SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2013-2014 Zitting 2013-2014
________________
12 novembre 2013 12 november 2013
________________
Question écrite n° 5-10338 Schriftelijke vraag nr. 5-10338

de Bert Anciaux (sp.a)

van Bert Anciaux (sp.a)

au ministre des Entreprises publiques et de la Coopération au développement, chargé des Grandes Villes

aan de minister van Overheidsbedrijven en Ontwikkelingssamenwerking, belast met Grote Steden
________________
les projets de la SNCB concernant les graffitis de NMBS-projecten betreffende graffiti 
________________
vandalisme
Société nationale des chemins de fer belges
vandalisme
Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen
________ ________
12/11/2013Verzending vraag
2/12/2013Antwoord
12/11/2013Verzending vraag
2/12/2013Antwoord
________ ________
Requalification de : demande d'explications 5-3863 Requalification de : demande d'explications 5-3863
________ ________
Question n° 5-10338 du 12 novembre 2013 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 5-10338 d.d. 12 november 2013 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Les graffitis sont un phénomène très répandu que l'on peut difficilement considérer comme neuf ou récent. Particulièrement dans un environnement urbain, les graffitis sont un mode d'expression qui fait partie de l'espace public. Il convient à cet égard de tenir compte à la fois des effets négatifs, comme le dommage purement matériel, l'impression de délabrement, etc., et des systèmes qui sont davantage explicatifs et mettent en évidence une culture urbaine, la créativité et l'esthétique. Il est évident que même l'approche répressive la plus volontariste et la plus énergique ne permet(tra) pas de maîtriser ce phénomène. Quoi qu'on en pense.

La SNCB, qui est un acteur public important, est sans nul doute l'une des victimes et cibles « privilégiées » des graffiteurs. Nombre de gares, de rames de trains, de cabines de signalisation, etc. sont maculées ou enjolivées - selon le point de vue - par des graffiteurs.

De temps à autre, la SNCB opte pour un projet proactif et invite les graffiteurs à exercer leur art de manière contrôlée dans l'espace public. Les exemples, entre autres à Bruxelles-Chapelle, sur la liaison Berchem-Anvers et à Duinbergen, prouvent que cette approche est particulièrement bien accueillie. Grâce à ces projets, la SNCB parvient à atteindre différents objectifs simultanément : une relation ouverte et constructive avec les graffiteurs et la jeunesse locale, l'ornement particulièrement beau et gai de l'environnement ferroviaire, la disparition partielle des graffitis indésirables et laids (les graffiteurs respectent mutuellement leur travail), etc. Je voudrais souhaiter bonne chance à la SNCB pour ces projets.

Le ministre partage-t-il l'évaluation extrêmement positive des projets de la SNCB qui autorisent de manière contrôlée les graffitis dans l'environnement des gares ? Dans quelle mesure cette approche découle-t-elle d'un choix structurel de la SNCB ? Ou bien les projets de ce type dépendent-ils fortuitement de l'esprit éclairé de responsables locaux ? Ces projets sont-ils coûteux en matériel et personnel ? Cette approche permet-elle des économies grâce à la diminution du nombre de graffitis indésirables et laids ? Le ministre juge-t-il important que la SNCB table davantage sur ces projets et compte-t-il encourager et stimuler cette approche ? La SNCB projette-t-elle de nouvelles initiatives ou des initiatives audacieuses dans ce domaine ? Cette approche acquerra-t-elle un caractère plus durable ?

 

Graffiti als wijdverspreid fenomeen kan bezwaarlijk nieuw of recent worden genoemd. Zeker in de stedelijke context vormen allerlei graffiti-uitingen een deel van de publieke omgeving. Daarbij moet men zowel de negatieve effecten, zoals de zuivere materiële schade, de verloederde aanblik, enzovoort in ogenschouw nemen, als de meer verklarende systemen, die wijzen op grootstedelijke cultuur, creativiteit en esthetiek. Het staat vast dat zelfs de meest koppige en doortastende repressieve aanpak dit fenomeen niet kan en zal beheersen. Tot spijt van wie dat benijdt.

De NMBS, als belangrijke publieke actor, is zeker een van de meest "bevoorrechte" slachtoffers of doelwitten van graffiteurs. Tal van stations, treinstellen, seinhuisjes enzovoort worden besmeurd of opgevrolijkt - afhankelijk van het standpunt - door graffiteurs.

Nu en dan kiest de NMBS voor een proactief project, waarbij de graffitiespuiters worden uitgenodigd om gecontroleerd hun kunst in de publieke ruimte toe te passen. De voorbeelden hiervan, onder andere Kappellekerk in Brussel, aan de verbinding Berchem-Antwerpen en in Duinbergen, bewijzen dat die aanpak bijzonder goed aanslaat. Met die projecten slaagt de NMBS erin om tegelijkertijd heel wat uiteenlopende doelen te bereiken: een open en constructieve relatie met de graffiteurs en de plaatselijke jeugdscene, de opvallend mooie en fleurige opsmuk van de spoorwegomgeving, het gedeeltelijk verdwijnen van ongewenste en ontsierende graffiti (graffiteurs respecteren elkaars werk), enzovoort. Ik wil de NMBS met deze projecten gelukwensen.

Deelt de minister de uiterst positieve evaluatie van de projecten waar de NMBS graffiti op een gecontroleerde wijze een kans geeft in de stationsomgevingen? In welke mate is die aanpak een structurele keuze van de NMBS? Of hangt dit soort van projecten af van de toevallige verlichte geest van plaatselijke verantwoordelijken? Zijn die projecten qua materiaal en personeelsinzet erg duur? Leidt die aanpak naar besparingen omdat de ongewenste en ontsierende graffiti vermindert? Vindt de minister het belangrijk dat de NMBS meer op die projecten inzet en wil hij die aanpak promoten en stimuleren? Koestert de NMBS in dat verband nieuwe of gedurfde initiatieven en zal die aanpak meer duurzaam worden uitgewerkt?

 
Réponse reçue le 2 décembre 2013 : Antwoord ontvangen op 2 december 2013 :

En réponse aux questions de l'honorable membre, le groupe Societe nationale des chemins de fer belges (SNCB communique les éléments suivants:

Depuis 2010, le Corporate Security Service de la SNCB-Holding, qui est compétent pour les problèmes de la sécurité sur le domaine ferroviaire, joue un rôle de premier plan dans la lutte contre les graffitis et le vandalisme. Les graffitis, en tant que forme illégale de vandalisme, est un phénomène difficile à combattre. La SNCB-Holding opte dès lors pour une approche intégrée et globale du vandalisme et des graffitis à travers les différents domaines et sous toutes ses facettes. Une seule mesure est cependant insuffisante. Selon la SNCB, une politique graffiti devrait également inclure, en plus d’une prévention situationnelle, une prévention ciblée sur l’auteur. Les projets graffiti en font partie.

Le point de départ est donc l’approche positive du graffiti, avec une préférence pour des œuvres d'art graffiti ou des peintures contrôlées. La fourniture d'un « mur de graffiti » légal, où les graffitis peuvent se faire à tout moment, n'en fait donc pas partie. Chaque projet graffiti coordonné par la SNCB-Holding est élaboré en consultation avec les partenaires locaux concernés, que ce soit dans le cadre d'un partenariat, qui analyse alors le problème de graffiti comme une forme de vandalisme pour un projet sur mesure, de préférence autour d'un thème. Un projet adapté au problème et à la situation locale est un facteur-clé de succès. Aucun projet graffiti n'est donc identique. Il est également œuvré au bon mélange de graffeurs renommés et expérimentés dans le monde du graffiti et un travail de haut niveau et de jeunes talents. Même le propre personnel intéressé et ayant une expérience artistique et en graffiti ont participé à ces projets (par exemple à Saint-Trond).

Les objectifs généraux d'un projet graffiti sont :

  • La prévention (de la prolifération) de graffitis illégaux ;

  • La réduction des coûts de main-d’œuvre et du nettoyage pour enlever les graffitis ;

  • L'augmentation de la viabilité de la gare pour un environnement propre et agréable ;

  • Le renforcement du sentiment de sécurité des passagers et du personnel.

Un projet graffiti dans une gare coûte en moyenne 1 800 euros au Groupe SNCB. Le prix dépend, entre autres, de l'emplacement et de la coopération locale. La mise à disposition de personnel est très limitée. Si nous faisons donc une analyse des coûts-avantages, nous pouvons parler d'une situation win-win. Car un projet graffiti assure à ce que les coûts de nettoyage de graffitis illégaux soient quasi nuls.

L'approche de la SNCB-Holding est structurelle. Après le succès de différents projets pilotes graffiti, le souhait est de consolider cette approche dans les années à venir par un plan et une vision claire plus large que les projets graffiti dans les gares. Le Corporate Security Service de la SNCB-Holding fait également partie d'un groupe de travail international graffiti au sein de COLPOFER (Collaboration des services de police ferroviaire et de sécurité).

In antwoord op de vragen van het geachte lid deelt de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS)-groep de volgende elementen mee:

Sinds 2010 heeft de Corporate Security Service van de NMBS-Holding, die instaat voor de veiligheidsproblemen op spoorwegdomein, een trekkersrol in de aanpak van graffiti en vandalisme. Graffiti als illegale vorm van vandalisme is een moeilijk te bestrijden fenomeen. Om die reden opteert de NMBS-Holding voor een geïntegreerde en integrale aanpak van vandalisme en graffiti: over de verschillende domeinen en in al zijn facetten. Eén alleenstaande maatregel is echter onvoldoende. Een graffitibeleid moet volgens de NMBS-Holding naast situationele preventie ook dadergerichte preventiemaatregelen bevatten. De graffitiprojecten zijn daar een onderdeel van.

Men vertrekt dus vanuit een positieve benadering van graffiti, met een voorkeur voor gecontroleerde graffiti pieces of kunstschilderingen. Het ter beschikking stellen van een legale ‘graffiti wall’, waar men eender wanneer graffitikunsten kan uitproberen, valt hier dus niet onder. Elk graffitiproject gecoördineerd vanuit NMBS-Holding is in samenspraak met de lokale relevante partners, al dan niet in het kader van een samenwerkingsverband, waarbij vervolgens het probleem van graffiti als vorm van vandalisme wordt geanalyseerd voor een project op maat, bij voorkeur gepaard met een thema. Een project op maat van het probleem en de lokale situatie is een belangrijke factor voor succes. Een graffitiproject is dan ook nergens hetzelfde. Er wordt ook steeds gestreefd naar een goede combinatie van befaamde en ervaren graffiti kunstenaars met respect in de graffitiwereld en met werk van een hoog niveau en jongeren met talent. Ook eigen personeel met interesse en ervaring binnen kunst en graffiti hebben al deelgenomen aan deze projecten (bijvoorbeeld: Sint-Truiden).

De algemene doelstellingen van een graffitiproject zijn:

  • Voorkomen van (een wildgroei van) illegale graffiti pieces en tags;

  • Verlagen van de werk- en reinigingskosten om graffiti te verwijderen;

  • Verhogen van de leefbaarheid van het station door een propere en aangename omgeving;

  • Verhogen van het veiligheidsgevoel van de reizigers en het personeel.

Een graffitiproject in een station kost gemiddeld 1 800 euro aan de NMBS-Groep. De prijs is onder meer afhankelijk van de locatie en de lokale samenwerking. De personeelsinzet is zeer beperkt. Als we dus een kosten-baten analyse doen, kunnen we spreken van een win-win situatie. Want een graffitiproject zorgt ervoor dat de reinigingskosten van illegale graffiti herleid worden tot quasi nul.

De aanpak van de NMBS-Holding is dus van structurele aard. Na het succesvol organiseren van verschillende graffitiproefprojecten wil men dit de komende jaren consolideren met een plan van aanpak en een duidelijke visie die breder gaan dan enkel de graffitiprojecten in stations. De Corporate Security Service van NMBS-Holding maakt ook deel uit van een internationale werkgroep graffiti binnen COLPOFER (Collaboration des services de police ferroviaire et de sécurité).