Vanwege de covidpandemie en de daaropvolgende felle heropleving van de economie is er een wereldwijde schaarste aan halfgeleiders of chips, die onontbeerlijk zijn voor de gehele industrie. De automobielsector werd het hardst getroffen door de schaarste van dit productieonderdeel, samen met de sector van de huishoudelektro.

Naast de ongemakken voor de consument (wagens, mobiele telefoons, consoles, enzovoort) heeft deze problematiek gevolgen voor de cyberveiligheid en de volksgezondheid, aangezien al die systemen ook grotendeels afhankelijk zijn van bestanddelen met chips.

Deze situatie toonde ook aan hoezeer Europa afhankelijk is van Aziatische producenten die wereldwijd een heel dominante positie innemen (Taiwan, Korea, China).

De Europese industrie was op dit stuk nog leidinggevend in het begin van de jaren 2000, maar dat is niet langer het geval ten gevolge van de verhuizing van de productie-eenheden, voornamelijk naar Azië.

Om dat probleem grondig aan te pakken heeft de Europese Commissie begin februari 2022 een chipwet voorgesteld, een programma om het technologisch leiderschap van Europa in de wereld te versterken. Het doel is dat Europa binnen de vijf of zes jaar zijn concurrentievermogen kan herstellen op de halfgeleidermarkt.

De gezondheidscrisis, de klimaatcrisis, geopolitieke spanningen en verstoring van de wereldhandel: de talrijke risico's op haperingen in de bevoorradingsketen doen ons vandaag beseffen dat we de productie van halfgeleiders terug naar Europa moeten halen. Dit is zeker zo als we weten dat elektrische wagens nog meer chips bevatten dan auto's met verbrandingsmotoren.

Daarom maakt de Europese Commissie een pakket van 42 miljard euro aan subsidies vrij om die omslag te maken. De chipwet bevat een gedeelte dat over het onderzoek gaat en een ander deel over de industrie.

Economie en wetenschappelijk onderzoek zijn beide een zaak van de federale overheid en de deelstaten (fundamenteel onderzoek, en onderzoek en innovatie op bedrijfsniveau) en daarom is de indiening van deze vraag in de Senaat zinvol.

De Commissie stelt voor om 12 miljard euro subsidies uit te trekken en te besteden aan onderzoek, waarvan 6 miljard uit de begroting van de Europese Unie (EU) komt en 6 miljard gestort wordt vanuit de Europese lidstaten.

Inzake de productie van chips zou de Europese Commissie 30 miljard euro aan de industrie toekennen om die toeleveringsketen terug naar Europa te brengen.

1) Hoe staat België tegenover dit programma voor de versterking van de Europese positie inzake halfgeleidertechnologie?

2) Wat zal de Belgische bijdrage zijn in de financiering van die pilootprojecten en welk bedrag zal België ontvangen om het onderzoek ter zake te stimuleren?

3) Hoe zal deze chipwet worden ingepast in ons ambitieuze herstelplan?

4) Het is bekend dat het Interuniversitair Micro-Electronica Centrum (IMEC) uit Leuven wereldleider is in onderzoek naar halfgeleiders en nanotechnologie, maar hoe zit dat in de rest van België?

2) Weet men al waar de toekomstige productielijnen zullen worden gevestigd?

3) Op welke return mogen we hopen voor de Belgische economie?

In de eerste plaats zij eraan herinnerd dat de Belgische herstelplannen reeds waren vastgesteld voordat de European Chips Act werd aangekondigd. Met name het herstelplan NextGenerationEU, met inbegrip van het investeringsprogramma, werd vastgesteld, vervolgens met de Europese autoriteiten besproken en uiteindelijk in de zomer van 2021 door hen goedgekeurd. Wij zijn inmiddels begonnen met de uitvoering ervan.

De European Chips Act is een wetgevingspakket over halfgeleiders om de tekorten aan halfgeleiders aan te pakken en de technologische voorsprong van Europa te versterken, dat op 8 februari 2022 door de Europese Commissie is voorgesteld. Er zij op gewezen dat dit voorstel nog door de Europese Raad en het Parlement moet worden besproken en geamendeerd. Veel aspecten moeten nog worden verduidelijkt. Met het oog op deze besprekingen vindt momenteel coördinatie plaats tussen de bevoegde Belgische autoriteiten.

Het is dus nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken, maar het ziet er nu al naar uit dat dit initiatief kansen kan bieden voor België, uiteraard in termen van strategische autonomie voor ons continent, in termen van bevoorradingszekerheid voor onze industrieën en gebruikers, maar ook voor Belgische bedrijven en onderzoeksinstellingen. In het bijzonder kunnen we denken aan het IMEC-onderzoekscentrum, dat zijn hoofdzetel in Leuven heeft, over de hele wereld vestigingen heeft en samenwerkt met de grootste namen uit de halfgeleidersector. Wat de industriële mogelijkheden betreft, is het nog te vroeg om te spreken over de locatie voor de halfgeleiderproduktie zelf. De mogelijkheden reiken echter verder en omvatten ook onderling verbonden industrieën en diensten. En daarvoor kunnen we nu al denken aan Belgische industriëlen in de materiaal- en chemiesector of onderzoekers in big data en artificiële intelligentie.

De verschillende bevoegde instanties beginnen reeds te onderzoeken welke concrete mogelijkheden zich kunnen voordoen en hoe de Belgische spelers het best kunnen worden gepositioneerd.