SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2013-2014 Zitting 2013-2014
________________
29 novembre 2013 29 november 2013
________________
Question écrite n° 5-10486 Schriftelijke vraag nr. 5-10486

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

à la ministre de la Justice

aan de minister van Justitie
________________
la criminalisation croissante de l'action politique de toenemende criminalisering van de politieke actie 
________________
organisme génétiquement modifié
criminalité organisée
politique
genetisch gemodificeerd organisme
georganiseerde misdaad
politiek
________ ________
29/11/2013Verzending vraag
12/12/2013Antwoord
29/11/2013Verzending vraag
12/12/2013Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-4004 Requalification de : demande d'explications 5-4004
________ ________
Question n° 5-10486 du 29 novembre 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-10486 d.d. 29 november 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

En septembre, le tribunal correctionnel de Termonde a condamné à des peines de trois à six mois avec sursis onze activistes du Field Liberation Movement (FLM) pour avoir saccagé un champ où l’on testait des plants de pomme de terre génétiquement modifiés. On les a déclarés coupables de la destruction d’un champ de pommes de terre et d’association de malfaiteurs.

La condamnation pour « association de malfaiteurs » me préoccupe, car elle ne réprime pas le fait d’avoir déterré quelques pommes de terre, mais met hors-la-loi un groupe d’action politique. On criminalise ainsi tous ceux qui ont participé aux actions, même sans commettre d’acte répréhensible en soi. C’est un nouveau signe d’une dérive inquiétante de notre état de droit, d’une dévalorisation de l’action démocratique, d’une érosion du droit aux opinions dissidentes. Cela fait déjà longtemps que cette évolution me désole et m’inquiète. Qu’il s’agisse d’amendes au titre des SAC ou des procédures judiciaires, le rayon de l’action politique se réduit sans cesse, on veut la museler ou l’étouffer.

Pourtant, ce genre d’action est vital dans un système démocratique. Notre démocratie représentative - la moins mauvaise forme de gouvernement - n’est pas parfaite, car toutes les voix ne se font pas entendre aussi fort et ne contribuent pas autant au processus de décision. Il faut parfois passer à l’action sociale pour faire entendre des voix autrement muettes. Sans manifestations de protestation, nous n’aurions pas connu le suffrage universel, la justice sociale ou l’émancipation des divers groupes minoritaires. Puis-je souligner un énorme paradoxe : nous acclamons les manifestants de la place Tahrir ou de la place Taksim alors qu’ici, les opinions dissidentes sont de plus en plus criminalisées. Faut le faire.

Il n’est pas nécessaire de partager les positions des activistes du FLM pour désapprouver leur condamnation pour association de malfaiteurs. Ce sont les fondements de la liberté d’expression qui sont en cause. Que notre démocratie représentative ne devienne pas une démocratie répressive !

La ministre adhère-t-elle à mon opinion que le délit d’association de malfaiteurs figure au Code pénal en vue de lutter contre le (grand) banditisme et non de pénaliser les groupes d’action politique ? La ministre comprend-elle et partage-t-elle le souci, voire l’indignation, que cette condamnation suscite dans la société civile ? Y est-elle aussi attentive ? Dans l’affirmative, la ministre envisage-t-elle de prendre une initiative visant à préciser et à restreindre l’interprétation légale de l’association de malfaiteurs ? Ou soutiendrait-elle une initiative parlementaire en ce sens ?

 

Elf activisten van de Field Liberation Movement (FLM) zijn onlangs voor het vernielen van een proefveld met genetisch gemanipuleerde aardappelplanten door de correctionele rechtbank van Dendermonde veroordeeld tot voorwaardelijke celstraffen van drie tot zes maanden. Ze werden schuldig bevonden voor de vernielingen van een aardappelveld tijdens een actie en voor bendevorming.

De veroordeling voor "bendevorming" verontrust me bijzonder. Want de specifieke veroordeling voor bendevorming bestraft niet de eigenlijke daad van het uittrekken van enkele aardappelen, maar stelt een politieke actiegroep buiten de wet. Iedereen die aan de activiteiten deelnam, ook die mensen die op zich geen strafbaar feit stelden, wordt zo herleid tot een misdadiger. Het is het zoveelste teken aan de wand van een meer dan bedenkelijk uitrekking van onze rechtsstaat, een uiting van een evolutie naar minder respect voor democratische actie, een ontwaarding van het recht op afwijkende meningen. Een ontwikkeling die me - met veel spijt en argwaan - al veel langer opvalt. Of het nu GAS-boetes of gerechtelijke procedures zijn, het speelveld en de actieradius voor politieke actie worden steeds kleiner. Meer benepen. Meer geknepen.

Nochtans is zulke actie onontbeerlijk voor een levendig democratisch systeem. Onze representatieve democratie is namelijk niet perfect - hoewel tot op heden de minst slechtste regeringsvorm - want niet iedere stem klinkt even hard en bepalend in het besluitvormingsproces. Soms is sociale actie noodzakelijk om daardoor bepaalde stille stemmen toch te horen. Zonder maatschappelijk protest kwam er geen algemeen stemrecht, geen sociale rechtvaardigheid en geen emancipatie van welke minderheidsgroep dan ook. Mag ik daarbij wijzen op een torenhoge paradox: we bejubelen de betogers op het Tahrir en Taksim plein en tegelijkertijd criminaliseren we de dissidente stemmen bij ons steeds sterker. Faut le faire.

Men hoeft de mening van de activisten van de Field Liberation Movement niet te delen, om de veroordeling voor bendevorming af te keuren. Dit gaat om de fundamenten van de vrije meningsuiting, laten we van onze representatieve democratie geen repressieve democratie maken.

Beaamt de minister mijn opvatting dat het misdrijf 'bendevorming' bestaat om (zwaar) banditisme aan te pakken niet om politieke actiegroepen te criminaliseren? Begrijpt de minister de bezorgdheid en de verontwaardiging die deze veroordeling in het maatschappelijk middenveld teweegbrengt? Deelt zij deze alertheid? Zo ja, is de minister van plan om zelf een initiatief te nemen om de wettelijke interpretatie van bendevorming in te perken en beter te definiëren? Of is zij bereid een initiatief te ondersteunen dat vanuit het parlement wordt genomen?

 
Réponse reçue le 12 décembre 2013 : Antwoord ontvangen op 12 december 2013 :

En tant que ministre de la Justice, il est clair que je veux m'abstenir de tout commentaire de fond concernant une affaire judiciaire individuelle toujours en cours.

Dans le cas concerné, le tribunal correctionnel de Termonde a rendu le 24 septembre un jugement condamnant plusieurs prévenus à des peines d'emprisonnement effectives et à des amendes. Entre-temps, les prévenus ont interjeté appel de cette décision. Cet appel sera examiné par la cour d'appel de Gand.

La politique criminelle du ministère public n'est pas du tout axée sur la restriction du droit à la liberté d'expression et du droit de manifester. Ce sont des droits que je considère comme fondamentaux dans un état de droit et qui méritent donc d'être protégés par la justice.

Comme vous le savez peut-être, la manifestation du Field Liberation Mouvement (FLM) avait été annoncée comme une manifestation ludique et non violente, raison pour laquelle elle avait été autorisée par les autorités. Des accords constructifs avaient été conclus au préalable avec la police et le bourgmestre au sujet du déroulement de l'action, l'arrestation administrative sans violence des organisateurs ayant même été convenue, pour permettre précisément aux militants d'envoyer leur signal à la société.

Ces accords n'ont pas été respectés. L'enquête a montré que les intéressés avaient minutieusement préparé au sein de leur association une action de destruction du champ expérimental et que des actions similaires ultérieures avaient déjà été planifiées. Le ministère public a dès lors jugé opportun de poursuivre les intéressés pour destructions volontaires mais également pour association de malfaiteurs.

Dans son jugement du 24 septembre, le tribunal de Termonde a suivi l'argumentation du ministère public. Les éléments constitutifs de l'infraction 'association de malfaiteurs' sont l'existence d'une association, possédant un certain degré d'organisation, dont le but est de commettre une ou plusieurs infractions. Ces éléments sont laissés à l'appréciation du juge.

Dans le présent cas, le ministère public a pu, du moins sur la base du jugement en première instance du tribunal correctionnel de Termonde, apporter la preuve de l'existence d'un objectif criminel dans le chef de l'association de fait en question, créée sous la bannière du « Field Liberation Mouvement ». Il faut à présent attendre l'examen de l'affaire en degré d'appel.

Als minister van justitie wens ik mij uiteraard te onthouden van inhoudelijke commentaar op een gerechtelijke uitspraak in een individuele en nog lopende zaak.

In casu sprak de correctionele rechtbank van Dendermonde op 24 september een vonnis uit waarbij meerdere beklaagden werden veroordeeld tot effectieve gevangenisstraffen en geldboeten. Tegen deze zaak werd inmiddels door de beklaagden ook beroep aangetekend dat door het Hof van Beroep te Gent zal worden behandeld.

Het strafrechtelijk beleid van het Openbaar Ministerie is allerminst gericht op het beknotten van het recht op vrije meningsuiting en het recht om te betogen. Dit zijn rechten die ik uiterst belangrijk vind in een rechtstaat en die dus vanuit justitie bescherming verdienen.

Zoals u wellicht weet, werd de manifestatie door de Field Liberation Mouvement (FLM) aangekondigd als een ludieke en geweldloze manifestatie en werd die daarom vooraf toegestaan door de autoriteiten. Er werden met de politie en burgemeester vooraf constructieve afspraken gemaakt omtrent het verloop van de actie, waarbij zelfs de geweldloze administratieve aanhouding van de organisatoren werd overeengekomen, precies om de actievoerders toe te laten om hun maatschappelijk signaal te kunnen geven.

Deze afspraken werden niet nageleefd. Het onderzoek wees uit dat de betrokkenen de actie tot vernieling van het proefveld zorgvuldig binnen hun vereniging hadden voorbereid en dat er ook al volgende gelijkaardige acties werden gepland. Het Openbaar Ministerie oordeelde het daarom opportuun om de betrokkenen te vervolgen wegens kwaadwillige vernielingen, maar ook wegens bendevorming.

De correctionele rechtbank van Dendermonde is in haar vonnis van 24 september het Openbaar Ministerie in deze redenering gevolgd. De constitutieve elementen van het misdrijf ‘bendevorming’ zijn het bestaan van een vereniging, met een zekere graad van organisatie, die tot doel heeft een of meer misdrijven te plegen. Deze elementen worden aan de beoordeling van de rechter overgelaten.

In voorliggend geval kon het O.M., althans op basis van het vonnis van de correctionele rechtbank van eerste aanleg te Dendermonde, een criminele oprichtingsdoelstelling van de feitelijke vereniging in kwestie, opgericht onder het vaandel van “Field Liberation Movement”, aantonen. Het is nu afwachten hoe het hof in graad van beroep over de zaak zal oordelen.