BELGISCHE SENAAT
________
Zitting 2010-2011
________
25 februari 2011
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 5-1510

de Martine Taelman (Open Vld)

aan de minister van Justitie
________
De herziening van strafzaken
________
strafrecht
vonnis
strafprocedure
________
25/2/2011Verzending vraag
19/10/2011Antwoord
________
Herkwalificatie van : vraag om uitleg 5-554
________
SENAAT Schriftelijke vraag nr. 5-1510 d.d. 25 februari 2011 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

In ons strafrecht kan slechts in zeer specifieke en uitzonderlijke omstandigheden worden overgegaan tot een herziening van strafzaken.

Herziening van in kracht van gewijsde gegane veroordelingen in criminele of correctionele zaken komt aldus slechts voor in zeer uitzonderlijke gevallen, die strikt omschreven zijn in onze strafwetgeving. Sinds 2007 kunnen definitief strafrechtelijk veroordeelden die na hun definitieve veroordeling in België door het Europees Hof voor de Mensenrechten in Straatsburg in het gelijk worden gesteld, een aanvraag tot heropening van de rechtspleging indienen.

Graag had ik de volgende vragen gesteld aan de minister.

1) Hoeveel maal werd tot op heden, en dit in de jongste vijf jaar, een vraag tot herziening van een definitief strafrechtelijk veroordeelde ontvankelijk verklaard?

2) Hoeveel maal werd tot op heden, en dit in de jongste vijf jaar, een vraag tot herziening van een definitief strafrechtelijk veroordeelde ontvankelijk verklaard op grond van respectievelijk artikel 443 Wetboek van strafvordering, 1°; 2° (valse getuigenis) of 3° (nieuw bewijs)?

3) Hoeveel maal heeft een definitief strafrechtelijk veroordeelde daadwerkelijk een herziening van zijn strafzaak bekomen tengevolge van het opduiken van nieuw bewijsmateriaal (art. 443 Wetboek van strafvordering, 3°) of ten gevolge van valse getuigenis (artikel 403 WSv, 2°)? Kan de minister dit uitvoerig bespreken?

4) Meent u dat een onterecht definitief strafrechtelijk veroordeelde burger momenteel over voldoende rechtsmiddelen beschikt - indien bijvoorbeeld nieuw bewijsmateriaal opduikt dat zijn of haar onschuld aantoont of indien de wetenschap nieuwe elementen van ontschuld kan aanleveren - om daadwerkelijk een herziening van zijn of haar strafrechtelijke veroordeling te bekomen? Kan de minister dit uitvoerig toelichten?

5) Hoe evalueert u de werking van de Engelse Criminal Cases Review Commission? Meent u dat ons land gelijkaardige initiatieven moet nemen? Zo ja, kan u dit toelichten? Zo neen, waarom niet?

Antwoord ontvangen op 19 oktober 2011 :

Vooreerst is het aangewezen beide begrippen, “heropening EHRM” en “herziening” nader te duiden:

- Heropening EHRM

Omschrijving:

Het type heropening EHRM duidt aan dat het hof van beroep is gevat nadat het Hof van Cassatie de bestreden beslissing heeft vernietigd en de heropening van de rechtspleging heeft bevolen.

Definitie:

Bij de wet van 1 april 2007 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering met het oog op de heropening van de rechtspleging in strafzaken (Belgisch Staatsblad van 9 mei 2007) wordt de mogelijkheid ingevoerd om, na een definitief arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens waarbij is vastgesteld dat het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden of de aanvullende protocollen, zijn geschonden, enkel wat betreft de strafvordering, de heropening te vragen van de rechtspleging die geleid heeft tot de veroordeling.

Het recht om de heropening van de rechtspleging te vragen komt toe:

  • aan de veroordeelde;

  • indien de veroordeelde overleden is of indien hij onbekwaam of afwezig verklaard is, aan zijn echtgenoot, aan diegene met wie hij wettelijk samenwoont, aan zijn bloedverwanten in de neerdalende en opgaande lijn, aan zijn broers of zusters;

  • aan de procureur-generaal bij het Hof van Cassatie, ambtshalve of op verzoek van de minister van Justitie .

De aanvraag, mits te voldoen aan een aantal ontvankelijkheidsvoorwaarden, en de behandeling ervan gebeuren respectievelijk bij en door het Hof van Cassatie .

Nadat het Hof van Cassatie de heropening van de rechtspleging heeft bevolen, trekt het de bestreden beslissing in, wanneer het deze beslissing zelf heeft gewezen. Het doet opnieuw uitspraak over het oorspronkelijk cassatieberoep, binnen de grenzen van de door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens vastgestelde schending.

In de andere gevallen vernietigt het Hof van Cassatie de bestreden beslissing. Het verwijst de zaak naar een gerecht van dezelfde rang als het gerecht dat de vernietigde beslissing heeft genomen, of vernietigt de bestreden beslissing zonder verwijzing.

- Herziening

Omschrijving:

Het type inschrijving herziening duidt aan dat het hof van beroep gevat werd nadat het Hof van Cassatie uitspraak heeft gedaan over een aanvraag tot herziening.

Definitie:

Herziening in strafzaken is een zogenaamd buitengewoon rechtsmiddel waarbij zowel de veroordeelde (of een familielid bij overlijden), als de Minister van Justitie het Hof van Cassatie verzoeken een gerechtelijke dwaling recht te zetten. Een herziening is mogelijk, met name:

  • wanneer twee vonnissen of arresten m.b.t. eenzelfde feit onverenigbaar zijn en uit deze tegenstrijdigheid de onschuld blijkt (Artikel 443, 1° Wetboek van Strafvordering );

  • wanneer de veroordeling steunde op een valse getuigenis (Artikel 443, 2° Wetboek van Strafvordering );

  • wanneer de veroordeelde onschuldig is of indien een strengere strafwet is toegepast dan die welke hij werkelijk heeft overtreden. Het bewijs hiervan volgt uit een feit dat zich voorgedaan heeft sedert zijn veroordeling of uit een omstandigheid die hij niet heeft kunnen aantonen tijdens de procedure (Artikel 443, 3° Wetboek van Strafvordering).

Het Hof van Cassatie zal in de gevallen voorzien in artikel 443, 1° en 2° Wetboek van Strafvordering de veroordeling(en) vernietigen en het ander hof van beroep de zaak opnieuw laten behandelen. In het geval voorzien in artikel 443, 3° Wetboek van Strafvordering, zal het Hof van Cassatie de zaak voor advies verwijzen naar het hof van beroep.

1. Er kunnen enkel cijfers gegeven worden voor de jaren 2008, 2009 en 2010, voor zover de gegevens correct werden ingevuld. Dit komt omdat het project “statistiek Hoven van Beroep (strafzaken) – ontwikkeling datawarehouse en webapplicatie” 2008 als statistisch beginjaar heeft genomen. Op het niveau van het hof van beroep werd, voor wat betreft de heropening EHRM, in de jaren 2008, 2009 en 2010 geen enkele nieuwe zaak ingeleid.

Bij de herziening werden er twee zaken afgesloten in 2008, geen enkele in 2009 en een zaak in 2010. Deze drie zaken werden ontvankelijk verklaard. In 2008 en 2009 werden er geen nieuwe zaken betreffende herziening ingeleid. In 2010 werden 2 nieuwe zaken betreffende herziening ingeleid.

2. 3. Noodzakelijke informatie om deze vragen te kunnen beantwoorden, is niet opgenomen in de nationale codelijsten. Daardoor kan er geen statistiek gegenereerd worden om een antwoord op deze vragen te geven.

4. Herziening kan worden aangewend om bepaalde veroordelingen, die op een vergissing blijken te berusten, te vernietigen.

Op een definitief geworden veroordeling kan worden teruggekomen in de door de wet op restrictieve wijze bepaalde gevallen (artikelen 443 tot 447bis Sv.).

Een eerste geval van herziening betreft de onverenigbaarheid tussen veroordelingen van verschillende personen voor één enkel misdrijf op zulke wijze dat de onschuld van één van de veroordeelden eruit blijkt (artikel 443, eerste lid, 1° Sv.).

Herziening is ook mogelijk na de definitieve veroordeling van een valse getuige (artikel 443, eerste lid, 2° Sv.).

Tenslotte kan herziening ook ingeval een nieuw feit de onschuld van de veroordeelde of de toepassing van een te zware straf bewijst. Dit nieuwe gegeven kan de latere veroordeling zijn van een andere beklaagde, in zulke omstandigheden dat de onschuld van een veroordeelde eruit blijkt. Het kan ook zijn dat de vooruitgang van de wetenschap doet twijfelen aan de conclusies van een deskundigenverslag waarop een veroordeling steunde (zie Declercq, R., Beginselen van strafrechtspleging, 2010, 1904 en Declercq, R., “herziening” in Comm.Straf., 2006).

De aanvraag tot herziening kan uitgaan van de veroordeelde, en als hij overleden, onbekwaam of afwezig verklaard is, ook van zijn echtgenoot, zijn bloedverwanten in rechte lijn, zijn broers en zusters, evenals van de minister van Justitie.

Als de aanvraag gegrond is op de onverenigbaarheid van veroordelingen of op een latere veroordeling voor valse getuigenis vernietigt het Hof van Cassatie de veroordelingen. De zaak wordt dan voor nieuwe behandeling verwezen naar een hof van beroep of een hof van assisen. Steunt de aanvraag op een nieuw feit en is zij ontvankelijk, dan verwijst het Hof van Cassatie ze voor advies naar een hof van beroep. Het hof van beroep onderzoekt of de aangevoerde nieuwe feiten beslissend genoeg schijnen en geeft een met redenen omkleed advies. Het Hof van Cassatie volgt het advies voor zover het conform de wet gegeven is. Het verwerpt de aanvraag tot herziening of verwijst de zaak naar een ander hof van beroep of hof van assisen.

Uit de voormelde wettelijke regeling en de toepassing ervan in de praktijk blijkt dat een ten onrechte strafrechtelijke veroordeelde over een afdoend rechtsmiddel beschikt om een herziening van zijn strafrechtelijke veroordeling te bekomen.

5. De Criminal Cases Review Commission is een onafhankelijke overheidsinstantie, die zaken onderzoekt van personen die zich ten onrechte veroordeeld achten. Zij gaat na of er nieuwe bewijzen of argumenten voorhanden zijn en kan in voorkomend geval de zaak naar de bevoegde rechtsinstantie overmaken met het oog op herziening.

Ik heb geen gegevens voorhanden om de werking van de betrokken instantie te kunnen evalueren. Ik stel alleen vast dat de aanvraag tot herziening wordt ingediend bij de Criminal Cases Review Commission, die autonoom beslist of de zaak al dan niet wordt doorverwezen met het oog op herziening naar de bevoegde rechtsinstantie.

De aanvraag tot herziening in het interne recht kan onmiddellijk bij het Hof van Cassatie worden ingediend, die in voorkomend geval een onterechte veroordeling kan vernietigen en de zaak kan verwijzen naar een hof van beroep of hof van assisen.