3-216/1 | 3-216/1 |
30 SEPTEMBER 2003
Dit wetsvoorstel is ingegeven door de voorstellen van ordonnantie en van verordening betreffende het gebruik van open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de software, door mevrouw F. Schepmans en de heer F. Roelants du Vivier ingediend bij de Brusselse Hoofdstedelijke Raad.
De vooruitgang in de informatie- en communicatietechnologie verandert de relatie tussen burger en overheid.
De computermiddelen waarvan thans gebruik wordt gemaakt, wijzigen de manier waarop en de voorwaarden waaronder de burger toegang krijgt tot de informatie. De verwerking en de archivering van de meeste administratieve documenten is nu immers geïnformatiseerd. Ook worden documenten met behulp van de informatica via de communicatienetwerken verzonden en uitgewisseld.
Elke burger heeft het recht elk bestuursdocument te raadplegen, zoals bepaald in artikel 32 van de Grondwet.
De burgers moeten de garantie hebben dat de informatie van de overheid toegankelijk is.
De beveiliging en de duurzaamheid van de informatie moeten worden gegarandeerd.
Zonder toegankelijke informatie kan er geen sprake zijn van een optimaal overheidsmanagement.
De ontwikkeling van de wetgeving moet de technologische ontwikkeling volgen.
Om te garanderen dat de overheidsinformatie toegankelijk is, moeten de gegevensformaten en de bijhorende software voor zoveel mogelijk gebruikers en in de gunstigste omstandigheden toegankelijk zijn.
De informaticastandaarden bestaan uit de gegevensformaten waarin de gegevens gecodeerd zijn en uit de communicatieprotocollen. De standaard kan open of gesloten zijn. Indien hij gesloten is, betekent dat, dat de standaard eigendom is van een verkoper en dat hij vaak hoge licentiekosten met zich brengt. Indien de standaard open is, zijn de kenmerken en de broncode ervan vrij toegankelijk en vrij te gebruiken.
Hetzelfde geldt voor de software die van dergelijke standaarden gebruik maakt. De kenmerken en de broncodes van de open software zijn vrij toegankelijk en mogen vrij worden gebruikt.
Heel wat overheidsbesturen zijn zich daar reeds van bewust, maar momenteel doen informatici in overheidsdiensten in de praktijk nog vaak een beroep op gesloten standaarden en op software waarvoor de besturen niet over de broncode beschikken.
We stellen dus voor dat in de federale besturen algemeen gebruik wordt gemaakt van open standaarden en van software waarvan de broncodes beschikbaar zijn.
Open standaarden en software bieden heel wat voordelen voor de burgers en de besturen.
Kenmerkend voor open standaarden is dat niemand er de exclusieve eigendom van heeft, dat iedereen ze mag gebruiken en iedereen er een bijdrage toe kan leveren of op basis ervan een programma kan ontwikkelen.
Open standaarden krijgen concreet vorm in software waarvan de broncode beschikbaar is, zowel op het gebied van de toepassingsprogramma's als van de besturingssystemen.
Wanneer we de vergelijking met talen maken, dan zijn de open standaarden de gemeenschappelijke taal waardoor we met elkaar kunnen praten en zijn de programma's waarvan de broncode beschikbaar is, de naslagwerken die in die taal geschreven zijn, die voor iedereen toegankelijk zijn en die elkeen mag gebruiken.
Men heeft slechts echt voordeel bij open standaarden wanneer men ook gebruik maakt van de programma's waarvan de broncode beschikbaar is en welke die standaarden gebruiken in de toepassingen en de besturingssystemen.
Dankzij de open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's, zijn de programma's en de informaticasystemen van de besturen beter op elkaar afgestemd, wat de communicatieprocedures tussen die besturen en de burgers ten goede komt.
Kennis van de broncode en dus van de interne werking van de programma's is een waarborg voor de dienstverlening en de maintenance. Elk probleem kan snel worden opgespoord en gecorrigeerd. Hierdoor verbeteren kwaliteit en betrouwbaarheid.
Tevens leidt kennis van de interne werking van de programma's tot een betere beveiliging van de toepassingen en van de data en dus tot meer veiligheid voor de burger.
Open standaarden en beschikbaarheid van broncodes van programma's zijn geen technische normen, maar gebruiksvoorwaarden die zijn vastgelegd in de gebruikerslicentie.
Ook de verspreidingsvoorwaarden worden in de gebruikerslicentie vermeld. De gebruikerslicentie doet in geen geval afbreuk aan de auteursrechten.
Indien de specificaties en de broncodes van de standaarden en van de programma's niet beschikbaar zijn, dan zijn de overheidsbesturen aan hun leverancier gebonden, zelfs zonder dat ze de inhoud van de programma's en de wijze waarop ze werken kennen.
We moeten voorkomen dat feitelijke informaticamonopolies uiteindelijk, via de technologie, de aard van de relaties tussen burgers en besturen, de werking van de besturen en de wijze waarop de overheidsdata worden gebruikt, gaan sturen.
Wanneer men, dankzij het gebruik van open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's, niet afhankelijk is van één leverancier, kan men ook voorkomen dat computerdata verdwijnen.
Wanneer een softwarebedrijf verdwijnt of een programma niet langer ondersteunt en wanneer de standaard en het programma gesloten zijn, dan zullen problemen rijzen zodra men die data, die onder dat formaat in de toepassing geregistreerd werden, opnieuw wil gebruiken.
Met open standaarden en de toegang tot de broncode kunnen de data opnieuw worden gebruikt in dezelfde standaard en met compatibele programma's die door een andere leverancier ontwikkeld werden.
De open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's stellen de overheidsbesturen in staat de controle over de informatica, over de toepassingen en over de kosten ervan te behouden, zonder van één leverancier afhankelijk te zijn. Er is evenmin sprake van gedwongen updates, die duur en vaak ingewikkeld zijn, zoals dat vaak met gesloten programma's voorkomt.
Brede verspreiding van de open standaarden en van programma's waarvan de broncodes toegankelijk zijn voor iedereen, draagt er ook toe bij dat de concurrentie gestimuleerd wordt, wat alle gebruikers ten goede komt. Op die manier kunnen nieuwe ontwikkelingen en derhalve nieuwe banen tot stand komen.
Programma's waarvan de broncode beschikbaar is, passen ook in een ander economisch model dan gesloten programma's. Ondernemingen die gesloten programma's verkopen, maken hun ontwikkelingen te gelde door hoofdzakelijk de programma's te verkopen. Dienstverlening aan de gebruikers en opleiding zijn meestal marginale activiteiten.
Ondernemingen die programma's verkopen waarvan de broncode beschikbaar is, zijn meer gericht op dienstverlening, integratie van toepassingen en opleidingen.
In de Verenigde Staten maken de besturen en de overheidsinstellingen op talrijke gebieden waar criteria als kwaliteit, betrouwbaarheid en veiligheid essentieel zijn, momenteel bij voorkeur gebruik van open standaarden en van programma's waarvan de beschikbaarheid van de broncodes gegarandeerd is.
Europese initiatieven en programma's hebben tot doel het algemene gebruik van de open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's aan te moedigen en te ontwikkelen.
De Europese Commissie moedigt wetgevende initiatieven en bepalingen op dat gebied in verband met de overheidsbesturen aan.
Verscheidene Europese landen, zoals Duitsland, Denemarken, Frankrijk en Portugal werken aan wetgeving hierover.
Argentinië, Australië, Brazilië, China en Mexico doen hetzelfde.
Het gebruik in overheidsbesturen van open standaarden en van software waarvan de broncode beschikbaar is, verschaft de burgers een betere toegang tot de overheidsinformatie, wat toch een pijler van de Grondwet en van de democratie is.
De informaticatoepassingen waarvoor een beroep is gedaan op open standaarden en op programma's waarvan de toegang tot de broncode gegarandeerd is, dragen ook bij tot een goed bestuur, tot de kwaliteit, de betrouwbaarheid en de veiligheid van de informaticasystemen en tot kostenbeheersing.
De voordelen van open standaarden en van beschikbaarheid van de broncode van de programma's zijn voor de overheidsbesturen argumenten om deze bepalingen toe te passen.
Dit voorstel past in de Europese context van de ontwikkeling van een kennismaatschappij die toegankelijk is voor allen.
Artikel 3
Deze wet wil ervoor zorgen dat elke verwerking door de computer van gegevens waarover de federale besturen beschikken en elke uitwisseling of communicatie van data tussen besturen en tussen burger en bestuur op een betrouwbare, beveiligde wijze plaatsvindt. Toegang, stabiliteit in de tijd en compatibiliteit van programma's en hardware moeten hierbij gewaarborgd zijn en het billijkheidsbeginsel moet voorop staan.
De broncode van een programma is het geheel van instructies geschreven in een programmeertaal, die de werking van een programma bepalen. Alleen wie toegang heeft tot de broncode, weet echt hoe een programma werkt.
Het is van essentieel belang dat de federale besturen over die broncodes beschikken om hun informaticatoepassingen onder controle te hebben.
De informaticastandaarden omvatten de gegevensformaten en de communicatieprotocollen. De standaard kan « open » zijn, indien de volledige beschrijving ervan bekend is gemaakt, indien de broncode ervan beschikbaar is en indien hij onbeperkt mag worden gebruikt. De standaard is « gesloten » indien de beschrijving ervan niet werd bekendgemaakt, indien hij niet vrij kan worden gebruikt of indien hij alleen kan worden gebruikt door middel van een programma waarvan de broncode niet beschikbaar is.
Om de duurzaamheid van de data, de compatibiliteit van de systemen en de onbeperkte toegang te waarborgen, dient men niet alleen open standaarden te hebben, maar moeten de programma's die worden gebruikt om de in die standaarden opgeslagen gegevens te verwerken, eveneens open programma's zijn, waarvan de broncodes algemeen toegankelijk zijn en onbeperkt kunnen worden gebruikt.
Dit wetsvoorstel bepaalt dat de federale besturen gebruik moeten maken van open standaarden en onbeperkt toegang moeten hebben tot de broncode van de programma's.
De beschikbaarheid van de broncode van de programma's en het gebruik van open standaarden zijn gebruiksvoorwaarden die worden bepaald door de gebruikerslicentie en geen technische normen.
De verspreidingsvoorwaarden worden in de gebruikerslicentie bepaald. De gebruikerslicentie doet in geen geval afbreuk aan de auteursrechten.
Artikel 4
Door die maatregel wordt het algemene gebruik van open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de software in de federale besturen tot stand gebracht.
De belangrijke voordelen die het gebruik van open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode met zich brengen, zijn voelbaar in allerlei aspecten van het gebruik van de computersystemen : de compatibiliteit van de systemen en de interoperabiliteit bij data-uitwisseling en communicatie; de duurzaamheid van de data bij archivering van de informatie; de betrouwbaarheid, de veiligheid en de beheersing van de kosten en de toepassingen.
Artikel 5
Dit artikel zorgt ervoor dat het gebruik van de open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's in de federale besturen behouden blijft naarmate de computertoepassingen zich ontwikkelen.
Artikel 6
Om deze wet op de juiste wijze te doen toepassen, zullen de bevoegde federale informaticadiensten instaan voor zowel de coördinatie, de technologische controle als voor de archivering van de documenten en de broncodes in verband met de standaarden en de programma's. Deze taakbeschrijving is niet uitputtend.
Ze moeten zich aanpassen aan de nieuwe technologische ontwikkelingen en aan de eventuele problemen die voortvloeien uit de wijzigingen van de informaticamethodes.
De coördinatie moet worden waargenomen in samenwerking met de andere bevoegdheidsniveaus, met de andere Europese landen en met de bevoegde Europese en internationale instanties.
De in dit artikel bepaalde acties passen in de politieke doelstellingen die op Europees niveau zijn vastgelegd betreffende de ontwikkeling van de kennismaatschappij.
Artikel 7
Er wordt in een overgangsperiode van drie jaar voorzien, waarin de federale besturen hun informaticasystemen moeten aanpassen aan de open standaarden en over de broncodes zullen beschikken van de programma's waarvan ze gebruik maken.
Tegelijk krijgen de besturen informatie en aangepaste opleidingen aangeboden.
De criteria voor het gebruik van open standaarden en voor de toegankelijkheid van de broncodes van de standaarden en de programma's zullen worden opgenomen in alle nieuwe bestekken van de federale besturen. Dit zijn objectieve gebruiksvoorwaarden die gekoppeld zijn aan de vereisten inzake kwaliteit, betrouwbaarheid en beveiliging van de programma's.
De federale besturen en de andere bevoegdheidsniveaus zullen overleg moeten plegen om de criteria inzake open standaarden en de beschikbaarheid van de broncode van de programma's in de wetgeving over de overheidsopdrachten op te nemen.
| François ROELANTS du VIVIER. Christine DEFRAIGNE. |
Artikel 1
Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet.
Art. 2
Deze wet is van toepassing op de federale besturen.
Art. 3
§ 1. Voor de toepassing van deze wet wordt onder beschikbaarheid van de broncode van een programma verstaan :
het recht op onbeperkte toegang, analyse en wijziging van de broncode van het programma;
het recht om het programma en zijn broncode zonder beperkingen te gebruiken;
het recht om het programma en zijn broncode, alsook de eventuele wijzigingen onbeperkt te verspreiden.
De gebruikerslicentie waarborgt die beschikbaarheid van de broncode van het programma voor de gebruiker. Die criteria in verband met de beschikbaarheid van de broncode van de programma's zijn gebruiksvoorwaarden en geen technische normen.
§ 2. Open standaarden omvatten open formaten en open protocollen. Voor de toepassing van deze wet moet worden verstaan onder :
1º open formaat : elk gegevensformaat waarvoor :
de volledige technische specificatie wordt gepubliceerd en onbeperkt toegankelijk is;
de gebruikerslicentie geen enkele beperking oplegt bij het ontwikkelen en het gebruik van programma's die in dit formaat gecodeerde gegevens kunnen verwerken;
er ten minste een referentie-implementatie bestaat die beschikbaar is als programma waarvan de broncode beschikbaar is onder de voorwaarden zoals bepaald in artikel 3, § 1.
2º open protocol : elk communicatie-protocol waarvoor :
de volledige technische specificatie wordt gepubliceerd en onbeperkt toegankelijk is;
de gebruikerslicentie geen enkele beperking oplegt bij het ontwikkelen en het gebruik van programma's aan de hand waarvan informatie kan worden uitgewisseld via dit protocol;
er ten minste een referentie-implementatie bestaat die beschikbaar is als programma waarvan de broncode beschikbaar is onder de voorwaarden zoals bepaald in artikel 3, § 1.
De gebruikerslicentie waarborgt de gebruiker dat voldaan is aan de vereiste inzake open formaten en protocollen. Die criteria in verband met open formaten en protocollen zijn gebruiksvoorwaarden en geen technische normen.
Art. 4
Bij elke verwerving, behandeling, archivering, uitwisseling of mededeling van computergegevens maken de federale besturen uitsluitend gebruik van open formaten en protocollen en van programma's waarvan de broncode beschikbaar is onder de voorwaarden zoals bepaald in artikel 3.
Art. 5
De federale besturen mogen hun gebruik van de open gegevensformaten, de open communicatieprotocollen en de programma's waarvan de broncode beschikbaar is, niet op zodanige wijze beperken dat ze niet meer beantwoorden aan de voorwaarden van artikel 3, zelfs wanneer zij er verbeteringen of wijzigingen in aanbrengen.
Art. 6
De informaticadiensten van de federale besturen hebben als taak te controleren of het om open formaten en protocollen gaat en of de broncode van de programma's die de federale besturen gebruiken beschikbaar is, onder de voorwaarden die in artikel 3 bepaald zijn.
Tevens is het hun taak de referentiedocumenten en de broncodes van de programma's, van de formaten en de protocollen die door de federale besturen worden gebruikt en waarvan sprake is in artikel 3, te archiveren en te verspreiden.
Ook verspreiden ze informatie over de nieuwe informaticamethoden.
Ze coördineren de relaties met de gebruikers, de ontwikkelaars en de leveranciers.
Ze maken de inventaris van de programma's, van de formaten en van de protocollen per activiteitensector en evalueren de behoeften van de gebruikers.
Aan de hand van die inventaris en rekening houdend met criteria als interoperabiliteit, betrouwbaarheid, veiligheid en duurzaamheid, stimuleren ze de ontwikkeling van programma's waarvan de broncode beschikbaar is, van open formaten en protocollen en, indien nodig, zorgen ze ervoor dat ze worden toegepast. Ze controleren en integreren de eventuele aanpassingen ervan, zorgen voor de harmonisering ervan en stellen technische referenties voor.
Onder de voorwaarden van de gebruikerslicentie, staan ze ook in voor de verspreiding van de programma's waarvan de broncode beschikbaar is en van de open formaten en protocollen die in de federale besturen worden gebruikt.
Ze werken samen met de andere bevoegdheidsniveaus, de andere lidstaten van de Europese Unie, alsook met de Europese Commissie en met de andere bevoegde internationale instanties, om bij te dragen tot de interoperabiliteit, de betrouwbaarheid, de veiligheid en de duurzaamheid van de informatie- en communicatiesystemen en vooral tot de gelijke toegang voor alle burgers tot de kennismaatschappij.
Art. 7
De federale besturen beschikken over een termijn van drie jaar vanaf de datum van inwerkingtreding van deze wet om aan de voorschriften van deze wet te voldoen voor elk programma-, formaat- en protocoltype dat ze gebruiken.
Niettemin kan de Koning de in het vorig lid bepaalde termijn verlengen voor bepaalde specifieke taken waarvoor aangetoond is dat er geen oplossing bestaat met programma's waarvan de broncode beschikbaar is onder de in artikel 3 bepaalde voorwaarden.
Elk jaar stelt de Koning een verslag op over de toepassing van deze wet en deelt hij het aan het Parlement mee.
16 juli 2003.
| François ROELANTS du VIVIER. Christine DEFRAIGNE. |