour améliorer encore l’application de cette législation dans les entreprises.

Parmi ces pistes on peut déjà citer la nécessité de :

- clarifier des obligations précises en matière de politique de prévention (dont les obligations de la ligne hiérarchique) ;

- renforcer la présence et les compétences des personnes de confiance vu l’efficacité de la phase informelle de la procédure ;

- accélérer le traitement de la plainte motivée ;

- attribuer plus de visibilité à l’inspection en tant que point de contact ;

- renforcer l’inspection ;

- continuer à informer les différentes parties (travailleur, employeur, délégué, membre du Comité pour la prévention) sur le rôle et les missions de chacun des acteurs impliqués par cette législation (conseillers en prévention psychosociale, médecins du travail, personne de confiance, inspection, délégué syndicaux, membre de la ligne hiérarchique) et de renforcer la collaboration entre ces différents acteurs.

Gelieve hierna de gevraagde inlichtingen te vinden:

1) De meest recente cijfers waarover wij beschikken zijn deze van de vijfde Europese enquête over de arbeids-omstandigheden uitgevoerd door de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden. Het aandeel Belgische werknemers die werden ondervraagd, bedraagt 4 000 personen. Uit deze enquête blijkt dat gedurende de laatste twaalf maanden:

- 8,6 % (en 8,5 % in 2005) van de ondervraagde werknemers zeggen het slachtoffer te zijn geweest van pesterijen (de enquête van Securex brengt cijfers naar voren van 13 en 14 % voor de jaren 2010 en 2009);

- 2,9 % verklaren het slachtoffer te zijn geweest van fysiek geweld op het werk en 12,9 % van verbaal geweld (de enquête van Securex brengt cijfers naar voren van 9 en 13 % voor agressie in het algemeen);

- 0,8 % verklaren het slachtoffer te zijn geweest van ongewenst seksueel gedrag (1,9 % in 2005) (de enquête van Securex heeft het over cijfers van 1 en 2 %).

Deze enquête bevat nadere gegevens over het geslacht, de leeftijd, het statuut van de werknemers en hun activiteitssector.

Een meer gedetailleerde en vergelijkende analyse van de Belgische gegevens zal de komende weken worden gelanceerd. Zij zullen worden geanalyseerd door de gegevens te vergelijken met name door de oorzaken te analyseren voor wat de psychosociale risico’s betreft, maar ook door naar de gegevens te kijken per activiteitssector en beroep.

De verschillen in percentages tussen de twee enquêtes kunnen worden verklaard door het verschil in:

- de steekproef (Dublin: 4 000 werknemers – Securex : 1 000 werknemers);

- de methode van ondervragen (Dublin: interview – Securex : online

enquête);

- de antwoordkeuzes (Dublin : ja-neen-ik weet het niet – Securex : helemaal niet akkoord, niet akkoord, eerder niet akkoord, eerder akkoord, akkoord, helemaal akkoord).

2) De wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers en ook het koninklijk besluit van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk beschrijft nauwkeurig de actiemiddelen voor de werknemer die zich het slachtoffer voelt van grensoverschrijdend gedrag. Deze wettelijke voorschriften werden recent geëvalueerd. Ik nodig u uit om de eindrapporten van deze evaluaties te consulteren op de website van de Federale Overheidsdienst (FOD) Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Zij bevatten de statistieken over het aantal klachten ingediend bij de diensten voor preventie en bescherming op het werk en de inspectie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk. Het aantal gemotiveerde klachten ingediend bij de preventiediensten blijft de laatste vijf jaren stabiel (ongeveer 700) terwijl het aantal vragen voor informele tussenkomsten stijgt (3 209 in 2005 en 4 808 in 2009). De klachten ingediend bij de inspectie kenden een daling vanaf 2007 (zij zijn gedaald van ongeveer 800 naar 600 per jaar).

Op dit ogenblik verplicht de wetgeving de werkgever niet om de partijen en de preventiedienst te informeren over het gevolg dat hij van plan is te geven aan de gemotiveerde klacht die onderzocht is in het rapport van de preventieadviseur. Dit is één van de redenen waarom we niet beschikken over statistische gegevens omtrent dit onderwerp. Daarentegen doet het feit dat het aantal vragen voor informele tussenkomsten zeven maal hoger ligt dan het neerleggen van formele klachten vermoeden dat de informele procedure leidt tot een positieve oplossing aangezien zij niet wordt gevolgd door een officiële klacht.

3) De evaluatie van deze wetgeving is gebeurd aan de hand van een grote online enquête die was gericht naar alle actoren die betrokken zijn bij de toepassing van deze wetgeving en ook door een diepgaandere bestudering van de resultaten van de enquête tijdens discussiegroepen. De rapporten van deze evaluatie bevatten vaststellingen waarop men zich zal kunnen baseren voor het bepalen van interessante pistes voor toekomstige acties ter bevordering van de toepassing van deze wetgeving in de bedrijven.

Volgende noodzakelijke pistes kunnen we al vermelden:

- het verduidelijken van de verplichtingen in verband met het preventiebeleid (waaronder de verplichtingen van de hiërarchische lijn);

- het versterken van de aanwezigheid en de bevoegdheden van de vertrouwens-personen gezien de doeltreffendheid van de informele fase van de procedure;

- het versnellen van de behandeling van de gemotiveerde klacht;

- meer zichtbaarheid geven aan de inspectie als aanspreekpunt;

- versterken van de inspectie;

- de verschillende partijen (werknemer, werkgever, afgevaardigde, lid van het Preventiecomité) blijven informeren over de rol en de taken van elk van de actoren betrokken bij deze wetgeving (preventieadviseurs psychosociale aspecten, arbeidsgeneesheren, vertrouwenspersoon, inspectie, syndicaal afgevaardigde, leden van de hiërarchische lijn) en versterken van de samenwerking tussen de verschillende actoren.