SÉNAT DE BELGIQUE BELGISCHE SENAAT
________________
Session 2016-2017 Zitting 2016-2017
________________
4 octobre 2017 4 oktober 2017
________________
Question écrite n° 6-1568 Schriftelijke vraag nr. 6-1568

de Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

van Jean-Jacques De Gucht (Open Vld)

au vice-premier ministre et ministre de la Sécurité et de l'Intérieur, chargé de la Régie des bâtiments

aan de vice-eersteminister en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken, belast met de Regie der gebouwen
________________
Espace Schengen - Principe de libre circulation - Vols - Contrôles d'identité - Exécution de contrôles occasionnels, non annoncés - Possibilités de dérogation Schengengebied - Principe van vrij verkeer - Vluchten - Identiteitscontroles - Doorvoeren van onaangekondigde occasionele controles - Derogatiemogelijkheden 
________________
transport aérien
contrôle de police
libre circulation des personnes
accord de Schengen
données personnelles
luchtvervoer
politiecontrole
vrij verkeer van personen
Akkoord van Schengen
persoonlijke gegevens
________ ________
4/10/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 2/11/2017)
5/4/2018Rappel
9/12/2018Dossier gesloten
4/10/2017Verzending vraag
(Einde van de antwoordtermijn: 2/11/2017)
5/4/2018Rappel
9/12/2018Dossier gesloten
________ ________
Aussi posée à : question écrite 6-1569
Réintroduite comme : question écrite 6-2168
Aussi posée à : question écrite 6-1569
Réintroduite comme : question écrite 6-2168
________ ________
Question n° 6-1568 du 4 octobre 2017 : (Question posée en néerlandais) Vraag nr. 6-1568 d.d. 4 oktober 2017 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

Il ressort d'une enquête réalisée par un média néerlandais (BNR nieuwsradio) qu'au moins dix compagnies aériennes situées dans l'espace Schengen n'effectuent aucun contrôle d'identité lors de l'enregistrement. Plusieurs collaborateurs de la radio se sont rendus récemment en vacances en Europe en n'emportant qu'un bagage à main et ils n'ont jamais dû présenter de pièce d'identité. Les billets avaient été réservés en ligne et pour l'enregistrement, seules les cartes d'embarquement ont dû être scannées.

Les compagnies aériennes ne savent dès lors pas qui se trouve à bord de leur avion. Sur le plan légal, elles ne doivent d'ailleurs pas contrôler les passagers car lorsque l'on voyage dans l'espace Schengen, on bénéficie de la libre circulation des biens et des services.

Au moins dix compagnies indiquent qu'elles n'effectuent en effet aucun contrôle d'identité aux portes d'embarquement pour des vols effectués dans l'espace Schengen. On trouve parmi celles-ci des grandes compagnies telles qu'EasyJet, Tui, Lufthansa, Ryanair et KLM.

Voyager librement en Europe sans avoir trop d'embarras est un acquis important du marché unique fondé sur la libre circulation des personnes. En cas de menace terroriste effective, on peut effectuer un contrôle systématique de l'identité des voyageurs à l'intérieur de l'espace Schengen, comme cela se fait aujourd'hui en France.

Une voie médiane est d'effectuer des contrôles aléatoires occasionnels, non annoncés, sans que cela ne porte atteinte au principe de la libre circulation des personnes à l'intérieur de l'espace Schengen.

Quant au caractère transversal de cette question, l'accord de gouvernement flamand met l'accent sur la prévention de la radicalisation et évoque la création d'une cellule regroupant des experts de divers domaines politiques en vue de prévenir, détecter et remédier à la radicalisation, avec un point central d'information et en collaboration avec d'autres niveaux de pouvoir. La coordination de cette cellule d'experts relève de l'Agence flamande de l'Intérieur. L'autorité fédérale joue un rôle clé, essentiellement en ce qui concerne l'approche proactive et le contrôle du respect des lois. À l'avenir, un fonctionnaire fédéral du service public fédéral (SPF) Intérieur intégrera cette cellule d'experts. Il s'agit dès lors d'une matière régionale transversale. Je me réfère également au plan d'action mis récemment sur pied par le gouvernement flamand en vue de prévenir les processus de radicalisation susceptibles de conduire à l'extrémisme et au terrorisme.

Je souhaiterais dès lors obtenir une réponse aux questions suivantes :

1) Est-il exact que si aucun bagage n'est enregistré pour des vols à l'intérieur de l'espace Schengen, les passagers ne doivent jamais présenter de pièce d'identité ? Saviez-vous qu'il n'y avait (plus) de contrôles d'identité dans les aéroports belges ? Dans l'affirmative, qu'en pensez-vous ? Dans la négative, pourquoi ?

2) Pouvez-vous me communiquer le nombre de compagnies aériennes actives dans nos aéroports, qui ne contrôlent pas l'identité de leurs passagers ? Pouvez-vous indiquer le nombre de passagers concernés annuellement ? Dans la négative, pourquoi ?

3) Que pensez-vous du fait que certaines compagnies contrôlent bien les bagages mais pas les pièces d'identité des passagers qui voyagent à l'intérieur de l'espace Schengen ? Pouvez-vous me dire comment cette situation est compatible avec le renforcement des contrôles dans le cadre du terrorisme ?

4) Quels sont les accords (européens) en matière de contrôles d'identité pour des vols effectués à l'intérieur de l'espace Schengen ? Qui est responsable de quoi ? Pouvez-vous préciser comment se répartissent les responsabilités entre les États membres, les aéroports, les compagnies aériennes et les services de sécurité et de contrôle ?

5) Dans quels cas des contrôles d'identité peuvent-ils être instaurés au sein de l'espace Schengen ? Les États membres de l'espace Schengen peuvent-ils procéder à leur propre évaluation en la matière ? Dans l'affirmative, sur quelles bases et, dans la négative, pouvez-vous évoquer la situation de la France ?

6) Quelles règles, rôles et responsabilités les compagnies aériennes et les aéroports ont-ils en ce qui concerne les contrôles d'identité dans l'espace Schengen ? Que peuvent-ils exactement contrôler ?

7) Quels accords ont-ils été conclus avec les compagnies aériennes et les aéroports belges sur la nécessité de procéder à des contrôles d'identité sur les vols effectués à l'intérieur de l'espace Schengen ? Quelles évaluations peuvent-ils faire eux-mêmes pour décider de procéder ou non à des contrôles d'identité ? Quelle est la répartition des tâches entre la police et les compagnies aériennes pour les contrôles d'identité des passagers aériens ?

8) Est-il exact que si les compagnies aériennes contrôlent une pièce d'identité pour vérifier que le nom indiqué correspond à celui de la carte d'embarquement, elles risquent une amende ? Dans la négative, quelles sont les règles ? Dans l'affirmative, combient d'amendes ont-elles été infligées en 2016 et en 2017 ?

9) Que pensez-vous de la voie médiane visant à convenir avec toutes les compagnies d'effectuer des contrôles d'identité occasionnels, non annoncés ? Êtes-vous d'accord d'instaurer cette mesure à certaines conditions ? Dans la négative, pourquoi ? Dans l'affirmative, pouvez-vous développer votre réponse ?

10) Que vous inspire la contradiction que représente d'une part le fait de prendre des mesures en vue de contrôler les identités pour garantir la sécurité et d'autre part le droit à circuler librement dans le cadre de la convention de Schengen ? Quelles sont les alternatives aux contrôles d'identité effectués par les compagnies sur les personnes qui sont dans le collimateur des services de sécurité ? Quelles en sont les conséquences pour les pouvoirs publics, les aéroports et les compagnies aériennes ?

11) Quel rôle joue la mise en oeuvre de la directive européenne (UE) 2016/681 du 27 avril 2016 du Parlement européen et du Conseil relative à l’utilisation des données des dossiers passagers (PNR) pour la prévention et la détection des infractions terroristes et des formes graves de criminalité, ainsi que pour les enquêtes et les poursuites en la matière, s'agissant de résoudre les problèmes constatés ? Quand la mise en oeuvre est-elle prévue ? Quels accords ont-ils été conclus à ce sujet au sein de l'Europe ? De quelle manière la directive est-elle mise en oeuvre dans notre pays et dans quelle mesure les compagnies aériennes sont-elles associées à ce processus ?

 

Uit onderzoek door Nederlandse media (BNR nieuwsradio) blijkt dat zeker tien luchtvaartmaatschappijen binnen het Schengengebied geen identiteitscontrole doen bij het inchecken. Diverse medewerkers van de radio gingen de afgelopen tijd binnen Europa op vakantie met enkel handbagage en hoefden nergens hun identiteitsbewijs te laten zien. De tickets waren online geboekt en om in te checken hoefden alleen de boarding passes te worden gescand.

Luchtvaartmaatschappijen weten dus niet wie er aan boord van hun vliegtuig zit. Wettelijk gezien hoeven ze ook niet te controleren, want als je binnen Schengengebied vliegt is er vrij verkeer van goederen en diensten.

Alvast tien maatschappijen geven aan dat ze inderdaad geen identiteitscontrole verrichten bij de gate als het om vluchten binnen het Schengengebied gaat. Daar zitten grote maatschappijen bij als EasyJet, Tui, Lufthansa, Ryanair en KLM.

Vrij reizen binnen Europa zonder te veel rompslomp is een belangrijke verworvenheid van de eengemaakte markt met vrij verkeer van personen. In het geval van daadwerkelijke terroristische dreiging kan een systematische controle van de identiteit van reizigers binnen het Schengengebied worden uitgevoerd, zoals heden in Frankrijk geschiedt.

Een gulden middenweg ligt in het onaangekondigd doorvoeren van steekproeven en occasionele controles zonder dat dit het principe van het vrij verkeer van personen binnen Schengengebied doorkruist.

Wat betreft het transversaal karakter van deze vraag : in het Vlaams regeerakkoord wordt er aandacht besteed aan het voorkomen van radicalisering en is er sprake van « het oprichten van een cel met experten uit de diverse beleidsdomeinen om radicalisering te voorkomen, te detecteren en te remediëren, met één centraal aanspreekpunt en in samenwerking met andere overheden ». De coördinatie van deze cel ligt bij het Agentschap Binnenlands Bestuur. Vooral wat betreft de proactieve aanpak en de handhaving vervult de federale overheid een sleutelrol. In de toekomst zal ook een federale ambtenaar van de federale overheidsdienst (FOD) Binnenlandse Zaken deel uitmaken van deze cel. Het betreft aldus een transversale gewestaangelegenheid. Ik verwijs tevens naar het recente actieplan van de Vlaamse regering ter preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme.

Ik had dan ook graag een antwoord gekregen op de volgende vragen :

1) Klopt de informatie dat als er geen bagage wordt ingecheckt bij vluchten binnen het Schengengebied, een passagier nooit een identiteitsbewijs hoeft te laten zien ? Was u geïnformeerd over het feit dat er geen identiteitscontroles (meer) plaatsvinden op Belgische luchthavens ? Zo ja, hoe oordeelt u hierover ? Zo nee, waarom niet ?

2) Kunt u meedelen hoeveel luchtvaartmaatschappijen die actief zijn op onze luchthavens de identiteit van hun passagiers niet checken ? Kunt u daarbij meedelen om hoeveel passagiers het jaarlijks gaat ? Zo nee, waarom niet ?

3) Wat vindt u van het feit dat bij bepaalde maatschappijen wel de bagage wordt gecontroleerd, maar niet het identiteitsbewijs van passagiers die reizen binnen het Schengengebied wordt gecontroleerd ? Kan u meedelen hoe dit past binnen de strengere handhaving in het kader van terrorisme ?

4) Wat zijn de (Europese) afspraken over identiteitsbewijscontroles bij vluchten binnen het Schengengebied ? Welke partijen zijn precies waarvoor verantwoordelijk ? Kunt u hierbij ingaan op de verdeling van verantwoordelijkheden tussen lidstaten, luchthavens, luchtvaartmaatschappijen en veiligheids- en handhavingsdiensten ?

5) In welke gevallen kunnen identiteitsbewijscontroles binnen het Schengengebied worden ingevoerd ? Kunnen lidstaten binnen het Schengengebied hier een eigen afweging van maken ? Zo ja, op welke gronden en zo nee, kunt u dan ingaan op de Franse situatie ?

6) Welke regels, rollen en verantwoordelijkheden hebben luchtvaartmaatschappijen en luchthavens bij identiteitscontroles binnen het Schengengebied ? Wat kunnen zij precies controleren ?

7) Welke afspraken zijn er met vliegtuigmaatschappijen en Belgische luchthavens gemaakt over de noodzaak om identiteitsbewijscontroles uit te voeren op vluchten binnen het Schengengebied ? Welke eigen afwegingen kunnen zij hierin maken om al dan niet over te gaan tot identiteitsbewijscontroles ? Wat is de taakverdeling tussen de politie en luchtvaartmaatschappijen bij de identiteitscontrole van luchtvaartpassagiers ?

8) Klopt de informatie dat indien luchtvaartmaatschappijen het identiteitsbewijs controleren om te zien of de naam overeenkomt met die op de boardingpass, zij een boete kunnen krijgen ? Zo nee, wat zijn dan de regels ? Zo ja, hoeveel boetes zijn er in 2016 en 2017 uitgedeeld ?

9) Wat vindt u van de gulden middenweg om met alle maatschappijen af te spreken om occasioneel en onaangekondigd identiteitscontroles door te voeren ? Bent u er voorstander van om deze maatregel in te voeren binnen bepaalde voorwaarden ? Zo neen, waarom niet ? Zo ja, kan u dit toelichten ?

10) Hoe ziet u het spanningsveld tussen het nemen van maatregelen om de identiteit te controleren om de veiligheid te waarborgen en het recht tot vrij reizen binnen het Schengenverdrag ? Wat zijn de alternatieven voor de identiteitscontroles door de maatschappijen om zicht te houden op bewegingen van personen die in beeld zijn bij de veiligheidsdiensten ? Wat zijn hiervan de consequenties voor de overheid, luchthavens en luchtvaartmaatschappijen ?

11) Welke rol speelt de implementatie van de Europese richtlijn (EU) 2016/681 van het Europees Parlement en de Raad van 27 april 2016 over het gebruik van persoonsgegevens van passagiers (PNR-gegevens) voor het voorkomen, opsporen, onderzoeken en vervolgen van terroristische misdrijven en ernstige criminaliteit om de geconstateerde problemen op te lossen ? Wanneer is de implementatie voorzien ? Welke afspraken zijn hier binnen Europa over gemaakt ? Op welke wijze wordt de richtlijn in ons land geïmplementeerd en in hoeverre zijn luchtvaartmaatschappijen hierbij betrokken ?