SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2010-2011 Zitting 2010-2011
________________
21 mars 2011 21 maart 2011
________________
Question écrite n° 5-1805 Schriftelijke vraag nr. 5-1805

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au vice-premier ministre et ministre des Affaires étrangères et des Réformes institutionnelles

aan de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken en Institutionele Hervormingen
________________
Convention entre l'UE et la Libye sur la rétention de demandeurs d'asile De overeenkomst tussen de EU en Libië over het tegenhouden van asielzoekers 
________________
courant migratoire
politique migratoire
Union européenne
Libye
asile politique
Italie
contrôle des migrations
demandeur d'asile
migratiestroom
migratiebeleid
Europese Unie
Libië
politiek asiel
Italië
controle van de migraties
asielzoeker
________ ________
21/3/2011Verzending vraag
5/5/2011Antwoord
21/3/2011Verzending vraag
5/5/2011Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-625 Requalification de : demande d'explications 5-625
________ ________
Question n° 5-1805 du 21 mars 2011 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-1805 d.d. 21 maart 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

En août 2006, le premier ministre italien, Silvio Berlusconi, a conclu un accord avec le colonel Kadhafi de Libye visant à empêcher les demandeurs d'asile africains de se rendre sur l'île italienne de Lampedusa. Depuis lors, peu de réfugiés ont encore réussi à gagner l'Europe par cette voie. Cet accord est appliqué sans exception car on ne tient absolument aucun compte du besoin de protection internationale ou d'assistance humanitaire de ces réfugiés. L'UE et les États membres ont fermé les yeux. En octobre 2010, l'UE a même conclu une convention avec la Libye en vue d'une collaboration concernant la gestion des flux migratoires et les contrôles aux frontières. L'UE paie à cet effet une contribution de 50 millions d'euros pour une période de trois ans. Dans le même temps, l'UE a également négocié un " accord-cadre " plus large prévoyant entre autres la réadmission par la Libye des ressortissants de pays tiers tentant de pénétrer en Europe en passant par la Libye.

Comment l'EU peut-elle tout d'un coup se mettre à négocier cette question avec cet État voyou ? La Libye ne se montre pas particulièrement conciliante en ce qui concerne le respect des droits de l'homme. Au contraire, quelques mois avant la signature de cette convention entre la Libye et l'UE, l'Organisation des Nations unies a été expulsée de Libye. Cela illustre la " vision particulière " que la Libye a de la protection des demandeurs d'asile. Elle ne veut pas que l'on s'intéresse de trop près à la manière dont elle traite les réfugiés. Les rapports d'Amnesty International sont eux aussi éloquents. On y parle de violations systématiques et graves des droits de l'homme. Amnesty en conclut que les demandeurs d'asile ne sont nullement en sécurité en Libye.

Maintenant que le régime de Kadhafi chancèle, nous pouvons constater de nos propres yeux le résultat de ces conventions. Voici quelques jours, j'ai visionné un film macabre et choquant montrant le sort de réfugiés décédés dans le désert libyen. Les milliers de réfugiés retenus en Libye sur ordre de l'Italie et de l'Europe, sont parqués quelque part dans le Sahara entre la Libye et le Niger et y sont abandonnés à leur sort. En tentant de se débarrasser de sa politique migratoire sur la Libye, qui joue le rôle d'un " videur ", l'UE se rend complice de la mort de plusieurs centaines de demandeurs d'asile.

Le ministre et, par extension, le gouvernement connaissaient-ils le contenu et les conséquences de cette convention entre l'Italie, l'UE et la Libye visant à assurer la surveillance et la protection des frontières extérieures de l'Union ? Le gouvernement était-il au courant de la situation misérable des demandeurs d'asile ? Le gouvernement était-il informé des graves violations des droits de l' homme et des centaines de morts qu'a provoqués cette convention ? Cette convention avec la Libye a-t-elle été discutée officiellement lors de réunions des ministres européens des Affaires étrangères ? Si oui, quel était le point de vue du gouvernement belge ?

La Belgique a-t-elle entrepris des actions contre ces conventions ? Les décideurs concernés étaient-ils conscients de leur complicité dans la mort de centaines, voire de milliers d'infortunés ? Cette forme de terreur faisait-elle partie de la défense des frontières extérieures de l'Europe ? L'Europe a-t-elle aussi conclu avec d'autres pays de tels accords de rétention ou de renvoi des demandeurs d'asile ? Le ministre a-t-il connaissance d'accords, de conventions ou de systèmes faisant également des victimes ? Quel est le point de vue du gouvernement quant à l'externalisation de la politique migratoire de l'UE dans des pays voisins (qui ne sont pas si regardants pour les droits de l'homme) ?

 

In augustus 2008 sloot de Italiaanse premier Sylvio Berlusconi een overeenkomst met Kolonel Kadhafi van Libië om asielzoekers uit Afrika te beletten naar het Italiaanse eiland Lampedusa te vluchten. Sindsdien slaagden nog maar weinig vluchtelingen erin om via deze weg Europa te bereiken. Dit gebeurt zonder uitzondering, want er wordt absoluut geen rekening gehouden met de nood aan internationale bescherming of humanitaire bijstand van deze vluchtelingen. De EU en de lidstaten lieten dit oogluikend toe. Sterker nog, in oktober 2010 sloot de EU een overeenkomst met Libië om samen te werken rond het beheer van migratiestromen en grenscontroles. Over een periode van drie jaar betaalt de EU hiervoor een bijdrage van 50 miljoen euro. Intussen was de EU ook aan het onderhandelen over een ruimer "kaderakkoord". Dat akkoord omvatte onder andere de terugname door Libië van onderdanen van derde landen die de EU via Libië binnenkomen.

Hoe kan de EU met deze schurkenstaat plots onderhandelen over deze kwestie? Libië is niet bepaald bijgedraaid op het gebied van respect voor de mensenrechten. Integendeel, enkele maanden voor deze overeenkomst tussen Libië en de EU is de VN Vluchtelingenorganisatie daar buitengezet. Het illustreert de 'aparte kijk' van Libië op de bescherming van asielzoekers. Ze willen immers geen pottenkijkers in hun omgang met vluchtelingen. Ook de rapporten van Amnesty International liegen er niet om. Daarin is sprake van systematische en grove schendingen van de mensenrechten. Amnesty komt daarbij finaal tot de conclusie dat asielzoekers in Libië absoluut niet veilig zijn.

Nu het regime van Kadhafi wankelt, kan men met eigen ogen constateren waartoe deze overeenkomsten leiden. Enkele dagen geleden kreeg ik een luguber en choquerend filmpje te zien over het lot van vluchtelingen die in de Libische woestijn aan hun einde zijn gekomen. De vele duizenden vluchtelingen die in opdracht van Italië en Europa door Libië worden tegengehouden, worden ergens tussen Libië en Niger gedumpt in de Sahara en daar aan hun lot overgelaten. In een poging haar migratiebeleid uit te besteden aan 'buitenwipper' Libië maakt de EU zich zodoende medeschuldig aan de dood van vele honderden asielzoekers.

Was de minister en bij uitbreiding de regering op de hoogte van de inhoud en de consequenties van deze overeenkomst tussen Italië, de EU en Libië ter bewaking en bescherming van de Europese buitengrenzen? Was de regering op de hoogte van de erbarmelijke toestand waarin de asielzoekers zich bevonden? Was de regering op de hoogte van de grove mensenrechtenschendingen en de honderden dodelijke slachtoffers als gevolg van deze overeenkomst? Werd deze overeenkomst met Libië officieel besproken op de vergaderingen van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken? Zo ja, wat was het standpunt van de Belgische regering?

Heeft België iets ondernomen tegen deze overeenkomsten? Waren de betrokken beslissers zich bewust van de medeplichtigheid aan de dood van honderden en mogelijk duizenden gelukszoekers? Was deze vorm van terreur ingecalculeerd in de verdediging van de buitengrenzen van Europa? Zijn er door Europa ook met andere landen soortgelijke afspraken gemaakt over het tegenhouden en/of het terugsturen van asielzoekers? Is de minister op de hoogte van afspraken, overeenkomsten of systemen die eveneens slachtoffers maken? Wat is het standpunt van deze regering met betrekking tot het 'outsourcen' van het EU migratiebeleid naar buurlanden (die niet allemaal even nauwgezet omspringen met mensenrechten)?

 
Réponse reçue le 5 mai 2011 : Antwoord ontvangen op 5 mei 2011 :

La question posée par M. Anciaux a déjà fait l’objet d’une réponse donnée le 3 mars dernier par le secrétaire d'État au Budget et à la Politique de Migration et d'Asile.

J’ajouterai les éléments suivants.

Depuis plusieurs années, l’Union européenne s’est efforcée de développer un dialogue sur la manière de gérer de manière plus efficace et conformément aux standards internationaux les flux migratoires qui transitent par la Libye vers l’Europe. Dans ce cadre, l’Union a toujours encouragé les autorités libyennes à signer et à ratifier la Convention de Genève de 1951 sur les réfugiés. En l’absence de cette ratification, l’Union a invité les autorités libyennes à mettre au moins en œuvre pleinement la Convention de 1981 d’Addis Abeba sur les problèmes spécifiques des réfugiés en Afrique, convention que le Libye a ratifiée. Cette Convention engage les États qui en sont partie à respecter le principe de non refoulement envers tous les migrants nécessitant une protection internationale et à coopérer avec le Haut Commissariat des Nations Unies pour les Réfugiés (UNHCR). Suite à la décision des autorités libyennes de fermer le Bureau du UNHCR, la Commission européenne a appelé les autorités libyennes à revenir sur cette décision et à négocier sans tarder avec cette agence un accord d’établissement, lui permettant de se réinstaller en Libye et d’y remplir pleinement son mandat.

Tous ces thèmes ont été discutés à nouveau le 4 octobre 2010 par les commissaires Malmström et Füle lors de leur visite à Tripoli. Lors de cette visite, la Commission et les autorités libyennes ont signé un agenda de coopération. Il faut toutefois relever que cet agenda ne lie que la Commission et la Libye. Cet agenda n’a en effet pas été soumis au Conseil de l’Union européenne. Il ne s’agissait d’ailleurs que dans un agenda et non pas d’un accord international. Cet agenda n’a pas été discuté dans le cadre du Conseil Affaires Étrangères de l’Union. La Commission a toutefois fait rapport de sa visite à Tripoli au Conseil Justice et Affaires intérieures du 4 et 5 octobre. Il faut également relever que l’agenda convenu à Tripoli incluait un engagement de la Commission et de la Libye à coopérer dans le domaine de l’asile, notamment dans la prise en charge des migrants se trouvant sur le territoire libyen et qui ont besoin d’une protection internationale.

Enfin, j’attire l’attention de l’honorable membre sur le fait que la problématique migratoire constitue une partie essentielle de l’accord-cadre qui était jusqu’il y a peu en négociation entre la Libye et l’Union européenne. L’Union européenne est en effet désireuse de régler cette problématique par une série de dispositions juridiquement contraignantes de façon à ce que toutes décisions soient prises conformément aux règles internationales en vigueur. Les événements récents en Libye ont cependant conduit l’Union européenne à suspendre ces négociations jusqu’à nouvel ordre. Je me réfère à cet égard à la déclaration faite le 23 février 2011 au nom de toute l’Union européenne par la Haute représentante Mme Ashton.

De vraag van de heer Anciaux maakte al het voorwerp uit van een antwoord dat op 3 maart gegeven werd door de Staatssecretaris voor Begroting en migratie- en asielbeleid.

Ik zal hier volgende elementen aan toevoegen.

Al een aantal jaar spant de Europese Unie zich in om een dialoog aan te gaan over een manier om de migratiestromen doorheen Libië naar de Europese Unie efficiënter en conform de internationale standaarden te beheren. In dit kader heeft de Unie de Libische autoriteiten steeds aangemoedigd om de Conventie van Genève van 1951 over vluchtelingen te ondertekenen en te ratificeren. Bij gebrek aan die ratificatie, heeft de Unie de Libische autoriteiten verzocht om minstens ten volle de Conventie van 1981 van Addis Abeba over de specifieke problemen van vluchtelingen in Afrika ten uitvoer te leggen, een conventie die Libië geratificeerd heeft. Deze Conventie verbindt de staten die er partij bij zijn ertoe om zich te houden aan het principe van “non refoulement” voor alle migranten die nood hebben aan internationale bescherming en om samen te werken met het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR). Na de beslissing van de Libische autoriteiten om het UNHCR-Bureau te sluiten, heeft de Europese Commissie de Libische autoriteiten opgeroepen om terug te komen op die beslissing en om zonder dralen met dit agentschap te onderhandelen over een vestigingsakkoord dat toelaat zich opnieuw in Libië te vestigen en er ten volle zijn mandaat uit te oefenen.

Over al deze thema’s werd opnieuw gediscussieerd op 4 en 5 oktober 2010 door de commissarissen Malmström en Füle tijdens hun bezoek aan Tripoli. Tijdens dit bezoek hebben de Commissie en de Libische autoriteiten een samenwerkingsagenda ondertekend. Er dient echter opgemerkt te worden dat deze agenda enkel de Commissie en Libië bindt. Deze agenda werd niet ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van de Europese Unie en er werd ook niet over gediscussieerd in het kader van de Raad Buitenlandse Zaken van de Unie. Het gaat bovendien enkel over een agenda en niet over een internationale overeenkomst. De Commissie heeft wel verslag uitgebracht over haar bezoek aan Tripoli op de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 7 oktober. De aandacht moet er ook op gevestigd worden dat de overeengekomen agenda in Tripoli ook een engagement van de Commissie en van Libië bevatte om samen te werken op het vlak van asiel, vooral wat betreft de tenlasteneming van migranten op het Libisch grondgebied en migranten die internationale bescherming nodig hebben.

Tenslotte mag ik het geachte lid er op wijzen dat de ganse migratieproblematiek een essentieel onderdeel uitmaakt van het kaderakkoord dat tussen Libië en de Europese Unie tot voor kort in onderhandeling was. Via een reeks juridische bindende bepalingen wenst de Europese Unie deze problematiek immers grondig te regelen en juridische zekerheid te creëren opdat alle beslissingen conform de internationaal geldende bepalingen worden genomen. De recente gebeurtenissen in Libië hebben de Europese Unie er evenwel toe aan gezet de onderhandelingen over deze kaderovereenkomst tot nader order op te schorten. Ik mag in dit verband verwijzen naar de verklaring van 23 februari 2011, in naam van de ganse Europese Unie, van Hoge Vertegenwoordigster, mevrouw Ashton.