Tweetalige printerversie Eentalige printerversie

Schriftelijke vraag nr. 5-5728

van Nele Lijnen (Open Vld) d.d. 29 februari 2012

aan de vice-eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Europese Zaken

Malawi - Democratie - Beleid

Malawi
politieke situatie

Chronologie

29/2/2012Verzending vraag
9/5/2012Antwoord

Vraag nr. 5-5728 d.d. 29 februari 2012 : (Vraag gesteld in het Nederlands)

De laatste tijd melden steeds meer organisaties dat de vrijheid en democratie ernstig bedreigd worden in het Afrikaanse Malawi. Het land noemt zichzelf "het warme hart van Afrika", maar dit beeld begint steeds minder werkelijkheid te worden. Organisaties die opkomen voor de mensenrechten worden aangevallen en onder verdenking geplaatst. Niet-gouvernementele organisaties (ngo's) worden verweten dat ze niet transparant zijn en dat ze gefinancierd worden door buitenlandse fondsen, waardoor volgens het regime onderzoeken geoorloofd zijn. Journalisten worden geslagen en vervolgd. Een academicus die een lezing gaf over de revolutie in Egypte werd gearresteerd, vastgehouden en ontslagen. Er zijn nieuwe wetten gestemd die ervoor zorgen dat kranten zonder reden opgedoekt kunnen worden en de politie huizen kan binnenvallen zonder huiszoekingsbevel. Vorig jaar vielen er minstens 18 doden toen de politie met scherp begon te schieten op antioverheidsbetogers die wegliepen. Het mag duidelijk zijn dat de (pers)vrijheid in het land door het regime ernstig aan banden wordt gelegd. De pers en organisaties leveren felle kritiek op het regime, maar het is maar de vraag hoe lang ze nog actief mogen blijven.

De president, Bingu wa Mutharika, werd bij zijn verkiezing nochtans beschouwd als een vertegenwoordiger van de democratie en de vrijheid. Volgens mensenrechtenorganisaties begint hij zich echter steeds meer te gedragen als een dictator die elke vorm van protest, kritiek of verandering hard neerslaat. Hierbij concentreert de macht zich steeds meer rond zijn eigen figuur en ook de grondwet wordt volledig genegeerd. Normaal gezien moet Bingu aftreden in 2014, maar in de pers wordt gemeld dat hij wil proberen zijn ambt te verlengen tot 2016.

Graag had ik hieromtrent dan ook een gedetailleerd antwoord ontvangen op volgende vragen:

1) Hoe evalueert u de recente ontwikkelingen in het maatschappelijke en politieke landschap van Malawi? Hoe sterk is volgens u de positie van de president?

2) Verontrusten deze ontwikkelingen u? Denkt u dat de democratie in Malawi sterk genoeg is om deze trend naar een dictatuur te stoppen?

3) Welke rol kan België of Europa spelen in deze ontwikkelingen? Kan er iets gedaan worden om dit autoritaire regime te matigen en zo de democratie te beschermen?

4) Weet u of er ook landgenoten actief zijn bij onafhankelijke organisaties die proberen de democratie en de vrijheid te beschermen?

Antwoord ontvangen op 9 mei 2012 :

Ik deel uw analyse afgezien van het feit dat de president een derde mandaat zou nastreven.  President Mutharika heeft steeds verklaard, en dat nog enkele weken geleden, dat hij dat niet zou doen.  Het is waar dat hij probeert zijn broer in zijn plaats naar voren te schuiven.  Die werd verkozen tot de officiële DPP (Democratic Progressive Party)-kandidaat voor het presidentschap. 

1) De recente ontwikkelingen bevestigen de autoritaire neiging van President Mutharika, inzonderheid sedert zijn herverkiezing in mei 2009. De positie van Mutharika blijft sterk, maar hij wordt geconfronteerd met meer en meer tegenstanders, ook binnen zijn eigen partij: 41 leden van het DPP hebben een “Alliantie Hoop” opgericht die hervormingen wil. De traditionele oppositie blijft verdeeld tussen MCP (Malawi Congress Party) en UDF (United Democratic Front), maar ze laat meer en meer van zich horen. De Vice-Presidente Joyce Banda die zeer populair blijft, en aan de kant geschoven door Mutharika ten gunste van zijn broer, heeft haar eigen partij (“People’s Party”) opgericht. Binnen de UDF komt de zoon van oud-president Bakili Muluzi, Atupele Muluzi, ook op als een belangrijk figuur.

2) Ondanks de autoritaire tendensen blijft de pers zeer vrij in haar kritiek op de president, net zoals de oppositie (zie hierboven). Dus ja, de recente ontwikkelingen zijn alarmerend, maar tot nu toe is de president er niet in geslaagd de critici te muilkorven. Er is dus nog hoop. De volgende verkiezingen worden gehouden in 2014.  In tussentijd kan er veel gebeuren.

3) De Europese Unie is zeer kritisch ten opzichte van de uitingen van het regime.  De Britse Hoge Commissaris is zelfs uitgeroepen tot “persona non grata” in april 2011 omdat hij in een rapport de autoritaire uitspraken van de President aan de kaak had gesteld. Als reactie hierop heeft het Verenigd Koninkrijk haar begrotingshulp stopgezet. De Europese begrotingssteun werd ook bevroren, mede door de instelling “off track” door het IMF van de verbeterde kredietfaciliteit verleend aan Malawi. Duitsland zal haar vertegenwoordiging in Lilongwe drastisch verminderen. De Verenigde Staten hebben zich ook zeer kritisch opgesteld. Malawi is sterk afhankelijk van Westerse ontwikkelingshulp, en vooral Europese. Mutharika probeert wel om andere ondersteuning te vinden - waaronder China - maar wellicht ontoereikend om het gebrek aan Europese steun te compenseren.

4) Malawi is één van de drie partnerlanden van de Vlaamse Ontwikkelingssamenwerking, die vooral actief is op het gebied van gezondheid en landbouw, maar niet in de ondersteuning van niet-gouvernementele organisaties of andere organisaties die opkomen voor de mensenrechten. Er zijn slechts 28 geregistreerde Belgen in Malawi en bij mijn weten is geen daarvan actief op dit gebied.