6‑9 Belgische Senaat Gewone Zitting 2014‑2015 Plenaire vergaderingen Vrijdag 6 maart 2015 Namiddagvergadering	6‑9 Sénat de Belgique Session ordinaire 2014‑2015 Séances plénières Vendredi 6 mars 2015 Séance de l’après‑midi
Voorlopig verslag Nog niet goedgekeurd door de sprekers. Niet citeren zonder de bron te vermelden.	Compte rendu provisoire Non encore approuvé par les orateurs. Ne pas citer sans mentionner la source.
Inhoudsopgave	Sommaire
Mededelingen van de heer Paul Magnette, minister-president van de Waalse Regering, de heer Rudy Demotte, minister-president van de Regering van de Franse Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel en van de heer Rudi Vervoort, minister-president van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering. 4 Informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het Actieplatform van de Vierde VN‑Wereldvrouwenconferentie van Peking (Stuk 6‑97) 16 Bespreking. 16 Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale culturele en wetenschappelijke instellingen en de Gemeenschappen (en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) en de toekomst van het cultureel beleid in dit land (van de heer Bert Anciaux, de dames Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Véronique Jamoulle en Anne Lambelin, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen en Petra De Sutter, de heer Philippe Henry, de dames Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut, de heren Wouter Van Besien, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑109) 73 Bespreking. 73 Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid en de Gemeenschappen inzake de gezamenlijke aanpak in de strijd tegen kinderarmoede in ons land (van de heer Bert Anciaux, de dames Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Véronique Jamoulle en Anne Lambelin, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen, Petra De Sutter, Elisabeth Meuleman en Hélène Ryckmans, de heren Wouter Van Besien, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑111) 74 Bespreking. 74 Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag over de impact van het milieubeleid op de volksgezondheid, in het bijzonder met betrekking tot het gebruik van toxische producten of producten die toxisch worden beschouwd in het licht van de Europese normatieve teksten en de omzetting ervan in Belgisch recht, met name in het preventiebeleid (van de heer Philippe Mahoux, de dames Nadia El Yousfi, Latifa Gahouchi, Véronique Jamoulle, Anne Lambelin en Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen, Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heren Bart Van Malderen, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba, mevrouw Véronique Waroux, de heer Bert Anciaux, mevrouw Petra De Sutter, de heer Philippe Henry, de dames Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut en de heer Wouter Van Besien; Stuk 6‑117) 74 Bespreking. 74 Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten inzake de gezamenlijke aanpak van de strijd tegen kinderarmoede in ons land (van mevrouw Ingrid Lieten, de heer Bert Anciaux, de dames Cindy Franssen, Miranda Van Eetvelde en Lieve Maes, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Petra De Sutter, de heren Philippe Henry, Jean-Paul Wahl en François Desquesnes, de dames Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Christie Morreale, Olga Zrihen, Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut, de heer Wouter Van Besien, de dames Christiane Vienne, Véronique Jamoulle, Latifa Gahouchi, Anne Lambelin en Nadia El Yousfi, de heer Patrick Prévot, de dames Karin Brouwers, Sonja Claes en Brigitte Grouwels, de heren Johan Verstreken, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑162) 75 Bespreking. 75 Inoverwegingneming van voorstellen. 79 Overlijden van een oud-senator 79 Stemmingen. 80 Informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het Actieplatform van de Vierde VN‑Wereldvrouwenconferentie van Peking (Stuk 6‑97) 80 Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten inzake de gezamenlijke aanpak van de strijd tegen kinderarmoede in ons land (Stuk 6‑162) 81 Regeling van de werkzaamheden. 81 Berichten van verhindering. 81 Bijlage. 82 Naamstemmingen. 82	Communications de M. Paul Magnette, ministre-président du Gouvernement wallon, de M. Rudy Demotte, ministre-président du Gouvernement de la Communauté française/Fédération Wallonie-Bruxelles et de M. Rudi Vervoort, ministre-président du Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale. 4 Rapport d’information concernant le suivi de la mise en œuvre de la Plateforme d’action de la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes (Pékin) (Doc. 6‑97) 16 Discussion. 16 Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre, d’une part, les institutions culturelles et scientifiques fédérales et, d’autre part, les Communautés (et la Région de Bruxelles-Capitale) et concernant l’avenir de la politique culturelle dans notre pays (de M. Bert Anciaux, Mmes Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Véronique Jamoulle et Anne Lambelin, M. Philippe Mahoux, Mme Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen et Petra De Sutter, M. Philippe Henry, Mmes Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut, MM. Wouter Van Besien, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux; Doc. 6‑109) 73 Discussion. 73 Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale et les Communautés en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (de M. Bert Anciaux, Mmes Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Véronique Jamoulle et Anne Lambelin, M. Philippe Mahoux, Mme Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen, Petra De Sutter, Elisabeth Meuleman et Hélène Ryckmans, MM. Wouter Van Besien, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux ; Doc. 6‑111) 74 Discussion. 74 Demande d’établissement d’un rapport d’information sur l’impact sur la Santé publique des politiques environnementales, particulièrement en ce qui concerne l’utilisation de produits toxiques ou considérés comme toxiques au regard des textes normatifs européens et de leur traduction en droit belge, notamment dans les politiques de prévention (de M. Philippe Mahoux, Mmes Nadia El Yousfi, Latifa Gahouchi, Véronique Jamoulle, Anne Lambelin et Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen, Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, MM. Bart Van Malderen, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba, Mme Véronique Waroux, M. Bert Anciaux, Mme Petra De Sutter, M. Philippe Henry, Mmes Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut et M. Wouter Van Besien; Doc.6‑117) 74 Discussion. 74 Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale, les Communautés et les Régions en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (de Mme Ingrid Lieten, M. Bert Anciaux, Mmes Cindy Franssen, Miranda Van Eetvelde et Lieve Maes, M. Philippe Mahoux, Mme Petra De Sutter, MM. Philippe Henry, Jean-Paul Wahl et François Desquesnes, Mmes Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Christie Morreale, Olga Zrihen, Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut, M. Wouter Van Besien, Mmes Christiane Vienne, Véronique Jamoulle, Latifa Gahouchi, Anne Lambelin et Nadia El Yousfi, M. Patrick Prévot, Mmes Karin Brouwers, Sonja Claes et Brigitte Grouwels, MM. Johan Verstreken, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux ; Doc. 6‑162) 75 Discussion. 75 Prise en considération de propositions. 79 Décès d’un ancien sénateur 79 Votes. 80 Rapport d’information concernant le suivi de la mise en œuvre de la Plateforme d’action de la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes (Pékin) (Doc. 6‑97) 80 Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale, les Communautés et les Régions en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (Doc. 6‑162) 81 Ordre des travaux. 81 Excusés. 81 Annexe. 82 Votes nominatifs. 82
Voorzitster: mevrouw Christine Defraigne (De vergadering wordt geopend om 10.15 uur.)	Présidence de Mme Christine Defraigne (La séance est ouverte à 10 h 15.)
Mededelingen van de heer Paul Magnette, minister-president van de Waalse Regering, de heer Rudy Demotte, minister-president van de Regering van de Franse Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel en van de heer Rudi Vervoort, minister-president van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering	Communications de M. Paul Magnette, ministre-président du Gouvernement wallon, de M. Rudy Demotte, ministre-président du Gouvernement de la Communauté française/Fédération Wallonie-Bruxelles et de M. Rudi Vervoort, ministre-président du Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale
De voorzitster. –	Mme la présidente. – Je remercie vivement les ministres-présidents de leur présence. Notre Sénat est très heureux de les accueillir et d’entendre leur vision du rôle que peut jouer notre assemblée dans le nouveau paysage institutionnel de notre pays. Il lui incombe de créer des liens et des relations entre le fédéral et les entités fédérées qu’il représente à la suite de la sixième réforme de l’État.
Mevrouw Elisabeth Meuleman (Groen). – Mevrouw de voorzitster, ik betreur dat de minister-president van Vlaanderen hier op dit ogenblik niet aanwezig kan zijn. Ik vernam dat u een aantal brieven hebt gestuurd, dat u vervolgens ook nog telefonisch contact hebt opgenomen, maar dat er aanvankelijk weinig bereidwilligheid was om aanwezig te zijn in de Senaat. Ondertussen hoor ik dat de minister-president misschien toch zal komen, maar op een later tijdstip. Ook dat is een spijtige zaak. Het was goed geweest dat we hier allemaal op hetzelfde moment aanwezig konden zijn. Ik denk dat iedereen wel bereid zou zijn geweest om zijn agenda aan te passen zodat alle deelstaten op hetzelfde moment aanwezig konden zijn en er ook een debat kon worden gevoerd. Dat is uiteindelijk toch de essentie van de nieuwe rol van de Senaat, om er als ontmoetingsplaats tussen de deelstaten, voor te zorgen dat kan worden gedebatteerd over die zaken waarvoor wij vinden dat samenwerking noodzakelijk is. Er bestaan wel degelijk zulke thema’s. Zo zijn wij elk in zijn deelstaat enorm bezig met het thema deradicalisatie. In Vlaanderen wordt daarvoor een plan opgesteld. Ook in Wallonië en Brussel houdt men zich bezig met deze problematiek. Als ergens samenwerking en een betere coördinatie noodzakelijk zijn, dan is het toch wel voor dit thema. Er zijn echter nog zulke thema’s. Daarom zou het toch wel goed geweest zijn dat alle minister-presidenten hier aanwezig waren om een discussie ten gronde te voeren. Mevrouw de voorzitster, ik weet niet of u al meer weet en of, wanneer de minister-president van Vlaanderen zijn toelichting is komen geven, iedereen nog eens aanwezig zal kunnen zijn om gezamenlijk deze discussie te houden.	Mme Elisabeth Meuleman (Groen). –
De voorzitster. – Ik heb uw opmerkingen begrepen. Ik heb de heer Bourgeois een aantal brieven gestuurd en ik wacht nu op zijn antwoord. Het is de bedoeling om in de Senaat alle deelstaten te horen en een debat te voeren met alle deelstaten. Daarom heeft het Bureau beslist het debat te houden wanneer alle minister-presidenten in de Senaat zijn gehoord.	Mme la présidente. –
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Het Bureau heeft die discussie al gevoerd. Toch sluit ik me aan bij de uitdrukkelijke vraag om ook de ministers-presidenten van de Vlaamse en de Duitstalige Gemeenschappen in de Senaat te horen en nadien een gemeenschappelijk debat te voeren, liefst in aanwezigheid van de vijf ministers-presidenten. Dat hoeft voor mij niet allemaal vandaag te gebeuren; voor mij telt vooral dat de ministers-presidenten worden gehoord en dat het debat binnenkort kan worden gevoerd.	M. Bert Anciaux (sp.a). –
De heer Philippe Mahoux (PS). –	M. Philippe Mahoux (PS). – Puisque les trois ministres-présidents sont présents, je propose qu’on leur donne la parole. De toute façon, le débat est reporté à une date ultérieure.
De heer Paul Magnette, minister-president van de Waalse Regering –	M. Paul Magnette, ministre-président du Gouvernement wallon – Madame la Présidente, Mesdames et Messieurs les Sénatrices et Sénateurs, je vous remercie pour votre invitation. En tant qu’ancien sénateur, durant une période certes limitée où je n’ai pas été très assidu dans une période notamment marquée par la campagne électorale, je suis heureux de revenir ici pour vous faire part de quelques réflexions sur ce que les entités fédérées – en tout cas celle que j’ai le grand plaisir de présider, la Wallonie – peuvent attendre de cette noble assemblée. Je me réjouis que nous entrions dans ce débat de fond. De divers horizons émanent des questions sur le rôle du Sénat: à quoi sert le Sénat? Faut-il un Sénat? Que doit-on faire du Sénat? L’Histoire est l’Histoire. Des réformes ont été adoptées. Le Sénat existe aujourd’hui avec son mode d’élection et les compétences qui lui ont été attribuées. Concentrons-nous à le faire fonctionner! Quand on a un marteau, on peut passer son temps à se demander s’il est utile, s’il n’en faudrait pas un plus gros ou un plus pointu d’un côté ou avec un manche plus long ou plus court. Ou alors on peut décider de s’en servir pour enfoncer des clous. Je propose que, plutôt que de continuer éternellement à nous interroger sur l’outil, que nous nous en servions. Pour la Wallonie, le Sénat doit jouer un triple rôle majeur: réforme de l’État, conflits d’intérêts et chambre de réflexion. D’autres rôles auraient pu être envisagés. À titre personnel, j’ai longtemps plaidé pour que le Sénat devienne la chambre internationale. Nous vivons dans un contexte d’européanisation et d’internationalisation croissante de la politique. Notre droit est très largement déterminé par des directives et des règlements européens et par des traités internationaux de plus en plus nombreux. Il aurait pu être utile qu’une chambre se concentre essentiellement sur les questions internationales. Un autre choix a été fait, ne revenons pas en arrière; cela ne vous empêche d’ailleurs pas de mener un travail approfondi, par exemple sur la transposition des directives européennes. Je le répète: réforme de l’État, conflits d’intérêts et chambre de réflexion sont trois rôles que le Sénat actuel peut jouer dans l’amélioration du fonctionnement de notre fédéralisme – qui en a bien besoin! – et de la loyauté fédérale qui doit être un principe fondamental. Bien que la Wallonie ne soit pas demandeuse d’une réforme de l’État sous la présente législature, nous pouvons formuler des suggestions pour améliorer le fonctionnement de notre État fédéral. Du côté wallon, nous avons été nombreux à plaider pour l’instauration d’une circonscription fédérale qui permettrait de recréer un moment de délibération politique important au moment des élections: les candidats du nord, du sud et du centre du pays seraient amenés à exprimer leurs arguments dans au moins deux des trois langues nationales, et dans une circonscription nationale unique plutôt que dans des circonscriptions morcelées. Cela pourrait contribuer à resserrer les liens entre les familles politiques… image réjouissante. Je vois qu’elles sont ici proches l’une de l’autre, comme si elles formaient des groupes uniques, en tout cas pour celles qui ont des élus des deux côtés de la frontière linguistique. En dépit de toutes ces idées qui mériteraient d’être creusées, la Région wallonne estime que la priorité aujourd’hui est de mettre en œuvre la sixième réforme de l’État. Nous ne sommes pas demandeurs à ce stade d’une réflexion sur une septième réforme de l’État.
	Ce pourrait être une mission du Sénat sous la prochaine législature. J’en viens à la gestion des conflits d’intérêts – bien que je préfère parler de prévention des conflits d’intérêts. Dans un système fédéral, les différentes entités ont des compétences parfois exclusives, mais très souvent partagées. Même lorsque les compétences sont exclusives, les décisions prises par un niveau de pouvoir peuvent avoir un impact sur les autres entités, même si ce niveau de pouvoir agit dans le respect de ses pures compétences exclusives. C’est pourquoi, dans un tel système, on a besoin d’endroits où l’on peut débattre. Dans un système fédéral mature, on devrait idéalement avoir des lieux où l’on fait de la prévention de conflits et d’autres où l’on fait de la résolution de conflits. Le lieu où l’on fait de la résolution de conflits est bien entendu le Comité de concertation. Chacun d’entre nous peut demander que des points y soient inscrits. La convocation se fait par le premier ministre, mais nous sommes convenus qu’elle soit désormais automatique et que nous nous rencontrions tous les mois. Le travail du Comité de concertation est intensifié pour essayer que les conflits, où qu’ils naissent, puissent être abordés et résolus le plus rapidement possible. Parallèlement au Comité de concertation, nous avons toute une série de conférences interministérielles. Les ministres sont réunis par compétence fonctionnelle et examinent comment les règles des différentes entités fédérées peuvent être, au minimum, compatibles et même, dans certains cas, convergentes. Sur des dossiers tels que la tarification kilométrique des camions, par exemple, vu l’exiguïté de notre territoire, des distorsions trop fortes entre les Régions compliqueraient le travail. Mais du côté de la prévention, il faut reconnaître que les mécanismes sont insuffisants. Je cite un sujet dont on parle beaucoup ces derniers jours: les transports ferroviaires. La sixième réforme de l’État a prévu une représentation des Régions dans les instances de la SNCB, et certaines formes de concertation et de préfinancement existent dans un certain nombre de cas, mais la SNCB reste une entreprise fédérale financée par des budgets fédéraux. La politique menée par notre société nationale des chemins de fer a un impact très important sur la mobilité dans les différentes régions et, aujourd’hui, il n’existe pas de véritable vision stratégique. Pourquoi le Sénat ne mènerait-il pas, à travers ses instruments, à savoir les résolutions et les rapports d’information, une vaste réflexion sur la logistique? La Belgique étant au cœur de l’Europe, la logistique étant un secteur extrêmement important pour chacune de nos sous-régions et de nos territoires très porteurs d’emplois, notre territoire étant très connecté avec les Pays-Bas, la France, l’Allemagne et le Royaume-Uni, il y a une réflexion intéressante à développer. Par le passé, de grandes commissions parlementaires ont imaginé des plans d’infrastructure à 30 ou 50 ans qui positionnaient notre territoire dans sa cohérence. Cette réflexion pourrait aussi être menée en amont par le Sénat et, si elle permettait de dégager une vision commune, on éviterait peut-être que des décisions prises unilatéralement ne suscitent des réactions d’hostilité dans les territoires concernés. J’en viens au troisième volet, la chambre de réflexion. C’est certainement là un rôle fondamental pour le Sénat. C’est d’ailleurs une de ses missions depuis son origine. Au départ, le Sénat était une chambre aristocratique. L’aristocratie était pressentie comme plus sage et plus réfléchie que la bourgeoisie ascendante, et on pensait que le Sénat pourrait tempérer les humeurs de la bourgeoisie libérale conquérante qui voulait transformer le monde très rapidement. Les temps ont ensuite changé, on s’est dit que les cooptés, des savants, viendraient apporter la sagesse de la réflexion et modérer l’élan des majorités parlementaires issues des mouvements de l’opinion dans l’autre chambre. Les temps ont de nouveau changé et nous vivons aujourd’hui un phénomène auquel aucun d’entre nous ne peut être indifférent. Nous vivons une profonde crise de la démocratie représentative. Il faudrait être aveugle pour ne pas s’en rendre compte. Il y a aujourd’hui dans notre population, en Belgique, mais de manière générale en Europe, un rejet profond de la politique, du personnel politique et malheureusement parfois aussi des modes de fonctionnement de notre démocratie représentative. Cela doit nous amener à réfléchir en profondeur sur la manière de moderniser notre fonctionnement démocratique. Le Sénat est certainement un lieu clé pour mener une telle réflexion. Cela passe par des débats sur des sujets tels que les règles de gouvernance et celles en matière de cumul des mandats.
	Je suis demandeur de débats approfondis sur ces sujets. Je souhaite aussi que les débats menés dans les différents lieux de pouvoir puissent au moins être croisés. Est-il sain que certaines assemblées se dotent de règles de décumul et qu’un élu, selon qu’il est un élu régional ou fédéral de la même circonscription, ne se voie pas appliquer les mêmes règles? Je ne le pense pas. Plus on se dirige vers des règles convergentes en termes de déontologie des élus, notamment en matière de cumuls et d’incompatibilités, mieux c’est pour la santé de notre démocratie. Confronter les règles fédérales avec les règles des différentes entités fédérées pourrait donc, de ce point de vue, se révéler extrêmement intéressant. Il en va de même pour les modalités de vote. La Wallonie n’est pas favorable au vote électronique. Nous avons décidé de ne pas maintenir ce qu’il en reste. Nous avons ouvert un débat sur la suppression de l’effet dévolutif de la case de tête, au moins pour les élections communales et provinciales. J’ignore les intentions de la Flandre, de Bruxelles et du pouvoir fédéral de ce point de vue. Il serait peut-être intéressant de mener un débat sur le vote électronique, sur les effets dévolutifs, sur toute une série de règles relatives à la désignation des parlementaires. J’ajouterai quelques éléments de déontologie puisque l’actualité nous ramène, hélas, régulièrement à des situations de conflit d’intérêts. Nous savons combien celles-ci sapent profondément la confiance des citoyens envers le personnel politique. On peut aussi se poser la question de savoir si nous ne devrions pas, en nous inspirant de législations très avancées existant dans d’autres pays, notamment dans les pays nordiques, ou à l’échelon de la Commission européenne, prévoir des règles de cooling-off. Est-il sain qu’un ancien ministre travaille pour une entreprise et soit rémunéré par une entreprise avec laquelle il a mené des opérations lorsqu’il était ministre? Une telle situation peut donner lieu à un soupçon de conflit d’intérêts. Nous aurions sans doute intérêt, pour maintenir une éthique publique, à prévoir des règles d’incompatibilité, des règles de déontologie, pour éviter ce type de problème. Je ne voudrais pas réduire le débat sur la chambre de réflexion à des règles de pure gouvernance entre nous, où des élus parlent des élus, où des élus parlent des modes d’élection et des modes de comportement des élus… Il serait intéressant de réfléchir en profondeur au renouvellement des modes de participation citoyenne. Comme beaucoup d’autres, j’ai été frappé par l’excellent livre de David Van Reybrouck, publié en néerlandais et en français, sous le titre un peu provocateur de Contre les élections. C’est à la fois une rétrospective remarquable de l’histoire de la démocratie représentative, en crise profonde aujourd’hui, et une analyse prospective tout aussi remarquable des formes nouvelles de participation citoyenne expérimentées dans de nombreux pays dans le monde. Le Sénat pourrait, là aussi, jouer un rôle pionnier en s’interrogeant sur la manière d’impliquer davantage les citoyens dans nos délibérations. Concernant des sujets éthiques parfois très sensibles, comme les conditions d’euthanasie, les règles d’attribution des patronymes, les différentes formes d’union civile, par exemple, il serait intéressant d’entendre de simples citoyens tirés au sort, comme cela se fait ailleurs, dans le respect des règles de représentativité. David Van Reybrouck estime que la deuxième chambre devrait être composée de citoyens non élus, tirés au sort, qui remplaceraient les élus, un peu comme pour le jury d’assises. Je n’irai pas aussi loin. Mais il serait peut-être souhaitable que des panels citoyens tirés au sort contribuent, par leur éclairage, par leurs propres délibérations, à faire progresser nos réflexions sur des questions très sensibles. La qualité de notre travail démocratique s’en trouverait certainement améliorée. Enfin, les compétences sont, en Belgique, extrêmement disséminées alors que nos enjeux sont communs.
	Nous l’avons vécu très récemment avec la question de la lutte contre le radicalisme. Celle-ci relève de compétences fédérales évidentes dans son aspect lié au maintien de la sécurité, mais aussi de compétences communautaires dans son aspect lié à l’intégration, à l’éducation, à la sensibilisation, et de compétences régionales dans son aspect lié à la sensibilisation des fonctionnaires locaux, des communes et de la Région elle-même, responsable de la reconnaissance des lieux de culte. À l’heure actuelle, il n’existe pas de plan interfédéral de lutte contre le radicalisme et pratiquement pas de coordination entre les plans élaborés par les différents niveaux de pouvoir. C’est dommage. Le Sénat pourrait peut-être confronter ces différents plans, vérifier leur compatibilité et complémentarité, s’assurer qu’il ne manque pas certaines mesures à prendre conjointement. Quant à la lutte contre la pauvreté, un sujet qui me tient particulièrement à cœur, j’ai voulu, en tant que ministre-président de la Région wallonne, me charger personnellement de ce dossier. Toutes les Régions ont évidemment des compétences importantes à exercer à cet égard, en matière de logement, d’énergie, etc., de même que les Communautés en matière d’éducation et d’éducation permanente, et l’autorité fédérale. Dans chacun des exécutifs de notre pays, un membre est chargé de la lutte contre la pauvreté, mais il n’existe hélas aucun lieu véritable de concertation, de confrontation ou d’apprentissage. Tout ne doit pas nécessairement être concerté et coordonné, mais ce que font la Région flamande et la Région de Bruxelles-Capitale m’intéresse pour les leçons que nous pourrions en tirer. Il se peut aussi que certaines initiatives prises par la Région wallonne inspirent les autres Régions et le niveau fédéral. Je me limiterai à ces deux exemples pour ne pas être trop long. Telles sont les attentes qu’a la Région wallonne vis-à-vis du Sénat. Mon message est simple: le Sénat existe, avec le mode de désignation et les compétences fixées lors de la réforme de l’État. Cessons de débattre éternellement de ce qu’il doit en advenir, faisons-le fonctionner tel qu’il existe aujourd’hui et faisons-en une chambre de réflexion, mais aussi un lieu où se recréeront des liens entre les entités fédérées, ce qui ne sera que bénéfique au fonctionnement de notre système fédéral. C’est en tout cas, Madame la Présidente, tout le bien que je souhaite à l’assemblée que vous présidez avec autant d’élégance que de conviction.
(Applaus)	(Applaudissements)
De heer Rudi Vervoort, minister-president van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering. –	M. Rudi Vervoort, ministre-président du gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale. – Il est vrai que la Fédération Wallonie-Bruxelles fait le lien entre la Région wallonne et une partie des Bruxellois. Il est donc assez logique que Rudy Demotte soit au centre du jeu et se place au-dessus de nos contingences purement territoriales. Je tiens en tout cas à vous remercier, Madame la Présidente, pour votre invitation, preuve que notre pays évolue. C’est la première fois que j’ai l’occasion de me présenter sous les ors du Sénat, alors que je suis mandataire à la Région bruxelloise depuis seize ans. C’est donc avec une certaine émotion et avec plaisir que je prends la parole aujourd’hui dans ce nouveau Sénat. Je suis le représentant d’une Région qui présente aussi une dimension communautaire. Tout comme les sénateurs, nous nous demandons parfois comment nous allons nous acclimater aux changements induits par la sixième réforme de l’État et aux compétences nouvelles qui en découlent.
	C’est une période paradoxale que celle qui suit toute grande réforme de l’État. Elle est faite de perspectives, de nouveaux défis, mais aussi de difficultés que nous devons surmonter. On nous demande ce que nous attendons du Sénat. Cette question n’appelle pas de réponse concrète. Qu’attendons-nous en fait du Sénat tel que modifié par la sixième réforme de l’État? De prime abord, ni plus ni moins que ce que nous attendions de l’ancienne mouture, laquelle avait déjà connu une adaptation à la réalité fédérale de ce pays à l’occasion de la réforme de 1993. Cette première réaction n’est pas guidée par une minimisation de ce qui a été réalisé à l’occasion de la dernière réforme, mais par une conviction plus profonde, issue de ma longue fréquentation des institutions bruxelloises et de l’observation de ceux qui les ont portées sur les fonts baptismaux: les institutions, ce sont avant tout les hommes et les femmes qui les font ou les défont. Ce sont eux qui les portent, les incarnent, forgent leur identité et les dotent de la crédibilité sans lesquelles elles ne peuvent accéder à leur élément le plus essentiel: la légitimité démocratique. La question est donc moins de savoir ce que nous attendons du Sénat que ce nous pouvons attendre de vous, qui devrez l’incarner et à qui il reviendra de lui conférer le souffle et l’ampleur que les textes ne lui ont pas forcément donnés.
Het is niet de eerste keer dat deze ‘nobele’ vergadering in een hervorming wordt hertekend. Gestart als aristocratische assemblee en stevige pijler van het tweekamerstelsel, zag de Senaat immers al tijdens eerdere hervormingen dat een deel van zijn prerogatieven werden afgenomen. Al van in 1993 was in deze vergadering een aarzeling over de eigen toekomst voelbaar. Zou ze worden afgeschaft, wat sommigen wensten, of zou ze doorgroeien tot onbetwiste ‘Hoge Kamer’, kenmerk van het federalisme, naar het voorbeeld van heel wat andere staten die hiervoor hebben gekozen? Wie kan voorspellen hoe ons federalisme zal evolueren? De laatste grondwetsherziening had het lot ervan kunnen bezegelen, maar in Brussel weten we beter dan wie ook dat een instelling die op papier veroordeeld lijkt, na de onderhandelingen kan oprijzen, en dat de toebedeling van nieuwe bevoegdheden het zwaartepunt van de communautaire aangelegenheden compleet kan doen verschuiven.
	La prédiction politique est un art délicat et l’observation de l’histoire institutionnelle de ce pays doit nous inspirer une certaine modestie, d’autant qu’on ne peut prétendre sérieusement qu’elle s’inscrit dans un référentiel purement rationnel. Il est évidemment possible de dégager des tendances indéniables, par-delà les soubresauts, les détours et, parfois, les incohérences que fait naître la logique du compromis politique. Une de ces tendances, c’est bien entendu l’évolution centrifuge de notre modèle fédéral, qui transfère toujours plus de compétences vers les entités fédérées. Cependant, s’il apparaît inévitable de composer avec cette tendance, encore faut-il en analyser les conséquences. À cet égard, il convient de rappeler avec force qu’un fédéralisme accru suppose corrélativement et mécaniquement une montée en puissance des mécanismes de coopération et de concertation. Cette exigence s’est encore amplifiée dès lors que le partage des compétences entre entités et à l’égard du fédéral est particulièrement morcelé. Le modèle est fondé a priori sur une répartition de compétences exclusives. Dès lors, la réalité vécue par nos institutions renvoie plus à un morcellement caléidoscopique. Compétences parallèles, accessoires, concourantes, concurrentes ou partagées sont quelques exemples de la complexité de notre modèle. Je ne suis pas contre la complexité lorsqu’elle répond à une nécessité fonctionnelle. Cependant, force est de constater que notre pays a parfois quitté le domaine de la complexité pour sombrer dans celui de la complication. J’en veux pour preuve que, lorsqu’un gouvernement évoque une mesure comme l’indexation des loyers ou l’élaboration d’un impôt sur la fortune, on passe parfois plus de temps à déterminer le niveau de pouvoir compétent qu’à débattre du fond du problème. De même, la capacité à financer, à Bruxelles, des crèches, des écoles et des infrastructures sportives par le truchement des communes a été remise en cause. Hier, certaines entités ont prétendu pouvoir faire plus qu’elles ne le pouvaient. Demain, il faudra éviter que, pour se dédouaner d’une politique, certains prétendent qu’elle aurait dû être mise en œuvre par le voisin. On le voit, notre pays doit continuer à bâtir des mécanismes de collaboration d’autant plus forts qu’ils répondent à l’autonomie croissante des entités. Il en va en effet du bien-être de nos citoyens. Les compétences que nous mettons en œuvre ne sont pas des abstractions. Il s’agit de la santé, de la sécurité, de l’emploi, du logement, de l’éducation; bref, de tous les pans essentiels de l’existence des habitants de notre pays.
Bovenop een zekere mate van samenwerking, vereist het goed functioneren van ons land ook een ruimte voor reflectie. Binnen een ruimte-tijdcontinuüm dat zich onderscheidt van de ordinaire onmiddellijkheid, die al te vaak ons handelen bepaalt, is er plaats voor reflectie die rust brengt. Ik ben van mening dat de Senaat die behoefte ten volle kan invullen. Uiteindelijk is het precies dat ruimte-tijdcontinuüm dat geregeld debatten van een uitzonderlijk hoog ethisch en juridisch niveau mogelijk heeft gemaakt, die leidden tot enorme stappen voorwaarts in de maatschappelijke ontwikkeling. Ik denk bijvoorbeeld aan bio-ethische dossiers betreffende euthanasie en palliatieve zorg, de medisch begeleide voortplanting of het onderzoek op embryo’s in vitro, maar ook aan zeer uiteenlopende materies zoals de voorwaardelijke invrijheidsstelling, de gelijkheid van vrouwen en mannen, het huwelijk van personen van hetzelfde geslacht, de bescherming van journalistieke bronnen en het verbod op wapens met sub-munitie. De Senaat kan gebruik maken van zijn bevoegdheden om na te denken over de grenzen van ons model. De Senaat kan erover waken dat het niet zó complex wordt dat het niet alleen een goede uitvoering van het overheidsbeleid afremt, maar leidt tot een democratisch deficit. Ik verwees al naar de doorslaggevende rol van samenwerkingsmechanismen in een land als het onze, dat met een zekere regelmaat het toneel is van communautaire spanningen. Het is logisch dat precies een Hoge Kamer die samenwerking tussen de actoren van het federalisme gaat belichamen, met de federale loyaliteit als basisbeginsel. Sterker dan in een overlegcomité zijn de verschillende entiteiten traditioneel vertegenwoordigd in een vergadering als de Senaat, waar zij kunnen deelnemen aan de uitwerking van federale normen en daarbij hun respectieve belangen laten gelden. Het spreekt voor zich dat een dergelijk principe een passende vertegenwoordiging van de Gemeenschappen en de Gewesten vereist.
	Pour autant, on peut difficilement soutenir que la Région bruxelloise est représentée en tant que telle au Sénat, ce que, personnellement, je regrette. Certes, le groupe linguistique francophone du Parlement bruxellois se voit offrir le droit de désigner deux sénateurs, mais ce groupe linguistique n’est pas la Région de Bruxelles-Capitale. Certes, au moins un sénateur désigné par le Parlement flamand devra être domicilié à Bruxelles et au moins trois sénateurs désignés par le Parlement de la Communauté française devront être membres du groupe francophone du Parlement bruxellois. Mais de cette obligation ne naît pas une représentation «bruxelloise» au Sénat, où prédomine toujours cette logique communautaire. Il paraît que la législature fédérale fera l’impasse sur l’institutionnel; je l’espère sincèrement. Si tel ne devait pas être le cas, soyez certains que je plaiderai pour un renforcement du Sénat, mais aussi pour un Sénat où la Région bruxelloise serait représentée en tant que telle. Sur le plan strict de l’analyse de sa composition, il est effectivement malaisé d’affirmer que le Sénat nouveau présente les caractéristiques d’une seconde chambre représentative des entités fédérées. Cette caractéristique, pourtant exprimée dans l’intention du Constituant, devra donc dépendre de sa volonté d’inventer et d’incarner ou non ce rôle dans son fonctionnement. Votre assemblée conserve une compétence législative complète pour tout ce qui touche à la structure fédérale de l’État ainsi qu’un droit d’évocation partiel. La fonction de contrôle politique de l’exécutif fédéral étant désormais un monopole de la Chambre, le Sénat pourra naturellement revêtir les habits d’une Haute assemblée de réflexion quant aux thèmes transversaux pour lesquels une coopération entre les entités fédérées et l’État s’avère nécessaire. L’outil des rapports d’information que le Sénat pourra produire dans sa fonction de conseil pourrait l’imposer dans la nouvelle structure de l’État. L’intérêt réside bien évidemment dans le fait que l’initiative de telles demandes peut désormais s’opérer au départ des parlements des entités fédérées. Ce rôle de conseil pourrait être un élément important de stabilisation de notre fédéralisme, par la proposition, aux différentes entités, de pistes de réflexion sur des sujets variés. Certains de vos membres évoquaient ainsi, lors de votre débat du 16 janvier, les thèmes de la lutte contre le terrorisme et la radicalisation ou le thème de la mobilité, matières sur lesquelles la Région de Bruxelles-Capitale exerce d’importantes compétences. Vous devrez bien entendu, comme nous tous d’ailleurs, faire preuve d’audace et dépasser certains clivages, puisque, comme partout ailleurs, donc aussi dans l’assemblée de la Région bruxelloise, siègent des hommes et des femmes aux opinions divergentes quant à l’avenir même de leur institution. Il y a ceux que le sénateur Philippe Mahoux qualifie de «sénaticides». Dans ma Région aussi, certaines voix espèrent la fin du modèle de concertation entre francophones et néerlandophones, modèle auquel je suis particulièrement attaché.
Ik ben hoopvol dat u erin zult slagen uw vergadering nieuw leven in te blazen en dat de legalistische houding, aangekondigd door de partijen die gekant zijn tegen de instandhouding van de Senaat, ook in de feiten zal blijken. De Senaat kan op die manier uitgroeien tot de belichaming van het beginsel van de federale loyaliteit, zoals vervat in de eerste paragraaf van artikel 143 van de Grondwet. Ons Grondwettelijk Hof omschreef ze als de plicht van elke wetgever om er bij de uitoefening van zijn eigen bevoegdheid op toe te zien dat hij door zijn optreden de uitoefening van de bevoegdheden van andere wetgevers niet onmogelijk maakt of overdreven bemoeilijkt.
	En tant que lieu de rencontre privilégié des entités fédérées, vous avez donc, vous l’aurez compris, un rôle important à jouer et vous pourrez évidemment compter sur la Région bruxelloise pour participer à cette aventure, à ces pages blanches sur lesquelles nous allons être amenés à écrire, mais toujours dans l’intérêt de nos concitoyens.
De heer Rudy Demotte, minister-president van de Regering van de Franse Gemeenschap/Federatie Wallonië-Brussel. –	M. Rudy Demotte, ministre-président du Gouvernement de la Communauté française/Fédération Wallonie-Bruxelles. – Madame la Présidente, Mesdames et Messieurs les parlementaires, «Pères conscrits» comme auraient dit les plus éloquents en des temps fort lointains, je ne vais pas épiloguer sur l’histoire de l’institution. L’avenir du Sénat a déjà fait l’objet de nombreuses discussions lors des débats sur la sixième réforme et gageons qu’il est encore un peu tôt pour tirer des conclusions pertinentes. J’ai envie de partager avec vous une phase de Montesquieu qui écrivait: «II faut éclairer l’histoire par les lois et les lois par l’histoire». Il en est de même pour les institutions. Et, de fait, en tant qu’institution, le Sénat a joué un rôle important dans la manière dont ce pays a évolué. Je ne reviendrai pas sur les propos de Paul Magnette sur le choix du maintien, dans des formes très modifiées, du bicaméralisme. J’ai le sentiment que les choix n’ont jamais été totalement aboutis parce qu’ils font l’objet de compromis multiples. Nous sommes à la fois dans une logique qui emprunte encore au bicaméralisme et dans une logique où le fédéralisme s’inscrit dans deux voies distinctes. J’en ferai la démonstration dans quelques instants. Revenons un instant sur votre rôle. Il y a celui que vous connaissez de chambre de réflexion dans des domaines extrêmement sensibles comme les matières éthiques dont j’ai eu moi-même à traiter quand j’avais la charge des affaires sociales. Le Sénat n’est pas un lieu de consensus affadissant. Ce n’est pas le lieu où l’on construit le consensus du plus petit commun dénominateur, c’est un cadre d’écoute et, parfois, de confrontation, qui a toujours été utile aux grandes évolutions du pays. L’évolution fédérale de la Belgique a ajouté à cela une dimension largement partagée par les États fédéraux du monde. Les réformes de 1993 et de 2014 auront marqué deux étapes importantes dans la reconfiguration du Sénat sur une base renvoyant toujours davantage à la réalité des entités fédérées qui composent le pays. Le lien entre l’État fédéral, les Régions et les Communautés est désormais quasi exclusif. Il traduit au passage l’asymétrie institutionnelle née de la rencontre de deux conceptions du fédéralisme: la conception communautariste et la conception régionaliste avec des paradoxes entre Flamands et francophones. Les Flamands, que l’on pense être attachés essentiellement au droit du sol, sont attachés à la définition communautariste qui dépasse le droit du sol et les francophones, qui sont censés être attachés au droit du sang, sont davantage attachés à la définition institutionnelle et territoriale. Magnifique contradiction à la belge qui a construit les compromis sur lesquels nous vivons aujourd’hui! Dans sa configuration actuelle, le Sénat entre dans l’édification paradoxale du pays parce que nous avons des lieux de discussions bilatérales institutionnelles entre les entités fédérées: un parlement de communauté ou de région peut entamer, avec un autre parlement, des contacts bilatéraux, sous des formes diverses.
	Cette assemblée constitue le réceptacle multilatéral des représentations parlementaires des entités fédérées. Nous avons évoqué l’évolution importante du bicaméralisme dont on trouve ici un avatar intéressant. C’est un lieu de rencontre qui permet l’expression d’une forme de loyauté – de Bundestreue – comme diraient les Allemands, mais aussi un lieu dans lequel peut s’exprimer, à la différence des entités fédérées, un ensemblier de fédéralisme de coopération. Compte tenu des formes et des attributions, il est clair que nous ne trouverons pas de solution aujourd’hui. Le Sénat agit également comme observateur des besoins de concertation. Nous avons défini de façon préventive, mais aussi parfois également de manière curative un certain nombre de maux liés au mode de cohabitation et de friction de notre pays. Je voudrais également souligner son rôle de lieu de débats extrêmement intéressants sur des thématiques sensibles. Je citerai la Convention-cadre des droits des minorités, un débat certes difficile, mais auquel se prête bien cet endroit. La Convention date du 11 février 1995 et a été signée par la Belgique le 31 juillet 2001. Toutefois, cette signature fut assortie d’une réserve, sur la «minorité nationale», et les discussions ont été poursuivies sur le fond de façon courtoise dans ce lieu approprié à cette mission. Nous connaissons dès lors où se trouve le point de blocage. Cependant, ce n’est pas parce qu’il y a un blocage qu’il y a impossibilité de débattre. Madame la Présidente, je ne répéterai pas les éléments abordés avec grand talent par MM. Magnette et Vervoort. Pour conclure, je constate que certains membres de cette assemblée et même en dehors de celle-ci, désirent en écrire l’épilogue. D’autres estiment que nous nous trouvons face à un nouveau point de départ. Je ne suis pas ici en tant qu’arbitre pour dire qui a raison, mais les prochaines discussions et décisions ne peuvent pas s’appuyer sur des «a priori». Il vaut mieux se retrousser les manches ou comme disent les Flamands «Sortir les mains des manches» et entamer le travail en exploitant l’énergie positive que nous constatons aujourd’hui dans cette assemblée. Mon gouvernement se comportera en partenaire loyal et attentif aux besoins de votre institution et le reste dépendra de vous, Madame la Présidente, Mesdames et Messieurs. (Applaudissements)
De voorzitster. –	Mme la présidente. – Je vous remercie pour vos interventions. Notre Bureau a décidé de mettre tout le monde sur un pied d’égalité. Nous attendons donc les réponses du ministre-président du gouvernement flamand et du ministre-président de la Communauté germanophone pour organiser un débat global dans cette assemblée. Je me permettrai donc de vous réinviter quand la date sera fixée. Je vous remercie pour votre contribution et pour vos réflexions, aussi importantes qu’intéressantes, sur le rôle du Sénat. Nous sommes tous conscients que l’énergie positive est de mise. Ce ne sont pas les sujets et les défis qui manquent. Nous désirons écrire cette page blanche avec conviction.
Informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het Actieplatform van de Vierde VN‑Wereldvrouwenconferentie van Peking (Stuk 6‑97)	Rapport d’information concernant le suivi de la mise en œuvre de la Plateforme d’action de la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes (Pékin) (Doc. 6‑97)
Bespreking	Discussion
De voorzitster. – Wij gaan over tot de bespreking het informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het Actieplatform van de Vierde VN‑Wereldvrouwenconferentie van Peking.	Mme la présidente. – L’ordre du jour appelle l’examen du rapport d’information concernant le suivi de la mise en oeuvre de la Plateforme d’action de la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes (Pékin).
De commissie voor de Transversale Aangelegenheden – Gemeenschapsbevoegdheden heeft twee algemene rapporteurs aangewezen: mevrouw de Bethune en mevrouw Morreale.	La commission des Matières transversales – Compétences communautaires a désigné deux rapporteuses générales: Mmes de Bethune et Morreale.
Voor de vier onderdelen van het verslag werden als rapporteur aangewezen:	Pour les quatre sections du rapport ont été désignées comme rapporteuses:
– de socio-economische positie van de vrouw: mevrouw Van Eetvelde en mevrouw De Bue; – empowerment: mevrouw Segers en mevrouw De Bue; – geweld: mevrouw Ryckmans en mevrouw Brusseel; – instrumenten van gelijke kansen: mevrouw Ryckmans en mevrouw de Bethune.	– la position socio-économique de la femme: Mme Van Eetvelde et Mme De Bue; – empowerment: Mme Segers et Mme De Bue ; – violence: Mme Ryckmans et Mme Brusseel ; – instruments de l’égalité des chances: Mme Ryckmans et Mme de Bethune.
Het woord is aan de rapporteurs.	La parole est aux rapporteuses.
Mevrouw Christie Morreale (PS). –	Mme Christie Morreale, rapporteuse. – La femme a le droit de monter sur l’échafaud, mais elle doit avoir également le droit de monter à la tribune. C’est ce qu’aurait pu dire…
De voorzitster. –	Mme la présidente. – Olympe de Gouges!
Mevrouw Christie Morreale (PS). –	Mme Christie Morreale (PS). – Exactement.
De voorzitster. –	Mme la présidente. – Vous voyez, j’ai des références.
Mevrouw Christie Morreale (PS). –	Mme Christie Morreale (PS). – Je n’en doute pas. Votre expertise est également reconnue pour ce qui concerne les questions d’égalité entre les hommes et les femmes. L’honneur me revient en tant que rapporteuse générale, avec ma collègue Sabine de Bethune, d’introduire le premier rapport d’information réalisé par le Sénat depuis sa grande réforme. Ce nouveau Sénat, composé quasi exclusivement de sénateurs et sénatrices des entités fédérées, était l’endroit par excellence pour réaliser cette évaluation puisque le niveau fédéral et les entités fédérées se répartissent les compétences d’égalité entre les hommes et les femmes. J’ajouterai que, depuis 1995, le Sénat a développé une réelle expertise grâce à son Comité d’avis pour l’égalité des chances entre les femmes et les hommes. Il semblait logique que ce travail se poursuive dans cette assemblée. Ce projet ambitieux que nous avons porté avec conviction et détermination a permis l’audition de pas moins de vingt-quatre personnes, dont les principaux acteurs politiques en matière d’égalité entre les femmes et les hommes, des acteurs publics, des représentants du monde associatif, des spécialistes, des chercheurs, etc. Nous y avons consacré près de 60 heures de travail en commission et rédigé plus de 180 recommandations. Toutefois, j’émettrai une réserve sur l’agenda serré imposé par le Bureau du Sénat. L’ensemble des membres de cette commission ont regretté le manque de temps tant pour la préparation que le suivi des auditions. Ce temps aurait pu servir à peaufiner l’analyse et les recommandations. Au vu de l’ampleur du travail, un délai supplémentaire aurait été bénéfique à la rédaction de ce premier rapport d’information. Nous pouvons cependant être satisfaits du travail accompli et nous formulerons des propositions pour assurer un meilleur suivi, y compris de notre tâche. Je tiens également à remercier les rapporteuses thématiques qui ont contribué à l’élaboration de ce rapport. Au cours de notre travail, nous avons constaté l’engagement militant des membres de cette commission qui transcendait parfois les positions internes des partis. Il est important de pouvoir sortir du cadre de nos partis respectifs pour mieux évaluer le chemin qu’il reste à parcourir vers l’égalité. Quand on reste dans sa ligne politique, il arrive que le chemin soit assombri par ceux qui sont devant vous.
	Ce travail s’inscrit dans le cadre du vingtième anniversaire du Programme d’action de Pékin. C’est en 1995 qu’ont été adoptées la Déclaration et la Plateforme d’Action de Pékin qui énoncent les objectifs stratégiques et les actions à mettre en œuvre afin d’améliorer la condition des femmes partout dans le monde. Il s’agit de la fixation de douze domaines d’action prioritaires: la persistance de la pauvreté, l’éducation et la formation des femmes, les femmes et la santé, la violence à l’égard des femmes, les femmes et les conflits armés, l’économie, les femmes et la prise de décision, les mécanismes institutionnels chargés de favoriser la promotion de la femme, les droits humains des femmes, les femmes et les médias, les femmes et l’environnement, les petites filles. Les rapporteuses thématiques reviendront tout à l’heure sur ces différentes parties. La Plateforme d’Action de Pékin constitue la base d’évaluation de la situation des femmes dans les États membres des Nations Unies qui ont lieu tous les cinq ans. La conférence qui se déroulera à New York au siège des Nations unies la semaine prochaine – à laquelle j’aurai l’honneur d’assister pour notre commission avec Valérie De Bue et Mme la présidente pour le Sénat de Belgique – est donc la cinquième évaluation post-Pékin. Pour les Nations unies, promouvoir les droits des femmes, identifier les principaux obstacles à l’amélioration de leur situation dans le monde, d’une part, et prendre, d’autre part, les mesures nécessaires pour les surmonter, sont devenus des objectifs prioritaires, via la Plateforme d’action de Pékin, au même titre que le développement et la paix. Je souhaiterais m’attarder quelque peu sur la situation des femmes au sein des zones en proie à des conflits armés. Nous avons procédé à plusieurs auditions lors de nos travaux et les témoignages recueillis montrent que des milliers de femmes sont chaque jour la cible d’actes de barbarie sans précédent: elles sont violées, torturées, enlevées, vendues comme esclaves… Je pense tout particulièrement au Kurdistan irakien, à la Syrie, au Nigéria, au Soudan, mais aussi à l’Est de la République démocratique du Congo. Ces femmes, déjà victimes des inégalités liées spécifiquement à leur sexe et d’un statut d’infériorité, sont plongées dans des situations de crise où les comportements violents et discriminatoires sont encore renforcés en temps de guerre. Nous souhaitons sensibiliser le gouvernement à l’urgence d’intervenir auprès de la communauté internationale et de sensibiliser nos partenaires (tant dans le cadre bilatéral que sur le plan multilatéral) quant au renforcement de la protection de ces femmes et de leurs droits. Nous voulons également réaffirmer ici toute l’importance du soutien à la mise en œuvre de la résolution 1325 partout dans le monde. Une participation égalitaire des femmes aux processus de prévention, de réglementation et de maintien de la paix, s’impose. Chers collègues, il nous a semblé également important de mettre en avant toute la question de la protection des droits sexuels et reproductifs de la femme. La recrudescence des conservatismes dans certains pays d’Europe constitue un frein important au maintien des droits des femmes, et plus particulièrement au droit à l’interruption volontaire de grossesse. C’est ainsi que de nombreuses femmes subissent des contraintes politiques, pénales ou sociales les privant du droit de disposer librement de leur corps. Cette situation particulièrement préoccupante pour les droits des femmes s’est dégradée ces derniers temps. La nouvelle Constitution hongroise, entrée en vigueur en 2012, a remis en cause le droit à l’avortement et voici un peu plus d’un an, le gouvernement espagnol annonçait sa volonté de remettre en cause le droit à l’interruption volontaire de grossesse. Ailleurs en Europe, en particulier en France, des mouvements conservateurs expriment avec véhémence leur combat contre le droit des femmes à recourir à l’IVG. Aussi convient-il aujourd’hui de réaffirmer au sein des différentes instances européennes et internationales l’attachement fondamental de la Belgique au droit des femmes à disposer librement de leur corps, dont le droit à l’IVG. J’en viens maintenant à un autre chapitre de ce rapport ô combien important dans l’avancée de la cause des femmes: la représentation des femmes dans la sphère de prise de décision. Nous constatons que les femmes sont toujours largement sous-représentées dans les fonctions dirigeantes, que ce soit dans les exécutifs, les entreprises, les hautes juridictions, la diplomatie ou dans le monde académique, pour ne citer que quelques exemples.
	Quant à la représentation des femmes dans les assemblées législatives en Belgique, elle s’élève aujourd’hui à 40 %, et ce grâce aux quotas. Je souhaiterais insister sur l’intérêt des contacts et du travail au sein de l’UIP (Union interparlementaire) pour contribuer à l’avancement de l’égalité hommes-femmes. L’UIP vient de décider de mener une action politique concertée afin d’atteindre la parité dans les parlements du monde entier. En effet, si la proportion de femmes parlementaires dans le monde a presque doublé ces vingt dernières années, cette action s’impose néanmoins pour accélérer la progression vers l’égalité. Pour l’UIP, ces progrès sont dus en bonne partie aux quotas électoraux qui ont été mis en place dans plus de 120 pays. Cependant, le ralentissement des progrès observé en 2014 pourrait être l’indication que l’effet rapidement visible des quotas a atteint son paroxysme et qu’il faut à présent miser sur des mesures complémentaires pour assurer l’accès des femmes à la vie politique. Les quotas sont donc nécessaires – et, nous l’espérons, transitoires –, mais insuffisants. Je citerai le secrétaire général de l’UIP qui précise, à propos du tassement de la représentation des femmes au sein des parlements, que «ces chiffres viennent opportunément nous rappeler que les progrès ne sont pas acquis et que l’action et la volonté politiques ne doivent jamais faiblir si l’on veut remédier au déficit de femmes en politique. L’heure n’est pas à la complaisance.» Oui, chères et chers collègues, l’heure n’est pas à la complaisance, mais à l’action. Ces recommandations qui concernent tous les aspects de la vie des femmes – santé, économie, culture, éducation, politique, etc. – doivent maintenant être prises en compte et mises en œuvre par des politiques ciblées des différents niveaux de pouvoir. Nous en assurerons le suivi ici au Sénat. La plus-value, c’est ce lieu de concertation, de dialogue, d’échanges entre les entités fédérées et l’État fédéral, comme l’a montré l’audition des trois ministres-présidents. C’est une tâche nécessaire et vitale dans un pays fédéral comme la Belgique. Au risque de me répéter, je souhaiterais attirer l’attention de chacun sur la fragilité des acquis en matière d’égalité entre les femmes et les hommes. Ces droits que l’on croyait acquis aujourd’hui seront demain remis en question. Sans cesse, nous devons nous battre pour les défendre et continuer à aller de l’avant. Ma collègue Sabine de Bethune va vous présenter la seconde partie du rapport général.
Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V). – Mevrouw Morreale heeft de context van dit eerste informatierapport van de Senaat geschetst en erop gewezen hoezeer het nastreven van de gelijkheid tussen vrouwen en mannen ook een bevoegdheid is van de nieuwe Senaat. Ik wil graag benadrukken hoe belangrijk het is dat we in de commissie voor de Transversale Aangelegenheden een kamerbrede, partijoverschrijdende consensus hebben bereikt over de prioritaire politieke actie die moet worden ondernomen om dat doel te realiseren. Het nastreven van de gelijkheid van vrouwen en mannen heeft beleidsmatig betrekking op alle niveaus, niet alleen op het federale niveau, maar ook op de deelstaten en op het provinciale en lokale niveau. Willen we effectief werk van maken van onze doelstelling, dan moeten die beleidsniveaus samenwerken en moeten ze dezelfde doelstellingen nastreven. Dat kan enkel mits een goed overleg, mits het versterken van elkaar. De Senaat is de schakel om ervaringen uit te wisselen, de beleidsinitiatieven te leren kennen en ervoor te zorgen dat ze beter op elkaar worden afgestemd. In New York begint volgende week De VN‑Commission on the Status of Women, die een stand van zaken zal opmaken van de vooruitgang die sinds 1995 is geboekt. Ons aandeel in dit grote werk is na te gaan welke vooruitgang in ons land de voorbije twintig jaar is geboekt. Het rapport dat we vandaag voorleggen, schetst die vooruitgang hoofdstuk per hoofdstuk voor de twaalf actiedomeinen. Zowel cijfermatig als beleidsmatig wordt punt per punt uitgerafeld welke vooruitgang is geboekt. De vooruitgang is significant, maar onvolledig. We zijn nog niet op het punt aangekomen dat we willen bereiken. Als we aan dit tempo verdergaan, dan gaat het nog veel te lang duren vooraleer we ons doel bereiken. Onze eerste vaststelling is daarom dat we echt een tandje moeten bijsteken. Ik wil enkele cijfers vermelden. De tewerkstellingsgraad bij vrouwen is de voorbije twintig jaar gestegen. Vandaag bedraagt hij 61% procent. Dat staat nog een heel eind af van de tewerkstellingsgraad bij mannen, die vandaag 75% procent bedraagt. Vrouwen zijn ook oververtegenwoordigd in deeltijdse arbeid in tijdelijke arbeid. De loonkloof bestaat nog altijd. Als we het bruto-uurloon als referentie nemen, dan bedraagt de loonkloof vandaag nog 10%. De pensioenkloof, die het gevolg is van de loon-en loopbaankloof, is veel groter en bedraagt vandaag 23%. Verbaal geweld en seksisme worden nog veel te veel gebanaliseerd. Niet minder dan 12% van de inwoners in ons land is het slachtoffer geweest van partnergeweld. In 2013 waren er 162 dodelijke slachtoffers, dat zijn er drie per week, voor een groot deel vrouwen. Jaarlijks worden meer dan drieduizend aangiften van verkrachtingen geregistreerd. Dat zijn er ongeveer tien per dag. Het geweld is toegenomen en is heftiger geworden de voorbije twintig jaar. De vertegenwoordiging van vrouwen in besluitvorming is toegenomen. In parlementen is de vertegenwoordiging van vrouwen vrij goed, in ons land gemiddeld 40%. In de uitvoerende macht zit ze echter niet op dezelfde snelheid: in de federale regering bijvoorbeeld zijn maar vier vrouwen, waarvan geen enkele vicepremier, wat een democratische ondervertegenwoordiging is. Zo kunnen we doorgaan met een opsomming van cijfers in verband met de twaalf actiedomeinen. Er zijn ook nieuwe risico’s ontstaan de voorbije jaren.	Mme Sabine de Bethune (CD&V). –
Er is de impact van de financieel-economische crisis op vrouwen en de bijzondere kwetsbaarheid van vrouwen met een migratieachtergrond. Verder is er de toenemende vergrijzing van de bevolking, met een overgroot vertegenwoordiging van vrouwen binnen die bevolkingsgroep. Ook is er het stijgende aantal alleenstaande ouders, ook vaak vrouwen met kinderen. Dat zijn de feiten. We hebben vooruitgang geboekt, maar die is onvoldoende en het gaat te traag. Daarvan moeten we werk maken. De afgelopen jaren is het beleid op die noden afgestemd. Op alle niveaus zijn er ministers bevoegd voor de materie en ze worden ondersteund door een administratie. Er zijn adviesraden en er is een sterk wettelijk kader uitgebouwd. Toch moeten nog meer inspanningen worden gedaan. Dat brengt me bij de algemene aanbevelingen van de commissie. Ten eerste zegt de commissie dat de Platformtekst van Peking 95 relevant en nuttig blijft en ook in de toekomst als leidraad kan dienen. Het is belangrijk dat alle niveaus – het federale niveau, de deelstaten, de provincies en de gemeenten – dit beleid prioriteit geven. Alle relevante stakeholders moeten hun verantwoordelijkheid nemen. De overheid moet daarbij het voortouw nemen, maar andere actoren, zoals de privésector en het middenveld, moeten daaraan meewerken. We hebben in het rapport veelvuldig uiting gegeven aan onze waardering voor de vrouwenorganisaties. Zijn verdienen onze steun, zo niet kunnen ze niet functioneren. Ze zijn een essentiële partner. Een andere essentiële partner is uiteraard de andere helft van de bevolking, de mannen. Zonder hun bijdrage kan de gelijkheid ook niet worden bereikt. Een van de bijzondere aandachtspunten de komende veertien dagen in New York zal zijn hoe een strategie kan worden ontwikkeld om de handen in elkaar te slaan. We hebben de evaluatie gemaakt vanuit het perspectief en de vanuit de specifieke bevoegdheid van de Senaat. Basisidee daarbij is dat alle overheden in ons land partners moeten zijn en dat de Senaat in de toekomst erop zal blijven toezien hoe de aanbevelingen worden gerealiseerd. De Senaat zal dat regelmatig doen. Misschien kan 8 maart, de Internationale Vrouwendag, het aanknopingspunt zijn om samen na te gaan hoever we zijn gevorderd en waar we een tandje moeten bijsteken. Op parlementair niveau staat de Senaat garant voor het verzekeren van de samenwerking en het overleg tussen het federale niveau en de deelstaten.
Op uitvoerend niveau bestaat dat vandaag echter niet. We formuleren dan ook heel concrete de aanbeveling dat het Overlegcomité een interministeriële conferentie aanwijst die aandacht heeft voor beleidscoherentie inzake gendergelijkheid. Die interministeriële conferentie is dan meteen ook het forum waar ministers elementen van een goede praktijk met elkaar kunnen uitwisselen. We leggen ook de nadruk op het belang van het Europese beleid, van het monitoren van de EU‑2020‑doelstellingen. Collega Morreale zei het al, België moet een voortrekkersrol spelen bij het toepassen van de internationale verdragen. De twee belangrijkste hebben we er uitgepikt. Het eerste is het VN‑vrouwenrechtenverdrag dat we hebben geratificeerd, de CEDAW. We pleiten ervoor effectief gevolg te geven aan de slotopmerkingen van het CEDAW‑comité in Genève van eind 2014. Die bevatten heel wat punten waarop we ons beleid kunnen versterken, met als sterkste rode draad aandacht, in alle beleidsdomeinen, voor vrouwen met een migratieachtergrond. Daarnaast is ook de Conventie van Istanbul inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen van zeer groot belang. We zijn verheugd dat alle parlementen van ons land deze conventie eindelijk hebben geratificeerd en dat we de ratificatiebeweging kunnen afronden. Het komt er nu op aan ze ook in concreet beleid om te zetten. Wij hebben ook aandacht besteed aan de interfederale actieplannen, een beleidsinstrument waarmee de federale overheid en de deelstaten een gezamenlijke beleidsaanpak kunnen afspreken. Vandaag bestaat daarvan eigenlijk al één voorbeeld, het Nationaal Actieplan tegen geweld op vrouwen. De vijfde versie daarvan maakt vandaag het voorwerp uit van onderhandelingen en zou binnenkort van kracht moeten worden. Het is een noodzakelijk instrument om gelijkheid te bereiken. De commissie stelt voor om het te veralgemenen en toe te passen op andere belangrijke domeinen. Ook de RIA, de regelgevingsimpactanalyse, van kracht in Vlaanderen, reiken we als beleidsinstrument aan. Het klinkt vrij technisch, maar het is eigenlijk een toetsing. Wij vragen alle wetgevende en beleidsinitiatieven, en in de eerste plaats de crisismaatregelen die door de verschillende niveaus worden genomen, te onderwerpen aan een vrouwentoets. Bekijk wie door de maatregelen worden geraakt en ga na of de lasten gelijk verdeeld zijn over de verschillende bevolkingsgroepen, in casu op de vrouwen.
We hebben ingezoomd op wat al jaren door Europa en door de Verenigde Naties wordt gepromoot, namelijk gendermainstreaming en genderbudgetting. Deze beleidsinstrumenten kregen in ons land en in de deelstaten wettelijk vorm, maar eigenlijk zijn ze de fase van de experimenten niet ontgroeid. Wij roepen op daar eindelijk werk van te maken en ze ook concreet toe te passen. We hebben ook in kaart gebracht in welke mate voldaan is aan de Europese eisen om een klachtenmechanisme uit te werken voor discriminatie op basis van geslacht. Uit onze zoektocht is gebleken dat niet alle deelstaten aan die eisen voldoen. Vandaag komen de federale overheid, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Franse Gemeenschap en het Waalse Gewest die verplichtingen na, maar de andere deelstaten nog niet. De overheden die het wel doen hebben deze taak toevertrouwd aan het Instituut voor Gelijkheid van vrouwen en mannen. Deze instelling behartigt dit thema heel zorgvuldig. Een voordeel is dat vrouwen of mannen die gediscrimineerd zijn op basis van geslacht, zich ook maar tot één loket moeten wenden. We hebben op de twaalf hoofdstukken van het Actieplatform talrijke aanbevelingen geformuleerd. De andere rapporteurs zullen daar in detail op ingaan.
In het syntheseverslag hebben we een paar thematische aanbevelingen gedaan en die wil ik kort overlopen. Wij vragen aan alle beleidsniveaus om bij voorrang werk te maken van een eerste nationaal actieplan tegen de loon- en loopbaankloof en voor een betere afstemming van de maatregelen inzake gezin en arbeid. Wij vragen dat het vijfde Nationaal Actieplan tegen geweld op vrouwen ruimer wordt opgevat dan het partner- en intrafamiliaal geweld, maar ook aandacht heeft voor seksueel en psychisch geweld. Daarbij vragen wij bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen. Wij pleiten voor de gelijke deelname van vrouwen en mannen in de besluitvorming. Hiervoor zijn structurele maatregelen nodig. Het meest effectieve middel om dit te bereiken is natuurlijk de quotaregeling, maar er is een algemeen plan nodig om dat in de praktijk toe te passen en te ondersteunen. Wij vragen om een allesomvattend beleid te voeren om de beeldvorming van vrouwen en meisjes te verbeteren en seksisme en stereotypes tegen te gaan. We roepen de media en het onderwijs op om dit beleid te ondersteunen. Wij vragen een verstrekkend beleid, dat noodzakelijk is om gelijke kansen te waarborgen voor kwetsbare vrouwengroepen. Ook binnen die vrouwengroepen zijn er verschillen en is er discriminatie van alleenstaande vrouwen, al dan niet met kinderen, vrouwen met een handicap en vrouwen met een migratie-achtergrond. Gelijkheid tussen vrouwen en mannen is op internationaal vlak niet verwezenlijkt. Zolang er wereldwijd geen gelijkheid is, kan ze ook bij ons niet volledig zijn. We vragen dat ons land de leiding neemt om vrouwenrechten sterk aan bod te laten komen binnen de duurzame ontwikkelingsdoelen. Ons land moet echt hard opkomen voor de reproductieve en seksuele rechten van vrouwen in de hele wereld en het in het kader van oorlog en vrede opnemen voor vrouwen in postconflictzones. We uiten onze sympathie voor de stoet die vandaag door Brussel trekt om aandacht te vragen voor VN‑resolutie 1325. Een aantal collega’s zal trouwens mee opstappen. Ik dank alle collega’s die in de commissie hard hebben gewerkt. Uiteindelijk kwam dit rapport in twee maanden tot stand. Ik dank ook de diensten, want ook zij hebben heel hard gewerkt. De teksten op de banken zijn drukproeven. Ze moeten de komende dagen taalkundig nog worden bijgestuurd en hier en daar beter worden vertaald. Dat is enkel aan de tijdnood te wijten. Onze excuses hiervoor. Ik dank ook de talrijke experts en de vertegenwoordigers van het middenveld die we hebben gehoord. Wie het rapport leest, zal vaststellen dat de hoorzittingen heel interessant waren en dat er heel veel inspiratie te rapen valt om er op elk niveau politiek mee aan de slag te gaan. Tot slot dank ik de federale staatssecretaris Sleurs, minister Simonis van de Franse Gemeenschap en staatssecretaris Debaets van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die op onze uitnodiging om aan de hoorzittingen deel te nemen zijn ingegaan, hoewel ze daar grondwettelijk niet toe verplicht waren. Minister Simonis kon uiteindelijk wegens ziekte niet komen, maar ze stuurde wel haar kabinetschef.
De voorzitster. – Ik geef nu het woord aan de rapporteurs over de vier onderdelen van het verslag.	Mme la présidente. –
Mevrouw Miranda Van Eetvelde (N‑VA), rapporteur. – Ik breng u bij deze verslag uit van een onderdeel van het Informatieverslag Peking +20. Samen met collega De Bue bracht ik de sociaal-economische positie van de vrouw in kaart en dit vanuit drie verschillende thema’s: vrouwen en gezondheid, vrouwen en economie, vrouwen en milieu. Collega De Bue brengt verslag uit over het thema vrouwen en economie, en ik neem de twee andere thema’s voor mijn rekening. Een van de voornaamste vaststellingen uit talrijke hoorzittingen is dat vrouwen die het minder goed hebben, vaker hun verzorging uitstellen om financiële redenen. Als het om eenoudergezinnen gaat, is dat nog meer het geval. Uit de Gezondheidsenquête blijkt dat vrouwen vaker dan mannen melding maken van geestelijke gezondheidsproblemen en dat zij ook meer psychotrope geneesmiddelen nemen, zowel slaap- en kalmeermiddelen als antidepressiva. Na een tussenkomst van mevrouw de Bethune werd de vaststelling toegevoegd dat vrouwelijke migranten en vrouwen van etnisch-culturele minderheden vaak tweemaal het slachtoffer zijn als het gaat om gezondheidszorg: enerzijds als vrouw en anderzijds als lid van een etnisch-culturele minderheid. Mantelzorgers spelen vandaag een steeds grotere rol in onze samenleving en deze groep mocht dan ook niet ontbreken in onze aanbevelingen. Vaak moeten deze mensen stoppen met werken of deeltijds werken om in te staan voor de zorg voor hun naasten. Het gaat hier vaker om vrouwen maar, zoals de heer De Bruyn opmerkte, is uit de discussie in het Vlaams Parlement gebleken dat ook mannen deze rol vervullen of die zorg delen met hun partner. Wat geboortebeperking betreft, stellen we vast dat vrouwen uit lagere inkomensklassen minder terugbetaalde contraceptiva gebruiken. Er is ook grote sociale ongelijkheid met betrekking tot zwangerschapsafbreking: meestal gaat het om vrouwen die geen aanspraak kunnen maken op de sociale zekerheid of die te maken hebben met materiële problemen. Uit de hoorzittingen bleek ook dat steeds minder artsen zwangerschapsafbrekingen uitvoeren. In vaststelling 8 kan men lezen dat meer dan tienduizend vrouwen de diagnose van borstkanker krijgen. Het is dan ook de meest voorkomende kanker bij vrouwen en de voornaamste doodsoorzaak voor vrouwen van 35 tot 70 jaar. Ondanks de gratis borstscreening en de preventiecampagnes blijkt dat nog steeds 40% van de vrouwen zich niet laat screenen. Toch maakt ook longkanker een sterke opmars, zoals mevrouw Brusseel opmerkte. Mevrouw Ryckmans voegde hieraan toe dat er momenteel een gebrek aan studies en onderzoek is in verband met de oorzaken en gevolgen van kanker bij vrouwen en mannen. Ten slotte werd een extra punt toegevoegd over gedwongen sterilisatie, die nog steeds over de hele wereld voorkomt, vooral bij vrouwen met een beperking. Bij aanbeveling 1 over het beschermen van vrouwen tegen borstkanker door meer doorgedreven preventie en screening, zijn heel wat opmerkingen gemaakt door verschillende collega’s. De laatste jaren werd de strijd tegen longkanker al intensief gevoerd, maar we pleiten voor meer gerichte preventie ten aanzien van vrouwen en jonge meisjes. Ook over de mantelzorg waren er opmerkingen van verschillende collega’s. Iedereen was het erover eens dat mantelzorgers, die vaak vrouwen zijn, blijvend moeten worden ondersteund en gewaardeerd. Aanbeveling 3 gaat over het bewust maken van jongeren in alle scholen over de evenwaardigheid van de partners. We moeten erop toezien dat seksuele, affectieve en relationele opvoeding op een logische en doeltreffende wijze worden geïntegreerd. Er worden goede, te volgen voorbeelden aangehaald, zoals het programma EVRAS in Wallonië en Brussel en het vormingsaanbod van SENSOA vzw in Vlaanderen. Aanbeveling 4 focust op de voortzetting van preventiecampagnes inzake contraceptiva en ongewenste zwangerschap. Deze campagnes moeten zich toespitsen op de groepen die het minst gebruik van maken van contraceptiva. In aanbeveling 5 wordt gevraagd aandacht te schenken en beleidsmatig gevolg te geven aan de rapporten die de Nationale Commissie voor de evaluatie van de wet van 3 april 1990 betreffende de zwangerschapsafbreking tweejaarlijks uitbrengt. Mevrouw Morreale gaf er de voorkeur aan om in de aanbevelingen 5 en 7 niet te spreken over “abortus” maar de medische term “zwangerschapsafbreking” te gebruiken, wat door iedereen werd aanvaard.	Mme Miranda Van Eetvelde (N‑VA). –
Verder bevelen we aan om in de opleiding van de artsen en zorgverstrekkers een onderdeel betreffende geboorteplanning, zwangerschapsafbreking en contraceptiva te integreren. Mevrouw Brusseel stelde voor ook de zorgverstrekkers in de aanbeveling op te nemen, aangezien zij een laagdrempelig aanspreekpunt vormen. Aanbeveling 7 gaat over de specifieke situatie van huisartsen die werkzaam zijn in de abortuscentra en in aanbeveling 8 vragen we aandacht te schenken aan harmful practices zoals vrouwelijke genitale verminking. Dit thema komt verder uitgebreid aan bod in de onderdelen Jonge meisjes en Geweld tegen vrouwen. Gezien de reactionaire tendens inzake de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen, moet België op internationaal vlak een voortrekkersrol blijven spelen. Tot slot vroeg mevrouw de Bethune een tiende aanbeveling toe te voegen, die luidt als volgt: “Maatregelen nemen om een gelijke toegang tot gezondheidszorg te waarborgen, met specifieke aandacht voor kwetsbare vrouwen”. Tot zover het thema “Vrouwen en gezondheid”. Hoewel het thema “Vrouwen en milieu” op het eerste gezicht minder voor de hand ligt, hadden we hierover in de commissie enkele zeer interessante hoorzittingen. De EU neemt weliswaar het voortouw bij de internationale klimaatonderhandelingen, maar de genderdimensie komt niet aan bod in beleidsinitiatieven en debatten op Europees en internationaal niveau. Het rapport van het European Institute for Gender Equality toont nochtans belangrijke verbanden tussen gender en klimaatverandering aan. Mannen en vrouwen worden immers op verscheiden manieren getroffen door klimaatverandering. In vaststellingen 1 en 2 zijn er tussenkomsten van zowel mevrouw Morreale als mevrouw Ryckmans. Vaststellingen 3, 4 en 5 geven geen aanleiding tot opmerkingen. Vaststelling 6 gaat over de vaststelling van het steunpunt Milieu en Gezondheid van de Vlaamse Gemeenschap in het Humane Biomonitoringsprogramma, dat in 1999 van start ging, dat vrouwen gevoeliger zijn voor bepaalde vormen van vervuiling, zoals fijn stof en stoffen die het endocriene evenwicht verstoren. Deze stoffen hebben zeer negatieve gevolgen voor de gezondheid van vrouwen. Het Humane Biomonitoringsprogramma is een voorbeeld van good practice. Mevrouw Segers merkte ook op dat voor de kwaliteit van het verslag systematisch cijfers over alle deelstaten moeten worden doorgegeven. Helaas zijn die gegevens niet altijd beschikbaar. Het Vlaams Instituut voor technologisch onderzoek en de Vlaamse Milieumaatschappij maakten een schatting van de impact van het milieu op de ziektelast en -kosten in Vlaanderen. Milieufactoren zouden de Vlaming één levensjaar kosten. Een laatste vaststelling is dat we zeer weinig betrouwbare langetermijngegevens hebben om de gedifferentieerde gevolgen in te schatten van omgevingsfactoren op de gezondheid van vrouwen en van mannen. Deze vaststellingen vormden de basis voor enkele aanbevelingen. De belangrijkste aanbevelingen hebben vooral betrekking op wetenschappelijk onderzoek naar de verschillende impact op vrouwen en mannen van de milieuproblemen, de klimaatverandering en het gevoerde klimaatbeleid, ook wat de impact van het milieu op de moeder en haar ongeboren kind betreft. De commissie pleit voor een follow-up door de overheid van de studies in verband met hormonenverstorende stoffen en de follow-up van beleidsmaatregelen op basis van resultaten. Om resultaten te boeken op het vlak van gezondheid en milieu moet elk beleidsniveau zijn verantwoordelijkheid inzake gezondheids- en milieubevoegdheden opnemen. Het milieubeleid en het gezondheidsbeleid moeten ook beter op elkaar worden afgestemd. Tot slot beveelt de commissie aan om genderstereotypen te elimineren en gendergelijkheid te promoten op de arbeidsmarkt bij de industrieën, de onderzoeksorganen en op andere gebieden die gelinkt zijn aan klimaatsverandering.
Mevrouw Valérie De Bue (MR). –	Mme Valérie De Bue (MR). – J’ai le plaisir de vous présenter une synthèse de la fiche «Femmes et économie» et, dans la deuxième partie du rapport, la fiche relative à la pauvreté. Ma collègue Katia Segers abordera l’éducation et les médias. Je reviens sur certains constats déjà faits par Mme de Bethune en matière de chiffres. Nous avons abordé la condition des femmes sur le marché du travail. Le constat est qu’elles continuent de faire l’objet de nombreuses discriminations. Le taux d’emploi des femmes reste inférieur à celui des hommes: 61,3 % de femmes actives pour 72,3 % d’hommes, alors que l’objectif européen est de 75 %. Les femmes gagnent toujours 10 % en moins que les hommes sur la base du salaire horaire moyen. Et les femmes représentent 79 % des régimes de travail à temps partiel. Une autre difficulté évoquée dans les constats porte sur la conciliation entre vie familiale et vie professionnelle; cette conciliation repose particulièrement sur les femmes. Malgré une amélioration, les mères restent plus que majoritaires dans la prise d’un congé parental. Du fait des tâches familiales, les femmes ont, à emploi égal, une charge de travail totale moyenne de 3 heures 30 supérieure à celle des hommes. Du fait de carrières aménagées en fonction de la vie familiale, les femmes ont en moyenne une pension légale de 28 % inférieure à celle des hommes. Les femmes sont, bien plus que les hommes, dépendantes de la disponibilité en places d’accueil pour la petite enfance. Si la norme européenne de 33 % est atteinte à certains endroits, les places d’accueil font toujours cruellement défaut à d’autres, particulièrement en Communauté française où l’on en attend encore 8 500. Par ailleurs, les femmes restent sous-représentées dans les fonctions dirigeantes dans certaines administrations, dans les cours et tribunaux et dans certaines entreprises. Pour ce thème bien précis «Femmes et économie», la commission a émis 24 recommandations afin de remédier à ces inégalités. Comme l’ont bien indiqué les rapporteuses principales, tous les niveaux de pouvoir sont concernés, de même que les partenaires sociaux et les organisations de la société civile. Nous avons mis l’accent sur la nécessité d’un plan action-emploi coordonné, un plan de lutte contre l’écart salarial qui vise à augmenter le taux d’emploi des femmes pour atteindre la norme européenne. Nous avons aussi mis en évidence quelques mesures qui pourraient permettre une meilleure organisation de la vie familiale, notamment celle du télétravail. Nous voulons soutenir beaucoup mieux l’entrepreneuriat féminin et mettre en place des comités d’audit dans les entreprises afin de vérifier l’écart salarial. Nous insistons sur une répartition plus équitable des droits de pension entre partenaires. Nous avons émis des recommandations en matière d’organisation du temps de travail et d’organisation de carrière professionnelle. Des propositions ont été faites pour allonger le congé de maternité dans des cas bien précis, comme les naissances multiples, et pour assouplir la prise de congé parental et inciter à un partage plus équitable dans la prise de ce congé. En ce qui concerne la petite enfance, le besoin de nouvelles places d’accueil reste d’actualité; il est aussi nécessaire d’améliorer l’accueil extrascolaire ou d’envisager des mesures visant à répartir équitablement dans le couple les congés destinés à s’occuper des enfants. Nous avons souhaité accorder une attention particulière aux groupes vulnérables sur le marché du travail afin d’augmenter le taux d’emploi des femmes. Comme je l’ai dit dans les constats, il faut poursuivre la politique d’augmentation du nombre de femmes administratrices dans les entreprises publiques et cotées en bourse, comme le recommande d’ailleurs vivement une directive européenne, afin d’atteindre le taux de 40 % de représentation des femmes.
	J’en viens au deuxième grand thème, l’empowerment. Une fiche spécifique y est consacrée à la pauvreté. La pauvreté touche plus fortement les femmes que les hommes. Et le risque de pauvreté augmente encore dans certains groupes tels que les femmes issues de l’immigration, les femmes de familles monoparentales et les femmes âgées. Cette paupérisation est due à de nombreux facteurs tels que l’accès inégal au marché du travail, les disparités salariales et de carrières, l’écart entre les pensions, la répartition inégale des tâches ménagères et des tâches familiales non rémunérées. On estime que 36 % des femmes vivent sous le seuil de pauvreté contre 11 % des hommes. Ces dernières années, la problématique de la pauvreté a été considérée comme un thème transversal par tous les niveaux de pouvoir. Plusieurs plans d’action nationaux ont vu le jour: Plan fédéral de lutte contre la pauvreté, Plan flamand de lutte contre la pauvreté, tandis que le gouvernement wallon luttait contre ce fléau au travers d’une politique transversale dans les domaines du logement, de la formation et de l’économie. Face à ces constats, la Commission propose douze recommandations pour lutter contre la pauvreté féminine, tant à court terme qu’à long terme. Parmi ces recommandations, remarquons la nécessité de créer des incitants pour encourager les employeurs à proposer des emplois de qualité ainsi que le relèvement progressif des allocations et revenus jusqu’au seuil de pauvreté européen. Il convient aussi de prendre des mesures pour combattre la sous-protection sociale et le non-recours au droit. Nous recommandons d’examiner des mesures d’économies réalisées à tous les niveaux de pouvoir afin de mesurer l’impact de différentes politiques sur les publics plus vulnérables en tenant compte de la dimension du genre dans l’analyse de cet impact. Parallèlement à cela, il nous semble crucial de garantir un accès à des services publics et sociaux de qualité. Concernant le Service des créances alimentaires, nous demandons que le calcul des pensions alimentaires devienne plus objectif et plus transparent et le renforcement du SECAL. Enfin, il est important d’intensifier les efforts pour supprimer les seuils d’accessibilité aux soins de santé en généralisant entre autres l’application du tiers payant et en intensifiant les campagnes de prévention. Il n’a pas été facile de synthétiser ces deux fiches. Je pense en avoir produit l’essentiel, mais je voudrais également m’associer à ce qui a déjà été dit au niveau des remerciements. J’y reviendrai d’ailleurs dans mon intervention. Je vous remercie pour votre attention. (Applaudissements)
Mevrouw Katia Segers (sp.a). – Onze fractie is zeer verheugd dat de nieuwe Senaat zich van meet af aan uitgerekend boog over een thematiek die anno 2015 niet langer een probleem zou mogen zijn, met name de gelijkheid van mannen en vrouwen. Het gaat hier immers over een fundamenteel mensenrecht. Jammer genoeg is dit mensenrecht nog niet verworven, en dat is de belangrijkste les die we met dit rapport willen meegeven. Er is nog heel wat werk aan de winkel. Aan de opmaak van dit rapport zijn vele tientallen uren besteed, door een grote groep van mensen: experten, de mensen van de diensten en senatoren. Allen met de grootst mogelijke inzet, enthousiasme en gedrevenheid. Finaal kan ik zeggen dat het goed was om die vele tientallen uren te werken en ik ben blij dat onze fractie eraan heeft kunnen bijdragen, steeds in het belang van de kwaliteit en de draagwijdte van het rapport. Ook ik wil de collega’s, en zeker ook de mensen van de diensten, uitdrukkelijk bedanken. Tijdsdruk zorgde voor een onwaarschijnlijk hectische manier van werken, voor nachtwerk en vele weekendwerk. Als co-rapporteur wil ik rapporteren over de delen omtrent onderwijs, opleiding en media. Deze hoofdstukken zijn bij wijze van spreken de hoofdstukken van de lange adem. Het wegwerken van armoede, meer specifiek onder vrouwen, de rol van het onderwijs en de media in de realisatie van gelijke kansen voor vrouwen en mannen zijn uiterst cruciaal. Zij vormen een fundamentele uitdaging die onmogelijk te realiseren is op korte termijn. Dit werk van lange adem kan uitgerekend hier verricht worden. Hier kunnen we vooruitkijken, ver voorbij één legislatuur en op de lange termijn. Dit betekent echter niet dat we op korte en middellange termijn geen resultaten kunnen boeken. Daarover hebben wij ons gebogen. Wij hebben daarbij heel wat input gekregen van vele experten uit de academische wereld, het middenveld en vertegenwoordigers. Opmerkelijk was dat vele sprekers steevast onderwijs, opleiding, de rol van de media en de problematiek van de armoede te berde brachten, ook al brachten ze een breder of een ander verhaal. Dat sterkt ons in de overtuiging dat deze thema’s wel van lange adem zijn, maar des te crucialer om op in te zetten. Mevrouw de Bue heeft gerapporteerd over armoede, ik ga dit doen voor onderwijs en media. Perceptie is alles. We leven in een maatschappij waarin beeldvorming en rolmodellen uiterst cruciaal zijn, en een motor van bestendiging of verandering kunnen zijn. We moeten dus heel hard kijken in de richting van onderwijs en media als we iets willen veranderen aan de beeldvorming van de vrouw. Dat was, na de hoorzittingen, de insteek voor de aanbevelingen die we formuleerden en hier voorleggen. De belangrijkste vaststellingen inzake onderwijs en opleiding is dat ook in onderwijs gender een heel belangrijke rol speelt. Terwijl in het lager onderwijs jongens en meisjes nog vrij gelijk zijn, begint gender een doorslaggevende rol te spelen in de studiekeuze die ze moeten maken in het secundair onderwijs. In TSO en BSO vinden we de meisjes vooral terug in studierichtingen die als “zacht” gepercipieerd worden: zorg, welzijn en talen. Ook in het hoger onderwijs speelt gender een rol. Ten eerste, en dat is goed, maar het baart mij als moeder van drie zonen op lange termijn zorgen, stellen wij vast dat meisjes het beter doen in het hoger onderwijs. Er studeren meer meisjes in het hoger onderwijs en ze doen minder lang over hun studies. Binnen tien jaar zullen mannen dan ook heel blij zijn dat er quota bestaan. Toch zien we dat ook de genderdimensie een rol speelt wanneer het aankomt op de studiekeuze. We vinden meer meisjes terug in de humane wetenschappen en de faculteit geneeskunde, en veel minder in de exacte en toegepaste wetenschappen en technische opleidingen.	Mme Katia Segers (sp.a). –
We kunnen dus stellen dat dit een heel belangrijke rol speelt. Daarom denken we dat, in het kader van de modernisering van het secundair onderwijs, moet worden ingezet op het wegnemen van die genderhandicap. Dit is het momentum om bij te dragen tot genderneutrale studiekeuzes en de beperking van vooroordelen. In de Franse Gemeenschap is reeds werk gemaakt van het tegengaan van stereotypering, onder andere via de schoolboeken. Ik denk dat ook de andere deelstaten daaruit kunnen leren. Het aantal opleidings- en herhalingsuren bij werknemers is duidelijk lager bij vrouwen. Ook dat is een aandachtspunt. Op het vlak van rolmodellen zien we dat vandaag het onderwijs een vrouwenzaak geworden is, zeker in het kleuter- en lager onderwijs vinden we meer dan 80% vrouwen. In het secundair onderwijs is er een meerderheid van 60%. We moeten dus meer mannen voor de klas krijgen. Die goede mix tussen man en vrouw in het onderwijs is net zo belangrijk in het doorbreken van stereotyperende studiekeuzes. Ook in het hoger onderwijs vinden we een gender bias. De vrouwen vormen de meerderheid op de universiteitsbanken, maar ze stoten onvoldoende door naar de hoogste regionen in de academische hiërarchie. Op elke trap van de academische ladder valt een hoger percentage vrouwen dan mannen af. Op predocniveau zijn de helft vrouwen, maar slechts 30% van hen wordt docent en nog amper 10% gewoon hoogleraar. Daaruit hebben we de volgende aanbevelingen gedistilleerd. We zijn ervan overtuigd dat het onderwijs op alle niveaus een zware verantwoordelijkheid draagt, maar ook het vermogen heeft om stereotypen, genderongelijkheid, seksisme en geweld te bestrijden. Het is dus van fundamenteel belang dat onderwijs tastbare doelstellingen omvat inzake gendergelijkheid in de pedagogische inhoud, in de methoden en de materialen. Concreet moet er volgens ons vanaf het basisonderwijs aandacht zijn voor wetenschap en techniek, zodat elke jongere weet wat dat inhoudt. Tegelijkertijd moet onderwijs jonge mensen in een richting sturen op basis van hun individuele talenten. Dat is de beste manier om gendertypering weg te krijgen. Ook in het kleuter- en leerplichtonderwijs moeten we zorgen dat een gelijke vertegenwoordiging van mannen en vouwen binnen het onderwijspersoneel kan worden bewerkstelligd. We moeten dat doen door het beroep van leerkracht te herwaarderen, zodat ook meer mannen kiezen voor het beroep, zodat mannelijke en vrouwelijke leerkrachten rolmodellen kunnen zijn voor meisjes en jongens. Daarom moet de genderdimensie ook worden opgenomen in de basisopleiding en de voortgezette opleiding van leerkrachten en moet volgens ons een studieprogramma rond genderdimensie worden ontwikkeld in het academisch en niet-academisch hoger onderwijs. Via zorgvuldig op te volgen genderplannen moet er een meer evenwichtige samenstelling van de verhouding mannen-vrouwen in het academisch personeel worden bereikt aan de universiteiten en de hogescholen. Op het vlak van de opleiding bevelen wij aan dat de arbeidsbemiddelingsdiensten erop toezien dat hun maatregelen in gelijke mate op vrouwen en mannen gericht zijn. Tot daar onze bevindingen en onze aanbevelingen inzake onderwijs en opleiding. Ik ga nu over tot het thema vrouwen en media. Daar zijn we vooreerst gestart vanuit de volgende vaststellingen. De media beheersen vandaag ons leven. Ze zijn in essentie ook crossmediaal. Alle media, de audiovisuele en de schrijvende pers, alle vormen van reclame, de communicatie via internet en sociale media, maar ook gaming werken allemaal in op elkaar. Ons beeld van de wereld, en dus ook dat van de vrouw en de man, wordt gevormd via alle media samen. Die beeldvorming en de representatie van de vrouw en haar positie in de samenleving spelen volgens ons een essentiële rol in de ontwikkeling van vrouwenrechten. Essentieel moeten media mannen en vrouwen op een gelijke manier, in een gelijke vertegenwoordiging en vanuit een gelijke positie kunnen tonen.
Uit de talloze onderzoeken blijkt echter dat dit vandaag niet het geval is. Cijfers voor de Vlaamse en voor de Franse Gemeenschap tonen aan dat in beide deelstaten vrouwen in de media, en zeker op de televisieschermen, structureel ondervertegenwoordigd zijn. Vrouwen vertegenwoordigen ongeveer 30 procent van de personen die in de televisieprogramma’s aan bod komen. Als we kijken naar de specifieke rol van vrouwen in de programma’s, dan stellen we vast dat ze significant minder aan het woord worden gelaten, zij het als expert, zij het als nieuwsbron. Bovendien duiken vrouwen in de Vlaamse nieuwsmedia vooral op als experts in zogenaamde zachte nieuwsthema’s, zoals cultuur en welzijn, en krijgen ze minder het woord voor hardere nieuwsthema’s, zoals politiek en economie. Op dat punt is er een verschil tussen beide Gemeenschappen. Er wordt immers wel degelijk werk gemaakt van de rol van vrouwen als expert in de media. Reeds in 2013 heeft de RTBF een actie ondernomen via de campagne Cherchez la femme. Hierbij werd afgesproken bij voorkeur vrouwelijke experts op te voeren. Ook de VRT beschikt over een databank, maar die lijkt onvoldoende resultaat op te leveren. De VRT heeft afgelopen week een gelijkaardig initiatief als de RTBF genomen. De ondervertegenwoordiging van vrouwen in de media is een realiteit, ongeacht het criterium dat wordt gehanteerd: afkomst, handicap, leeftijd, werksituatie. Dat heeft er ook mee te maken dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in het beroep van journalist en mediaprofessional. Bovendien hebben ze vaak het precaire statuut van freelancer en stappen ze vroeger uit het beroep. Ook met betrekking tot het beeld van de vrouw zijn er in de media grote scheeftrekkingen. Vrouwen worden doorgaans op een onrealistische wijze geportretteerd in de audiovisuele media, in reclame en in games. Het systematische gebruik van fotoshoppen leidt bij meisjes en vrouwen tot onrealistische verwachtingen inzake het schoonheidsideaal. Dat veroorzaakt een vertekend zelfbeeld en andere psychologische problemen, waaronder eetstoornissen. Er zijn reeds heel wat initiatieven genomen voor de evenredige vertegenwoordiging van vrouwen. De drie Gemeenschappen van ons land hebben een orgaan dat als toezichthouder fungeert. In Vlaanderen is er de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM), aan Franstalige kant is er de Conseil supérieur de l’audiovisuel (CSA), en in Duitstalig België is er de Medienrat. Ze hebben echter geen gelijke bevoegdheden. Ook daarvan zou werk kunnen worden gemaakt. Er bestaat ook geen wettelijk kader inzake seksistische reclame. Er bestaat wel een reglementair kader en via de Unie van Belgische Adverteerders (UBA) en de Jury voor Ethische Praktijken (JEP) wordt zelfregulerend opgetreden. De overheid heeft de openbare omroep al bepalingen opgelegd inzake de vertegenwoordiging van vrouwen. Ten aanzien van privéondernemingen is dat evenwel moeilijker. Ook zij dragen verantwoordelijkheid inzake diversiteit. De vaststellingen zijn uitgemond in een reeks aanbevelingen die thematisch zijn samengebracht. De eerste reeks aanbevelingen heeft betrekking op regelgeving en stimulans. We menen dat samen met de reclamesector een charter moet worden opgesteld. Daarin moet staan dat de sector moet aangeven wanneer hij intensief gebruik maakt van beeldvervormingstechnieken zoals fotoshoppen. Indien nodig moet ter zake wetgevend worden opgetreden. De JEP en de CSA leveren al goed werk. De JEP treedt nu vooral op na klachten. De instelling zou veel beter en intensiever kunnen werken als ze ook op eigen initiatief kan optreden. We zijn ook vragende partij voor een meer evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in de beheersorganen van mediabedrijven. Daartoe moeten er streefcijfers komen inzake de evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in alle geledingen van de openbare omroep: zowel op de werkvloer, maar vooral ook aan de top van de bedrijven. Een andere aanbeveling is het optrekken van de streefcijfers inzake de vertegenwoordiging van vrouwen in programma’s van de openbare omroep. In alle rollen moet er gelijkheid tussen mannen en vrouwen zijn. Ook moet de eis van genderneutrale berichtgeving in de beheersovereenkomsten met de openbare omroep worden ingeschreven.
Ook is het aangewezen de vertegenwoordiging van vrouwen op de werkvloer in de privémedia te stimuleren via media, academies, de Vlaamse Vereniging van Beroepsjournalisten, het Fonds Pascal Decroos, enzovoort. Verder moet de overheid de beste leerling van de klas zijn inzake genderneutraliteit in haar eigen campagnes en het voortouw nemen in specifieke sensibiliseringscampagnes inzake diversiteit. In alle opleidingen voor mediaprofessionals moet in een of meerdere vakken gepaste aandacht worden besteed aan ethische en deontologische principes die van belang zijn voor het genderthema en de genderneutraliteit. Bovendien is er een globaal actieplan media en gender nodig dat focust op een gelijke vertegenwoordiging van vrouwen en mannen op de werkvloer in alle media en maatregelen bevat om de arbeidsomstandigheden aantrekkelijker te maken, te sensibiliseren voor de genderproblematiek en genderstereotypering in speelgoed en games te doorbreken. Het moet een breed actieplan zijn dat wordt gedragen door mediabedrijven, reclame- en marketingbedrijven, speelgoedfabrikanten en -verkopers en de gamingsector voor het thema van vrouwen en geweld in games. Ook monitoring van de vooruitgang moet mogelijk zijn. We moeten nagaan waar, wanneer en op welke terreinen we vooruitgang boeken. Er moet dus een systematische, kwantitatieve en kwalitatieve monitoring van de diversiteit in de media worden uitgevoerd door de bestaande organen. Dat zijn in de eerste plaats natuurlijk de regulatoren, maar ook een steunpunt media, dat aan Franstalige kant nog niet bestaat. De werking van de Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame moet worden uitgebreid, zodat ze veel proactiever kan werken. Er moet verder ingezet worden op de ontwikkeling van mediawijsheid en actief burgerschap. Dat is zeer belangrijk en een werk van lange adem. Eenieder moet zich, als mediagebruiker, bewust zijn van de problematiek en moet de beelden kunnen kaderen. Samengevat gaat het dus om sensibilisering, het stimuleren van de aanwezigheid van meisjes en vrouwen, ook in ICT‑beroepen, zodat ze ook zelf als programmeur aan de slag gaan, en een bewustwordingsproces van de mediagebruiker voor de problematiek van diversiteit.
Mevrouw Ann Brusseel (Open Vld). – Geweld tegen vrouwen is in ons land reeds jaren een beleidsprioriteit. Het is terecht als een beleidsprioriteit opgenomen in het Nationaal Veiligheidsplan 2010‑2015. Aandacht voor deze problematiek is letterlijk van levensbelang. In 2013 vielen er 162 dodelijke slachtoffers ten gevolge van partnergeweld. Dit is schokkend. Bovendien stappen slachtoffers van partnergeweld gemiddeld pas na 33 geweldincidenten naar de politie. De drempel om een noodkreet te slaken naar de buitenwereld is met andere woorden nog steeds veel te hoog. Dat wij hier vandaag concrete aanbevelingen aanreiken is dan ook geen moment te vroeg. Als vrouw en als mama ben ik daar bijzonder blij mee. Eerst en vooral moet de aangiftedrempel voor slachtoffers omlaag. Preventiecampagnes moeten vrouwen aanmoedigen om zich te laten horen, we moeten de muur van stilte rond partnergeweld helpen slopen. Daarnaast is er nood aan gespecialiseerd personeel om deze vrouwen en meisjes op de best mogelijke manier op te vangen, zowel in de zorg als bij de politie. We hebben personeel nodig dat hiervoor de gepaste opleiding moet krijgen. Vervolgens moet er een samenwerking komen tussen alle actoren politie, gerecht en hulpverleners. Coördinatie is cruciaal, eilanden zijn uit den boze. In dit overleg moet ook de huisarts zijn of haar rol kunnen spelen. Artsen krijgen hiervoor momenteel nog te weinig de juiste ondersteuning. Ze hebben geen duidelijke parameters om te bepalen hoe ze moeten optreden wanneer ze met partnergeweld worden geconfronteerd. Daarom is er nood aan een meldcode voor huisartsen naar het voorbeeld van Nederland en aan een uniform medisch modelcertificaat. Partnergeweld berokkent bovendien niet enkel fysieke, maar ook psychologische schade. Psychologische bijstand en opvolging moeten deel uitmaken van een integrale begeleiding, want seksueel geweld schaadt veel meer dan alleen het lichaam van een vrouw. Cijfers uit 2013 betreffende seksueel geweld en verkrachting tonen aan dat er jaarlijks in ons land meer dan 3.000 geregistreerde verkrachtingen zijn. De cijfers zijn de voorbije jaren niet onder de 3.000 gedaald. Ondanks alle lovenswaardige inspanningen zien we dat hierin op het terrein nog vooruitgang kan en moet worden geboekt. Slechts in 2 op de 3 ziekenhuizen is een seksuele agressieset aanwezig. Twee derde van deze sets blijkt niet geanalyseerd te worden. Dit is niet ernstig, want deze instrumenten zijn broodnodig om bewijsmateriaal zoals DNA te verzamelen en de dader te kunnen vervolgen. De gevolgen laten zich dan ook raden. In 50% van de aanklachten zijn er zogenaamd onvoldoende bewijzen. Seponering is bijgevolg schering en inslag. Slechts een minimaal percentage van de verkrachtingszaken leidt effectief tot een veroordeling. Dit is pijnlijk voor vrouwen, want ze kunnen zich terecht de vraag stellen of een aangifte veel zin heeft. Dat mag ons echter niet tegenhouden hen op te roepen aangifte te doen en dit probleem aan te pakken. Het is daarom nodig dat seksuele agressiesets systematisch gebruikt worden in het ziekenhuis, dat ze altijd aanwezig zijn en dat ze ook systematisch geanalyseerd worden, enkel dan verhogen we de pakkans en de aangiftebereidheid. De resultaten dienen ook opgenomen te worden in de DNA‑databank bij het Nationaal Instituut voor Criminalistiek. Op die manier kunnen bijvoorbeeld serieverkrachters sneller worden opgespoord. De kosten van dit alles mogen niet ten laste vallen van het slachtoffer, wat nu wel het geval is.	Mme Ann Brusseel (Open Vld). –
Een andere aanbeveling inzake de aanpak van verkrachtingen en de steun aan slachtoffers betreft de zware medicatie die het slachtoffer van een verkrachting moet nemen om te voorkomen dat zij seksueel overdraagbare ziektes oploopt. Die medicatie is immers zeer zwaar en duur. Bovenal ervaart het slachtoffer dat als een bijkomende aantasting van haar fysieke integriteit. Wij bevelen dan ook aan dat indien de dader gekend is, hij verplicht wordt een sneltest te ondergaan om een soa en hiv detecteren. De notie aanranding van de eerbaarheid zonder geweld op een meerderjarige moet worden opgenomen in het Strafwetboek en het toedienen van alcohol of drugs met het oog op seksueel misbruik dient als een verzwarende factor te worden beschouwd. Wat betreft de aanbevelingen in verband met jonge meisjes is het essentieel om waakzaam te blijven, zowel internationaal als nationaal, en in te zetten op de gelijke toegang tot onderwijs en zorg. Inzake seksuele handelingen en de aanpak van de problematiek van seksuele misdrijven schuift de Vrouwenraad een aantal zeer concrete pijnpunten naar voor die reeds lang aanslepen. Het betreft: het bestaande verschil tussen de seksuele meerderjarigheid ingeval van verkrachting en aanranding van de eerbaarheid, de verjaringstermijnen voor zedenfeiten, de aanhoudingsmodaliteiten en de uithandengeving van minderjarige daders, de erkenning van familiale banden en daderschap in groep als verzwarende omstandigheden. Een andere vaststelling waarmee de decreetgever aan de slag kan is de vaststelling dat de balans inzake onderwijs over relaties, gevoelens en seksualiteit niet onverdeeld positief is en verschilt van school tot school, maar bovenal ook tussen de deelstaten onderling. Leerkrachten moeten op die punten beter worden ondersteund. Wat betreft de genitale verminking heeft ons land reeds belangrijke stappen genomen op wetgevend vlak. Ook op dat punt echter hebben we recente cijfers gekregen die elkeen zou moeten wakker schudden. Er is immers nog veel werk aan de winkel. Een prevalentie-onderzoek heeft een raming gemaakt van het aantal besneden vrouwen in België, alsook van het aantal meisjes dat het risico loopt op genitale verminking. Ten opzichte van een onderzoek dat vier jaar geleden werd uitgevoerd, stelt men vast dat vrouwelijke genitale verminking intussen dubbel zo vaak voorkomt, wat neerkomt op een stijging van 6.000 naar 13.000 vrouwelijke slachtoffers die in België verblijven op 31 december 2012. Ook op dat vlak moeten de overheden in onderling overleg een doorlopende, laagdrempelige en doelgroepgerichte preventie- en sensibiliseringscampagne opzetten met specifieke aandacht voor meisjes van jonger dan vijf jaar die in België zijn geboren, om aldus te vermijden dat ze in België of tijdens een verblijf in het buitenland slachtoffer worden van genitale verminking. Onze strafwetgeving is goed, maar behoeft meer bekendmaking. Een specifieke opleiding van alle gezondheidswerkers vervult een belangrijke rol in het kader van de preventie. Eén van de grootste risicomomenten voor genitale verminking van meisjes is een vakantie in het land van herkomst. Daarom bevelen wij aan dat de Travel Clinics die de kinderen vaccineren vóór een eerste vertrek daarin een rol spelen. Ik doe dan ook namens de commissie een oproep om dit concreet in te vullen en er niet mee te talmen.
In ontwikkelingssamenwerking dient reproductieve en seksuele gezondheid te worden aangebracht in het kader van de bilaterale dialoog met de partnerlanden. Voorts is er dringend behoefte aan een aangepaste wetgeving om kinderpornografie tegen te gaan en wel in het licht van nieuwe technologische ontwikkelingen waarvan pedofielen blijken gebruik te maken. Het gaat om live streaming, waardoor ze ongemerkt naar kindermisbruik kunnen kijken. Tot slot wil ik wijzen op een algemene bezorgdheid die alle commissieleden deelden. De soms beperkte vooruitgang inzake reproductieve rechten op internationaal, Europees en nationaal niveau komt steeds meer onder druk te staan. In steeds meer landen zijn zelfs kleine verworvenheden momenteel in gevaar. Ik doe dan ook een oproep aan u allen die ons land op internationale fora zullen vertegenwoordigen wat betreft reproductieve rechten om hier bijzonder waakzaam voor te zijn. Aan alle beleidsmakers hier aanwezig heb ik een concrete vraag. Neem de tijd om de aanbevelingen van de voorliggende rapporten goed te bekijken. U zal zien dat er zeer concrete maatregelen op elk beleidsniveau worden naar voren geschoven. Die maatregelen worden gedragen door een brede meerderheid over alle partijgrenzen en over alle Gemeenschappen heen. Ik ben heel blij dat er een immense consensus is gegroeid rond de maatregelen die geweld tegen vrouwen daadwerkelijk kunnen terugdringen, alsook hoe we de situatie van jonge meisjes effectief kunnen verbeteren. De voorliggende aanbevelingen kunnen een belangrijke bijdrage leveren tot gendergelijkheid. Ze brengen concrete actiepunten naar voren die nieuwe kansen bieden voor vrouwen. Het gaat eigenlijk om een potentieel aan wetgeving dat nog niet in werkelijkheid omgezet is, maar waar wij allen achter staan. Het is een grote uitdaging voor alle actoren – regering, internationale instellingen, sociale partners, middenveld, parlementen, betrokken burgers – om de voorwaarden te scheppen die maken dat deze aanbevelingen daadwerkelijk als gevolg kunnen hebben dat er een volwaardige gelijkheid groeit tussen man en vrouw in ons land en daarbuiten. Met andere woorden, het is aan ons om verder te werken.
Mevrouw Hélène Ryckmans (Ecolo). –	Mme Hélène Ryckmans (Ecolo). – J’aborderai tout d’abord la question des femmes dans les conflits armés. Nous sommes largement d’accord pour souligner qu’il est urgent d’intervenir pour que cessent les violences envers les femmes et pour qu’elles soient davantage reconnues comme actrices de la résolution des conflits. De nombreux cas dans le monde rappellent que les femmes sont victimes de violences sexuelles et du viol utilisé comme arme de guerre. L’utilisation du corps des femmes reste une réalité dans nombre de pays en guerre. Plus préoccupante encore est l’absence des femmes lors des négociations et des actions de rétablissement de la paix, dans le processus décisionnel qui pourrait aboutir à la résolution des conflits. C’est cette absence même qui hypothèque la paix et la reconstruction. La Belgique joue depuis longtemps un rôle important dans cette lutte contre les violences. En 2006 déjà, elle a lancé l’appel à l’action de Bruxelles contre les violences sexuelles, avec un accent particulier sur la situation dans l’est du Congo. Notre pays est très actif dans la mise en œuvre de la résolution 1325 du Conseil de sécurité des Nations Unies. Cette dernière fait des femmes les actrices principales du rétablissement de la paix. La commission a formulé plusieurs recommandations afin d’agir davantage en faveur de la mise en œuvre réelle de cette résolution. Elle suggère notamment d’accroître le nombre de femmes présentes dans les missions de paix, d’augmenter leur présence dans les organes de décision et de gestion des conflits et de développer la formation et la sensibilisation du personnel sur le genre, les nécessités de l’égalité entre les femmes et les hommes et les droits des femmes. La commission a, par exemple, proposé de désigner des conseillers spéciaux en genre dans les opérations belges d’intervention, de défense ou de maintien de la paix. Un deuxième axe vise à rendre plus sensibles au genre la diplomatie et les personnes qui représentent la Belgique à l’échelon international. Leur nombre doit augmenter. Des procédures ont été instaurées, notamment aux Affaires étrangères, pour accroître le nombre de femmes dans la diplomatie, mais ce dernier doit encore augmenter. Il y a donc une volonté de tendre vers une représentation équilibrée des femmes et des hommes dans la diplomatie, mais aussi dans les actions de la Coopération. Il faut dès lors former tous les intervenants aux droits des femmes et à l’égalité de genre. La Belgique est très active dans le Plan d’action national sur la mise en œuvre de la résolution 1325. La société civile est particulièrement impliquée à cet égard. Le deuxième plan est en cours d’exécution depuis deux ans déjà et il nous semble important d’en renforcer le suivi. Le Sénat pourrait s’en charger et veiller à accroître le soutien aux organisations de la société civile qui y travaillent de manière très active. Nous recommandons que 15 % du budget des opérations postérieures aux conflits soient consacrés aux femmes, à leurs besoins et à l’aide qui peut leur être apportée. La Belgique joue déjà un rôle dans le cadre international. Elle peut encore le renforcer. Elle peut aussi aider ses partenaires de la Coopération dans l’élaboration de leur plan d’action national contre les violences et pour l’application de la résolution 1325. La Belgique peut aussi soutenir les mécanismes de lutte contre l’impunité des auteurs de violences envers les femmes et de viols, ainsi que la protection des victimes des violences sexuelles. Il faut absolument donner les moyens de développer la prévention. Voilà ce que la commission a recommandé en ce qui concerne les conflits armés. J’en viens maintenant aux parties du rapport relatives à la prise de décision. Concernant les instruments, je me réfèrerai à ce qu’a dit Mme de Bethune. Je parlerai de deux sujets: la prise de décision et le renforcement des droits fondamentaux. Le chapitre relatif aux femmes dans la prise de décision est probablement celui sur lequel nous avons le plus débattu. Des positions différentes se sont exprimées.
(Voorzitster: mevrouw Olga Zrihen, ondervoorzitster.)	(Mme Olga Zrihen, vice‑présidente, prend place au fauteuil présidentiel.)
	Nous avons toutefois réussi à trouver un consensus. Commençons par brosser le tableau des femmes dans la prise de décision. La participation égale des femmes et des hommes au processus décisionnel est une exigence découlant des principes d’égalité et de démocratie. Elle est essentielle à la garantie d’une bonne gouvernance et d’une administration transparente et efficace, ainsi que du développement durable dans tous les domaines de la société. Au sein de la Belgique fédérale, la participation égale des hommes et des femmes au processus décisionnel n’est toujours pas atteinte, malgré les nombreux progrès enregistrés en vingt ans. Ainsi, parmi les assemblées, le Sénat est celle où la représentation des femmes et des hommes est la plus équilibrée, avec 50 % de femmes. La moyenne se situe autour de 40 % et c’est le Parlement de la Communauté germanophone qui, avec 28 %, accuse le plus grand retard sur la voie de la parité. Au-delà de la représentation dans les assemblées législatives, l’enjeu se situe surtout au niveau du pouvoir exécutif. Nous sommes là bien loin du compte. Si le gouvernement bruxellois compte bien 50 % de femmes, elles ne sont que 12 % au gouvernement wallon. La situation est similaire dans les collèges provinciaux, avec 25 % en moyenne, et dans les collèges communaux, avec 34 % d’échevines et seulement 10 % de femmes bourgmestres. La Belgique occupe la 14^e place au niveau mondial et la 4^e place à l’échelon européen. Il s’agit déjà d’une très bonne position, mais les analyses montrent que cette position est due à l’instauration de quotas pour les listes électorales et aux mesures d’accompagnement prises au niveau politique. Nous disposons d’un cadre légal, la Constitution consacre l’égalité, les lois fédérales relatives aux quotas ont été renforcées en 2002 pour imposer, sous peine de nullité, la parité sur les listes électorales. Cette parité a été étendue aux élections communales et provinciales en Région flamande, mais pas encore dans les autres Régions. Les échanges en commission nous ont permis de mettre en évidence les bonnes pratiques pouvant nous servir de guide et les adaptations pouvant être apportées dans nos assemblées respectives. L’idée est bien de renforcer la place des femmes dans les organes de gestion et organes exécutifs.
	Dans les organes d’administration publique, la règle prévoit qu’il y ait au maximum deux tiers de membres du même sexe. La même recommandation prévaut dans les organes de gestion des services publics. Différentes mesures sont prises pour atteindre cet objectif. L’évolution est en marche, mais il subsiste encore, dans certains organes, le «plafond de verre», la difficulté pour les femmes d’être représentées de la façon la plus équilibrée possible dans les instances de décision. Dans les services publics fédéraux, les mandats pour les plus hautes fonctions sont occupés à 24 % par des femmes. L’objectif d’un tiers n’est donc pas encore atteint. Dans les cours et tribunaux, les femmes sont depuis peu désormais majoritaires, mais elles restent sous-représentées dans les juridictions supérieures, toujours l’effet du plafond de verre. Dans les sociétés cotées en bourse, le pourcentage de femmes progresse et atteint actuellement 20 % grâce à la loi votée en juin 2011 qui prévoit qu’un tiers au moins des membres du conseil d’administration doivent être des femmes. Ces grandes sociétés cotées en bourse ont cinq ans pour se conformer à cette obligation. La règle est déjà d’application dans les entreprises publiques. Nous nous sommes aussi intéressés à la situation dans le monde universitaire qui a un rôle à jouer en tant qu’instance de formation. Certaines pratiques ont cours en Région flamande, ce qui n’est pas le cas, de manière aussi formalisée, dans les autres Régions. Au niveau européen, l’équilibre entre les femmes et les hommes dans la prise de décision constitue une priorité de la stratégie pour l’égalité entre les femmes et les hommes, d’ailleurs reprise dans le Pacte européen. La stratégie globale repose sur les quotas de genre qui ont fait la preuve incontestable qu’ils constituent le moyen le plus efficace pour augmenter la représentation des femmes au sein des organes élus. Ils sont efficaces, car ils présentent des objectifs quantitatifs concrets, des délais et des sanctions. Ce sont d’ailleurs les termes qui ont été retenus au sein de notre commission dans le cadre des recommandations. Il importe que les mesures structurelles soient généralisées dans les divers domaines d’intérêt général de la société auxquels les autorités contribuent pour atteindre la participation égale des femmes et des hommes aux processus décisionnels. L’expérience a montré que les quotas sont efficaces lorsqu’ils ont été bien conçus, qu’ils sont accompagnés d’objectifs quantitatifs concrets, de délais et de sanctions. Les objectifs chiffrés sont également efficaces pour atteindre l’objectif visé s’ils font partie d’une politique intégrée, sont accompagnés de délais, s’ils font l’objet d’un suivi et s’ils sont corrigés là où c’est nécessaire. Il y a donc lieu de prendre des mesures structurelles afin de garantir la présence égale des femmes et des hommes au sein des pouvoirs exécutifs. Il y a lieu de veiller à l’application des différentes lois que nous avons déjà élaborées et de mettre en place une série de mécanismes dans le cadre des mesures structurelles. Il est important de pouvoir disposer de statistiques précises en matière de genre. Nous disposons d’études qui nous permettent d’obtenir rapidement des chiffres, mais ce n’est pas le cas pour les pouvoirs exécutifs. Il y a là un important travail de collation des données à réaliser pour obtenir une information correcte complète et pour combler une lacune. Il est nécessaire de prévoir des informations et des formations permettant de lutter contre les stéréotypes courants et de faire campagne pour que changent les mentalités en vue de renforcer les femmes. Il faut également ouvrir la possibilité de présenter des modèles à suivre, un ensemble de bonnes pratiques qui existent dans certaines instances ou dans certains organes et qu’il convient de diffuser. Une instance comme le Sénat peut jouer un rôle utile dans le cadre de l’échange de ces bonnes pratiques. Je vais à présent aborder le dernier chapitre, celui des droits fondamentaux. Tout d’abord, je vais rappeler le contexte.
	Le rapport de la conférence de Pékin nous amène à rendre des rapports réguliers: tous les ans à la commission pour le Statut de la femme et, tous les cinq ans, lors d’une session spéciale de l’Assemblée générale des Nations unies. Nous rendons également des rapports réguliers pour la CEDEF, la Convention pour l’élimination des formes de discrimination envers les femmes. La Belgique rend un rapport tous les quatre ans. C’est d’ailleurs le moment de rappeler que la Convention d’Istanbul qui lutte contre les violences faites aux femmes vient enfin d’être validée par l’ensemble de nos parlements. Nous encourageons la Belgique à clôturer le processus de ratification de cette convention. En matière de droits fondamentaux, nous sommes aussi, en cette année charnière, à la redéfinition des objectifs du millénaire pour le développement. Un certain nombre d’objectifs avaient été fixés en 2000 concernant notamment les droits des femmes et leur accès à la santé et aux droits reproductifs. Nous sommes en train de renégocier un agenda post‑2015 qui devrait intégrer les objectifs du développement durable dans la perspective du suivi de la Conférence de Rio. L’égalité, les droits et le pouvoir des femmes doivent encore être renforcés. Il faut réaffirmer l’importance de l’égalité des genres pour le développement durable et veiller à ce que les genres soient intégrés dans chacun des objectifs. Il faut aussi intégrer le genre dans les budgets – faire du genderbudgeting comme cela a été évoqué – et rappeler les moyens qui doivent y être disponibles. Il convient aussi d’associer les groupements de femmes à cette réflexion pour réaffirmer l’existence d’un pilier et d’un objectif spécifiques sur les droits des femmes, sans perdre de vue l’ensemble des autres objectifs, pour adopter une approche mainstreaming. Dans le cadre de ces droits fondamentaux, la Belgique s’est déjà focalisée sur les droits sexuels et reproductifs. Dans ses politiques de coopération et dans ses politiques internationales, il faut pouvoir garantir aux femmes et aux filles l’accès aux soins de santé reproductive, à savoir la planification familiale, la lutte contre les viols, les soins après les viols et les grossesses qui s’ensuivent. Nous disposons aussi, dans le champ de la coopération internationale, de la loi de coopération dans laquelle le genre est explicitement mentionné. Dans la nouvelle loi de 2013, cette notion est encore renforcée. Enfin, nous disposons d’un Conseil consultatif genre et développement. Il nous semblait important de recommander que l’avis du conseil soit régulièrement sollicité pour pouvoir évaluer la stratégie de genre de la coopération internationale.
Mevrouw Nadia El Yousfi (PS). –	Mme Nadia El Yousfi (PS). – Madame la Présidente, je tiens tout d’abord à remercier mes collègues rapporteuses et co-rapporteuses pour le travail accompli dans la rédaction de cet important rapport. Je remercie tous les collègues qui ont œuvré dans nos différentes commissions. Je remercie également, au nom de mon groupe, les services qui ont dû travailler dans des conditions difficiles, ainsi que nos collaborateurs qui nous soutiennent au quotidien et qui, eux aussi, ont été soumis à rude épreuve pour que le rapport puisse être terminé dans les délais. J’en viens à mon intervention au nom de mon groupe. «Tout le monde semble tout à coup étonné de constater qu’une moitié de l’humanité est composée de femmes. Et qu’en dépit du fait que tous les citoyens sont égaux devant la loi, les hommes sont toujours plus égaux que les femmes.» C’est en ces termes que Marijke Van Hemeldonck, socialiste et féministe, exprime en 1966 son désenchantement face à une société où les discriminations envers les femmes sont répandues et même envisagées comme normales et inévitables.
(Voorzitster: mevrouw Christine Defraigne.)	(Mme Christine Defraigne, présidente, prend place au fauteuil présidentiel.)
	Mais vingt ans après la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes, nous ne pouvons pas nier la progression de la prise en compte des inégalités entre les femmes et les hommes En Belgique, comme dans d’autres pays du monde, des législations, des actions politiques et de sensibilisation ont été menées par/ou avec le soutien des pouvoirs publics. Cependant, la persistance des inégalités entre les femmes et les hommes et la barbarie actuelle dont sont victimes les femmes dans les zones de conflits armés dans le monde, nous obligent à relativiser la portée positive de ces efforts. Je pense tout particulièrement à la situation tragique des femmes dans le nord de l’Irak, en Syrie, au Nigéria, au Soudan, sans oublier l’horreur absolue qui s’est produite au Rwanda et en RDC, où les femmes ont subi des violences abominables, comme l’utilisation du viol comme arme de guerre. Nous devons reconnaître que les objectifs prioritaires définis par la plate-forme d’action de Pékin ne sont pas encore atteints et qu’ils sont parfois loin de l’être. En Belgique, si nous les femmes représentons près de 51pour cent de la population, ce pourcentage n’est pas acquis pour ce qui est de la représentation dans les différents parlements. Je dirais même qu’il est loin d’être atteint au niveau des exécutifs de ce pays, dans les organes de décision, conseils d’administration ou encore en ce qui concerne l’accès aux plus hautes fonctions. Bref, là où se concentre le pouvoir, la femme n’y est pas toujours en nombre! Mais lorsque l’on parle pauvreté, violences physiques et sexuelles, écart salarial, petites pensions ou accomplissement des tâches ménagères, nous sommes en première ligne! Oui, en Belgique, presque quatre femmes sur dix ont déjà été victimes de violences physiques ou sexuelles. Oui, l’écart salarial s’élève à 22 pour cent en défaveur des femmes si l’on prend en considération le salaire brut annuel. Oui, la pauvreté touche davantage les femmes. En Belgique comme dans l’Union européenne, les femmes présentent un risque de pauvreté plus élevé que les hommes. Ces chiffres représentent les difficultés de tous les jours auxquelles elles sont confrontées. La crise économique de ces dernières années n’épargne pas les femmes, surtout lorsqu’elles sont isolées, âgées, handicapées ou qu’elles élèvent seules leurs enfants. Elles le sont doublement lorsqu’elles sont issues de l’immigration. Imaginez la situation de ces femmes dans notre société au regard des nombreuses discriminations qu’elles subissent plus intensément ou des freins auxquels elles sont confrontées. Au nom du groupe socialiste, nous sommes convaincus qu’en période de crise, l’égalité entre les hommes et les femmes représente un enjeu sociétal majeur et doit rester une priorité. Nous devons donc rester très vigilants. Il est donc essentiel de pouvoir aujourd’hui mesurer l’impact des mesures socio-économiques prises par le gouvernement fédéral sur la situation de toutes ces femmes. Sans quoi, ces dernières risquent d’être demain davantage encore fragilisées. Pour nous socialistes, il s’agit d’un impératif. J’en arrive aux droits fondamentaux. La vigilance s’impose, le véritable danger est de voir remettre en cause certains acquis en matière d’égalité des femmes et des hommes. Au sein même de certains pays membres de l’Union européenne – et je pense à l’Espagne où s’affirme la volonté de certaines forces conservatrices de vouloir remettre en cause le droit à l’avortement – on assiste aujourd’hui à une remise en cause des droits sexuels et reproductifs alors qu’ils font partie intégrante du droit des femmes. Notre pays est un fervent défenseur du respect et de la défense des droits des femmes en tant que droits humains universels inaliénables et nous devons nous battre pour qu’ils le restent ainsi au niveau de l’Union européenne. Nous devons redoubler de vigilance face à la montée de certaines forces régressives, car en temps de crise, la tentation est forte pour mettre à mal nos droits fondamentaux, principalement pour les femmes. Nous devons donc protéger nos acquis tout en continuant à aller de l’avant. J’en viens au travail accompli. En près de vingt ans, la Belgique a adopté de nombreuses législations en matière d’égalité entre les femmes et les hommes ainsi que des politiques structurelles et coordonnées entre les différents niveaux de pouvoir dont nous, socialistes, pouvons être fiers aujourd’hui. Nous pensons tout particulièrement à l’ancrage dans la constitution belge du principe de l’égalité entre les femmes et les hommes, aux lois antidiscrimination de 2007 et plus récemment, à la loi sur le sexisme. Nous pourrions encore pointer les lois sur la parité des listes électorales qui ont permis une meilleure représentation des femmes dans les différentes assemblées. Nous pointerons également les avancées en termes de représentation des femmes dans les conseils d’administration des entreprises.
	Grâce aux quotas, 20 % des membres des conseils d’administration du BEL 20 sont des femmes. Les opposants d’hier sont aujourd’hui convaincus de la plus-value de la présence féminine. Les femmes nommées à des hauts postes de direction dans les entreprises apportent une vision différente et obtiennent de meilleurs résultats. Je ferai une parenthèse sur la position exprimée par certains lors des votes de ce mardi en commission. Il faut montrer de l’ambition en matière d’égalité entre les femmes et les hommes. Les engagements militants doivent transcender les positions des partis et parfois les conservatismes dont ils peuvent faire preuve. Sans cette ambition, nous ne pourrons pas aller de l’avant et faire progresser la cause des femmes. Concernant les mécanismes institutionnels, la Belgique s’est dotée depuis 2002 d’un Institut pour l’égalité des femmes et des hommes dont l’objectif est de garantir l’égalité entre eux, de combattre toute forme de discrimination et d’inégalité basées sur le sexe, et d’élaborer des instruments et stratégies fondés sur une approche intégrée de la dimension du genre. L’Institut réalise un bon travail et développe une expertise que nombreux pays étrangers nous envient. Les résultats engrangés dans le traitement des plaintes pour discrimination fondée sur le sexe, grâce aux protocoles de collaboration avec les entités fédérées francophones, devraient motiver les entités fédérées du nord du pays à suivre cet exemple. Je voudrais souligner que les auditions ont mis en évidence les nombreuses bonnes pratiques mises en place dans les deux grandes communautés du pays. Nous pensons notamment au programme Girls’ day, boys’ day, au programme EVRAS de la Fédération Wallonie-Bruxelles, au projet Genderklik ou au plan d’action de lutte contre l’écart de carrière en Région flamande. Il est important de créer une structure permettant l’échange de ces expériences positives. Malgré ces progrès, les déséquilibres persistent au détriment des femmes dans de nombreux domaines. Le chemin vers l’égalité entre les femmes et les hommes est encore long. C’est pourquoi les domaines d’action définis par la Plateforme d’action de la Conférence de Pékin sont plus que jamais pertinents. Je terminerai par cette confiance profonde à l’égard de l’action des femmes: si nous conjuguons nos efforts, nous obtiendrons l’égalité dans la vie professionnelle, politique et familiale. Isabel Allende disait «Tant qu’une seule femme sur la planète subira les effets du sexisme, la lutte des femmes sera légitime et le féminisme nécessaire».
De heer Piet De Bruyn (N‑VA). – “Wijven moeten niet zoveel complimenten maken” was in 1972 het weinig vleiende antwoord van Kamervoorzitter Louis Major toen VU‑politica Nelly Maes erop stond om aangesproken te worden met haar meisjesnaam. Sindsdien is er gelukkig veel veranderd. Niet alleen in eigen land, maar ook internationaal. Al wil dit hoegenaamd niet zeggen dat het principe van gelijkheid tussen vrouw en man al is bereikt of zelfs maar in zicht zou zijn. Ik geef nog een paar pijnlijke voorbeelden. “Een net meisje hoort niet na negen uur ’s avonds rond te zwerven op straat. Een meisje draagt veel meer verantwoordelijkheid voor een verkrachting dan een man. Het huishouden doen, dat is iets voor meisjes, niet rondhangen in disco’s en bars en verkeerde dingen doen, verkeerde kleren dragen. Ongeveer 20% van de meisjes zijn goed.” Dit zijn de letterlijke woorden van de verkrachter van een 23‑jarige studente uit India. Maar niet alleen de verkrachter houdt er schokkende ideeën op na. lk geef twee citaten van zijn advocaten. “U spreekt over een man en een vrouw als vrienden. Neem me niet kwalijk, maar dat kan niet in onze samenleving. Wij hebben de beste cultuur. In onze cultuur is er geen plaats voor de vrouw.”‘“Indien mijn dochter of zus voorhuwelijkse seksuele betrekkingen zou hebben, zou ik haar heel zeker meenemen naar mijn buitenhuis en haar voor de ogen van mijn hele familie met benzine overgieten en in brand steken.” Dit zijn uitspraken van vooraanstaande burgers van de grootste democratie op aarde, toch als we kijken naar het aantal inwoners. Het is echter geenszins mijn bedoeling om India te viseren. Integendeel. Deze voorbeelden heb ik enkel gekozen omdat ze deze week zowat over de hele wereld op televisieschermen te zien waren. Het zijn fragmenten uit de documentaire die de BBC maakte over een verkrachtingszaak uit 2012. Ze tonen aan hoe ondenkbaar de gelijkheid van vrouwen en mannen nog steeds is in grote delen van de wereld. Omdat de waarheid uiteraard haar rechten heeft, moet ik er wel aan toevoegen dat de hoofddader door het lndiase gerecht werd veroordeeld en momenteel in de dodencel zit, iets dat mijns inziens een democratie ook onwaardig is. Maar dat is een andere discussie. Twintig jaar geleden maakte de hele wereld in Peking afspraken over het wegwerken van de vele vormen van ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Volgende week wordt in New York een stand van zaken opgemaakt. U zal uit de uitgebreide toelichting van de verslaggevers begrepen hebben dat dit geen eenduidig positief verhaal zal zijn. Ja, er is vooruitgang geboekt op veel domeinen op veel plaatsen. Maar neen, we zijn er nog niet. Integendeel. Op sommige gebieden is er veeleer sprake van stilstand of achteruitgang. Het is dus goed dat er opnieuw stilgestaan wordt bij de onverdedigbare en onhoudbare ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Het informatieverslag dat we vandaag voorleggen, heeft een sterke internationale dimensie. In elk van de twaalf hoofdstukken vinden we vaststellingen en aanbevelingen die betrekking hebben op de positie van vrouwen in het verre buitenland, maar hoegenaamd niet alleen in zich ontwikkelende landen. Als een rode draad doorheen deze aanbevelingen loopt het recht op zelfbeschikking en zelfontplooiing. Vrouwen, maar evenzeer ook jonge meisjes, hebben het recht op het maken van eigen keuzes, hebben recht op onderwijs, hebben recht op gelijke toegang tot gezondheidszorg, hebben recht op de bescherming van hun fysieke en psychische integriteit, hebben recht op de bescherming van hun seksuele en reproductieve rechten, hebben recht op volwaardige deelname aan het sociale, politieke, culturele en economische leven.	M. Piet De Bruyn (N‑VA). –
We kunnen niet en mogen niet aanvaarden dat alle mensen gelijk zijn, maar dat sommigen meer gelijk zijn dan anderen. Als we echt vinden dat alle mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten worden geboren, dan mogen we ons niet neerleggen bij wat vage verwijzingen naar traditionele waarden, religie of cultuur als verschoningsgrond voor uitsluiting en uitbuiting. Het is de dwingende plicht van de verschillende overheden in dit land om wat we samen met de internationale gemeenschap in vele verdragen en akkoorden hebben vastgelegd, ook effectief uit te dragen. Elke dag opnieuw, bij alle internationale contacten die ze hebben, zowel bilateraal als multilateraal. Maar er is uiteraard ook een sterke aanbevelingen die eerder voor binnenlands of binnen-Europees gebruik bedoeld zijn. Seksuele intimidatie, verkrachting, eergerelateerd geweld, gedwongen huwelijken, genitale verminking, gedwongen prostitutie, zijn stuk voor stuk fenomenen waar te veel meisjes en vrouwen ook hier mee worden geconfronteerd. Maar ook minder gewelddadige vormen van ongelijkheid en ongelijke behandeling zijn dagelijkse realiteit: stereotiepe beeldvorming, loonkloof, glazen plafond, kwetsend taalgebruik enzovoort. We hebben tijdens de talrijke hoorzittingen veel getuigenissen gehoord over de omvang van deze fenomenen en over de impact ervan. We kunnen en willen daar niet onverschillig voor blijven. Het zijn misschien ook die aanbevelingen die betrekking hebben op onze eigen dagelijkse leefomgeving die ik als vertegenwoordiger van de Vlaamse deelstaat, in eerste instantie mee zal nemen in mijn verdere politieke werk. Veel van de aanbevelingen vinden we, gelukkig maar, ook terug in het Vlaams regeerakkoord en de beleidsnota’s van verschillende excellenties. Ik denk dan onder meer aan de bijzondere aandacht voor de sociaal-economische situatie van alleenstaande moeders, de inspanningen voor voldoende goed bereikbare, betaalbare en kwalitatieve kinderopvang, de bescherming van mantelzorgers, suïcidepreventie met gerichte acties voor jonge lesbische meisjes en de volgehouden inspanningen wat betreft borstkankerscreening. Minister Homans benadrukte bij de bespreking van haar beleidsnota Gelijke Kansen de aandacht die ze verder wil blijven besteden aan de “genderklik”. Het verheugt ons dat ze dit in nauw overleg zal kunnen doen met haar federale collega Sleurs, die eveneens van gendermainstreaming een speerpunt van haar beleid zal maken. lk denk dat de Nederlandse schrijver Kornelis Lubbertus Poll gelijk had toen hij zei dat de grote waarde van het gelijkheidsprincipe ligt in de vaststelling dat het ons politieke denken een gemeenschappelijk uitgangspunt en een gemeenschappelijke richting geeft. Dat wil echter niet zeggen dat we het altijd eens zijn over de precieze weg en de meest geschikte middelen. Inzetten op zelfregulering of inzetten op formele regelgeving, werken met quota of werken met streefcijfers, het budget vergroten of schuiven met bestaande budgetten, het zijn maar een paar voorbeelden van beleidskeuzes waarover we van mening verschillen. De discussie hierover hebben we soms gevoerd op het scherp van de snee, maar steeds met respect voor mekaars overtuiging. Het beste bewijs daarvoor is het feit dat we in commissie unanimiteit bereikten over de eindtekst van dit informatierapport. Voor mij en mijn fractie is dat gelijkheidsprincipe van essentieel belang. Het geeft ook aan ons politiek streven richting en doel. We vinden het echter te beperkend het al dan niet bereiken van dat doel louter en alleen in tabellen, grafieken en statistieken af te lezen. Daarvoor is de rijkdom van het menselijk leven en van het samen-leven veel te complex. Het streven naar gelijkheid gaat voor ons altijd en overal hand in hand met het streven naar vrijheid. Niet het aantal vrouwen dat minister is, bepaalt onze gelijkheid. Niet het percentage vrouwen dat bestuurder is van een multinational, bepaalt onze gelijkheid. Waar het écht om gaat, is om de vrijheid van iedereen om zichzelf te zijn en om vanuit die vrijheid eigen keuzes te kunnen maken zonder dat daarvoor een prijs betaald moet worden die hoger is als de keuze door een vrouw wordt gemaakt dan wanneer ze door een man wordt gemaakt.
De vrijheid om zichzelf te kunnen zijn, is meteen ook de hoogste vorm van rechtvaardigheid tegenover elkaar. En zolang die vrijheid niet voor iedereen verworven is, is ze voor niemand verworven. We hebben de voorbije weken hard gewerkt aan het neerschrijven van een respectabel aantal aanbevelingen. We zullen straks als partij het verslag en de aanbevelingen goedkeuren. We doen dat in de vaste overtuiging dat ze in hun totaliteit een uiterst geschikt middel zijn om het doel te bereiken dat ons politiek streven richting geeft: méér vrijheid, méér gelijkheid voor iedere vrouw, voor iedere man.
	Madame Hélène Ryckmans (Ecolo). – Le Sénat vote son premier rapport d’information sur Pékin plus 20: il entend ainsi faire progresser l’égalité entre les femmes et les hommes. Ce rapport est le fruit de nombreux échanges avec des responsables politiques et administratifs, ainsi qu’avec des associations de femmes actives dans les différents domaines abordés dans ce rapport. Ecolo-Groen a activement soutenu la démarche et en salue le résultat. Cette démarche a consisté en auditions, en échanges sur des exemples positifs et sur les déficits, en discussions de constatations et en élaboration d’objectifs à atteindre. Ce fut un exercice de construction d’un diagnostic partagé, de propositions quant aux actions à mener ou aux changements de politiques à instaurer aux divers niveaux de pouvoir. Il en résulte un rapport d’information voté à l’unanimité au sein de la commission, après des heures de travail et d’échanges de vue. Si des compromis ont été faits, on s’est très souvent accordé sur la nécessité d’agir de manière plus résolue et d’aboutir à des résultats tangibles pour approfondir l’égalité entre les femmes et les hommes et réduire les violences et les discriminations dont les femmes font l’objet. C’est un rapport qui recommande la transposition ou l’adaptation de mesures qui ont eu un impact positif dans une Région ou une Communauté du pays et d’assurer ainsi un transfert d’expériences dans l’objectif d’une action concertée et cohérente. C’est un rapport qui identifie, rassemble et collationne un certain nombre de mesures positives pour l’égalité, mais qui pointe aussi les manques, les déficits, les blocages. À la veille de la Journée internationale des droits des femmes et de la session consacrée aux vingt ans de la Plateforme d’action de Pékin, ce rapport prend tout son sens. Inégalités et violences demeurent une réalité contre laquelle il faut continuer de lutter. En pointant des exemples positifs, il met également en lumière les lenteurs, retards et incohérences entre différentes politiques mises en place. Il y a urgence d’agir de manière résolue et d’aboutir à des résultats tangibles. Il faut s’opposer à la précarité croissante des femmes, réduire drastiquement les violences et les discriminations dont elles font l’objet, dénoncer les critiques qu’elles essuient dans l’exercice du pouvoir – nous venons d’en vivre un exemple récemment en Région wallonne –, les rendre bien visibles dans les médias ou la culture, pousser les jeunes femmes à oser leurs projets et amener les hommes et agir pour l’égalité. Ecolo-Groen salue particulièrement le fait que ce rapport s’inscrit pleinement dans la transversalité, ce nouveau rôle du Sénat. En effet, certaines recommandations visent une plus grande cohérence entre politiques communautaires. Nous devons tendre à avoir les mêmes droits, car nous aspirons toutes, dans notre diversité, à l’égalité, au respect de notre intégrité physique, au maintien ou à la restauration de notre dignité, à un accès égal et juste aux politiques sociales, sanitaires, éducatives… quels que soient notre âge, nos revenus, notre origine, notre orientation sexuelle. Ecolo-Groen constate que les recommandations de ce rapport s’inscrivent pleinement dans le nouveau rôle du Sénat. C’est ce que nous espérions en réclamant ces rapports d’information: faire des liens, assurer des transferts de pratiques et de stratégies entre niveaux de pouvoir et assurer une plus grande cohérence entre politiques des entités fédérées. Ecolo-Groen avait bataillé ferme pour le maintien du Comité d’avis pour l’Égalité des chances, qui avait le mérite d’être permanent, mais que la majorité a finalement décidé de supprimer. Dans un tel contexte, ce premier rapport a certes le mérite d’exister, mais il devra faire l’objet d’un suivi régulier, tant que l’égalité dans toutes les politiques ne sera pas devenue un véritable réflexe. Ecolo-Groen rappelle l’importance de cette année 2015 au niveau international: Pékin plus 20, les quinze ans de la Résolution 1325 «Femmes, Paix et Sécurité», les objectifs du développement durable à construire après les objectifs du développement du Millénaire, en ce compris les urgences climatiques et environnementales – qui seront discutées au Sommet de Paris 2015 –, et le financement du développement, qui fera l’objet d’un débat en juillet.
	Je voudrais épingler quelques points d’attention pour notre groupe, l’absence ou la faiblesse, dans le rapport, de certains sujets phares. Je pense tout d’abord à l’environnement. Nous avons dû faire aveu de carence par manque de données dans ce domaine. Nous avons d’ailleurs recommandé la réalisation d’un plus grand nombre d’études relatives à l’impact des enjeux environnementaux et climatiques sur la vie, la santé et les droits des femmes. Citons aussi la difficulté de mettre en œuvre des moyens pour battre en brèche le sexisme et les violences. Nous avons des principes et une volonté forts, mais comment allons-nous les concrétiser dans une société où, dès leur plus jeune âge, les enfants – filles et garçons – continuent à être formés et éduqués sur la base d’une construction patriarcale? Nous pouvons déplorer le manque d’ambition et d’objectifs chiffrés ou spécifiques dans les recommandations; le manque de temps y est pour beaucoup. Le rapport devrait aussi inclure des observations concernant la protection sociale qui devrait être garantie aux femmes. Constatons aussi le blocage sur les mesures de quota. Il n’a pas de mots tabous: les quotas se sont avérés importants. Regrettons également le refus d’évoquer les moyens et les efforts budgétaires à consentir pour faire progresser l’égalité. L’égalité a un coût! Il faut donner des moyens aux politiques d’égalité. Il faut former les administrations, les responsables politiques, les fonctionnaires. Il faut sensibiliser les citoyens, les élèves et les étudiants, les sportifs… Il faut redresser les injustices et corriger les inégalités en rehaussant la qualité de vie de tous, et non en nivelant par le bas, au risque de creuser les inégalités sociales et de genre. Si les moyens consacrés à l’égalité sont nécessaires, il faut bien comprendre que l’inégalité a un coût, de même que les violences et que l’inégalité scolaire, qui a des effets en cascade. Citons les discriminations en matière d’accès – ou plutôt de non-accès – à l’emploi et à la culture. Le manque de diversité et l’absence des femmes dans les instances de décision entretiennent les mécanismes de reproduction des inégalités. On ne peut pas avancer sans volonté politique, mais, même si celle-ci est bien présente, elle ne peut rien sans moyens et, à cet égard, nous sommes encore loin du compte… L’exercice peut paraître peu ambitieux. Ce texte ne développe pas une vision forte des impulsions à donner pour les cinq prochaines années, en Belgique ou par la Belgique, sur la scène internationale. Il s’agit toutefois d’un rapport très important, qui nous propose déjà de multiples mesures à prendre par les différents niveaux de pouvoir, auxquels il revient maintenant d’agir de manière claire et dès aujourd’hui, si l’on veut réduire les inégalités, mettre fin à la violence et aux discriminations. Ecolo-Groen restera particulièrement attentif à plusieurs propositions. Nous souhaitons que la loi de gender mainstreaming soit mieux appliquée et devienne incontournable, que l’incidence, en matière de genre, de toutes les politiques soit étudiée et que les effets des politiques sociales et d’emploi soient analysés à l’aune du gender test afin d’éviter des mesures comme celles que nous connaissons actuellement: sur les 18 000 personnes exclues du chômage, on compte 12 000 femmes. Celles-ci paient donc un lourd tribut. Nous voulons aussi que le gender budgeting soit mis en œuvre, que la société civile et les organisations de femmes soient davantage soutenues et écoutées, que cet exercice de concertation entre Communautés et Régions ait lieu périodiquement, en concertation avec la société civile, et que le suivi de ces recommandations soit assuré chaque année, notamment au sein du conseil interministériel. Le calendrier est ce qu’il est. Je regrette l’absence de cette société civile. J’aurais aimé que les femmes qui ont témoigné lors des auditions puissent être parmi nous. Par ailleurs, nous regrettons aussi de ne pas être aux côtés de celles qui, partout dans le pays, marchent contre les politiques d’austérité et contre les violences faites aux femmes. Il est dommage que nous discutions entre nous d’un rapport dont les effets sont tellement importants.
	La Journée des femmes est un jour important pour tout le monde. La concertation ou l’anticipation aurait pu prévenir ce conflit d’agenda. Je vous invite à y être attentive à l’avenir. Je voudrais aussi épingler une activité qui me semble contraire à l’esprit du rapport: l’«apéro national» auquel nous invitent, ce midi, deux ministres. Je tiens enfin à remercier les membres de la commission et les services: au-delà de l’exercice, ce fut une expérience humaine.
Mevrouw Elisabeth Meuleman (Groen). – Ik wil natuurlijk graag aansluiten bij collega Ryckmans, die de commissie zeer actief heeft gevolgd en als corapporteur, samen met de andere commissieleden, hard heeft gewerkt. Ik heb de commissiewerkzaamheden eerder vanop een afstand gevolgd en gezien hoe hard er is gewerkt om snel een zeer substantieel werkstuk af te leveren. Ik wil iedereen daarvoor van harte feliciteren. Er is niet alleen hard gewerkt, maar ook heel goed samengewerkt. De partijgrenzen én de grenzen tussen meerderheid en oppositie werden geregeld overschreden om tot een compromis te komen. Dat toont de kracht van de politiek om bij echt belangrijke zaken te komen tot een statement dat door alle partijen wordt gedragen. Daar ben ik heel blij om. Er is een heel duidelijke stand van zaken opgemaakt. We weten nu op welke vlakken we na twintig jaar vooruitgang hebben geboekt. Dat zijn er heel wat, maar we weten ook op welke domeinen er nog grote stappen vooruit te zetten zijn. Geweld tegen vrouwen is een thema dat ons allemaal zeer hard raakt en waaraan we prioriteit moeten geven. We kunnen natuurlijk niet dulden dat geraakt wordt aan het fysieke en psychische welzijn van vrouwen. Prioriteit moeten we ook geven aan die domeinen waarover we zelf iets te zeggen hebben, de politieke en beleidsorganen. Het kan toch niet moeilijk zijn zelf toe te passen wat we hier vertellen. Practice what you preach is een motto dat me na aan het hart ligt. Begin met de zaken die je zelf kunt veranderen. Mijn partij schuift op Vrouwendag de pensioenen als prioriteit naar voren. Op dat vlak zitten we nog steeds met een enorme kloof tussen mannen en vrouwen. We dragen het probleem al lang mee, maar de cijfers blijven schokkend. Heel vaak komen vrouwen in de armoede terecht op het ogenblik dat ze pensioengerechtigd zijn. Daaraan iets doen moet onze prioriteit zijn. Daarnaast wil ik even ingaan op de nieuwe uitdagingen die werden geformuleerd. Het toenemende aantal alleenstaanden en de vergrijzing plaatsen ons voor nieuwe uitdagingen, maar ook de nieuwe en groeiende populatie vrouwen met een migratieachtergrond confronteert ons met nieuwe samenlevingsproblemen en uitdagingen.	Mme Elisabeth Meuleman (Groen). –
Ik wil naar niemand met een beschuldigende vinger wijzen, maar ik vind toch dat nog meer aandacht naar die groep kan en mag gaan. In Vlaanderen kennen wij zeker dat probleem. Er is immers een hele groep meisjes die, vaak wegens het verbod op het dragen van levensbeschouwelijke tekens, afhaakt in het onderwijs en dan wordt het een stuk moeilijker voor hen om werk te vinden. Het probleem doet zich niet alleen voor in het onderwijs, maar ook op het vlak van de stageplaatsen. Dat is problematisch voor de gelijkheid van allochtone meisjes en voor hun kansen. Dit is een van de uitdagingen waarover we verder in de Senaat moeten spreken. Het zou goed zijn de kennis die we daaromtrent in de verschillende deelstaten hebben, samen te brengen en na te gaan hoe we op deze uitdaging een antwoord kunnen bieden. Groen betreurt nog altijd dat het Adviescomité is afgeschaft. Ik hoor echter dat er toch een consensus bestaat dat dit verslag geen eindpunt mag zijn en dat de problematiek van de gendergelijkheid belangrijk genoeg is om te blijven volgen. Dat kan jaarlijks, zoals mevrouw de Bethune suggereerde, op de internationale vrouwendag of op een andere manier, thematisch of overkoepelend. We moeten met de commissie nagaan op welke manier we deze zaak het best aanpakken. Het verheugde mij de heren Vervoort, Magnette en Demotte vanochtend te horen verklaren dat ze nog een rol weggelegd zien voor de Senaat als multilaterale ontmoetingsplaats. Ze hebben zich als ook bereid getoond de vaststellingen en aanbevelingen van de commissie mee te nemen naar hun bevoegdheidsniveau. Het is onze rol als deelstaatsenator om deze aanbevelingen en de prioriteiten die we naar voren schuiven in onze parlementen op de agenda te zetten. De leden van de commissie hebben enorm veel expertise opgebouwd op dat vlak. Ik hoop dus dat zo ook in de deelstaten ter zake vooruitgang zal worden geboekt.
Mevrouw Valérie De Bue (MR), corapporteur. –	Mme Valérie De Bue (MR), corapporteuse. – Il s’agit du premier rapport d’information de notre tout nouveau Sénat. Comme d’autres l’ont déjà souligné, ce rapport a dû être élaboré dans un délai très court imposé par le calendrier international. Ce rapport a été approuvé à l’unanimité en commission, malgré des sensibilités différentes au sein des partis et des communautés. Nous sommes en outre parvenus à dépasser le clivage majorité-opposition. Nous avons rassemblé dans ce document diverses constatations et recommandations visant à améliorer l’égalité entre les femmes et les hommes au sein de notre société. Ces recommandations ont fait l’objet d’un consensus, mais ne constituent pas pour autant le plus petit commun dénominateur. Au contraire, ce document contient des propositions très fortes. Je voudrais particulièrement remercier le président de notre commission, qui a mené les débats tambour battant. Le délai était très court et nous avons clôturé les travaux en moins de deux mois. Il a fallu tenir le rythme et faire en sorte que l’on puisse arriver au bout. J’en ai douté à certains moments, mais mon groupe et moi sommes très satisfaits du résultat: plus de 180 recommandations ont été formulées. Nos remerciements s’adressent aussi à mes collègues des autres groupes et tout particulièrement aux collaborateurs des groupes politiques et surtout du Sénat, qui ont travaillé de très nombreuses heures pour que nous puissions disposer d’un texte avant la prochaine session des Nations Unies qui se déroulera à New York la semaine prochaine. Ce travail a été passionnant, mais il reste perfectible. La méthode peut être améliorée. Les recommandations auraient pu être plus précises et indiquer plus clairement les lois susceptibles d’être modifiées et les pratiques que nous pourrions faire évoluer. Il serait sans doute bon, Madame la Présidente, que pour de prochains rapports de commission, nous nous entourions en permanence d’experts tout au long de nos travaux, comme le fait la Chambre dans les commissions spécialisées. Certes, les constats en matière d’égalité entre les femmes et les hommes ne sont pas seulement négatifs. Des avancées ont été réalisées et nous les avons soulignées. Au nom du groupe MR, je mettrai en exergue l’ancrage institutionnel, constitutionnel et législatif de cette politique, l’adoption de législations, allant de la modification de la Constitution aux lois imposant la parité sur les listes électorales, en passant par la loi sur la lutte contre le sexisme. Il faut aussi souligner les politiques structurelles coordonnées, comme la stratégie du gender mainstreaming, à plusieurs niveaux de pouvoir. Notons encore l’amélioration de l’accès à la contraception, la plus grande présence des femmes sur le marché du travail, notamment grâce à des mesures permettant de mieux concilier la vie privée et la vie professionnelle, et enfin la lutte contre les stéréotypes fondés sur le genre.
	Cependant, des obstacles importants subsistent, les constats l’ont montré. Le chemin vers l’égalité est encore très long, trop long, l’évolution des mentalités trop lente. Ces vingt dernières années, beaucoup de législations ont été votées dans notre pays, mais elles sont insuffisamment utilisées et appliquées, notamment la stratégie du gender mainstreaming qui a le mérite d’exister sur le plan légal, mais dont la mise en œuvre concrète et effective dans tous les domaines est encore loin d’être une réalité. L’objet de ce rapport est bien de formuler une série de recommandations dans les douze thèmes recensés. À la veille de la Journée internationale de la femme, où que l’on soit, que ce soit au parlement ou dans la rue, elles prennent tout leur sens. L’accessibilité des femmes au marché du travail demeure un enjeu important de leur émancipation et rendre le marché du travail plus inclusif est un réel défi. Si le taux d’emploi des femmes a augmenté au cours des vingt dernières années, il reste inférieur à celui des hommes. La stratégie Europe 2020 a d’ailleurs comme objectif de parvenir à un taux d’emploi de 75 % d’ici 2020. Il semble important de souligner que la conciliation entre vie familiale et vie professionnelle demeure un dilemme pour les femmes. Le souci d’épanouissement professionnel pour les mères de famille est assorti de nombreuses questions comme l’accès aux structures d’accueil pour les jeunes enfants, l’accueil extrascolaire des enfants en âge d’aller à l’école, la répartition des tâches domestiques au sein du ménage ou un congé parental équitablement réparti entre les partenaires. Les questions d’ordre pratique pour éviter les pièges à l’emploi ne peuvent être posées sans aborder celle de l’écart salarial. La Belgique fait figure de bon élève en la matière grâce à l’instauration d’une législation visant à les réduire, mais, aujourd’hui encore, les femmes gagnent 10 % de moins que les hommes sur la base du salaire horaire moyen des employés à temps plein et partiel. Le travail de la commission a donc porté sur la mise en lumière des problèmes rencontrés par les femmes sur le marché de l’emploi en tentant d’y apporter des pistes de solutions concrètes, en augmentant le nombre de places dans les structures d’accueil, par exemple, et une série de mesures pour stimuler leur entrée sur le marché du travail. Dans le domaine de l’éducation, nous devons nous efforcer de faire évoluer significativement les mentalités. Les politiques d’éducation doivent être beaucoup plus ambitieuses et la formation des enseignants doit être adaptée pour tenir compte de la dimension du genre. Le consensus n’a pas été facile pour tous les thèmes. Le débat sur les quotas a été intéressant. La présence de la femme dans les assemblées législatives a connu une évolution significative, mais il reste beaucoup d’instances où l’égalité hommes-femmes se fait toujours attendre. Je songe par exemple aux gouvernements fédéral et des entités fédérées, où le chemin est encore long. Je pense que des quotas sont nécessaires et c’est l’opinion de mon groupe. À l’échelon international, il a été démontré que l’instauration de quotas améliore la participation des femmes à la prise de décision dans la vie publique et que c’est le meilleur moyen de casser le plafond de verre, cette barrière invisible qui empêche les femmes d’accéder aux plus hautes responsabilités. Je suis persuadée que ces quotas, le législateur pourrait les affiner en les assortissant de mesures structurelles, chiffrées, de sensibilisation. Je suis convaincue que dans plusieurs années, nos chers collègues masculins se réjouiront peut-être de l’existence de quotas pour assurer leur représentation, mais, bien sûr, l’idéal, c’est que ces quotas ne soient plus nécessaires, que la représentation des hommes et des femmes soit naturellement égale partout. Pour moi et pour mon groupe, le MR, la rédaction de ce rapport d’information démontre clairement le rôle du nouveau Sénat et le lien qu’il peut établir entre l’État fédéral et les entités fédérées sur des thèmes primordiaux. L’égalité entre les hommes et les femmes est une politique transversale qui doit être établie à long terme. J’ai été frappée par un certain nombre de recommandations qui mettent en évidence la nécessité de plans d’action coordonnés impliquant tant l’État fédéral et les entités fédérées. Nous avons parlé du Plan d’action coordonné en matière d’emploi et de la lutte contre l’écart salarial, de la mise en place d’une conférence interministérielle commune pour l’environnement et la santé.
	On a également parlé du nouveau plan d’action national de lutte contre la violence à l’égard des femmes et de l’amélioration des plateformes de concertation entre tous les acteurs que sont la police, la justice, les services d’aide aux victimes et les services de soins. Ils doivent être beaucoup mieux coordonnés pour lutter contre ce phénomène. Je citerai aussi le plan fédéral d’intégration du genre et l’installation d’une conférence interministérielle pour l’égalité des chances. Toutes ces recommandations mettent en évidence le rôle que le Sénat devra continuer à jouer. Mon groupe soutient totalement la proposition de suivi de ces recommandations par notre assemblée afin d’assurer une meilleure articulation entre les différents niveaux de pouvoir. Il s’agit également d’assurer un dialogue, non seulement entre les entités fédérées, mais aussi entre celles-ci et l’État fédéral. Ce travail s’inscrit dans le concept de loyauté fédérale qui trouve ici pleinement son sens et qui a été rappelé ce matin par les ministres-présidents. Dans les recommandations, on souligne également l’intérêt de procéder à des échanges de bonnes pratiques entre les différents niveaux de pouvoir. Ainsi, dans le domaine de la petite enfance, on constate que la Flandre atteint l’objectif de Barcelone, fixé à 33 %, alors que la Wallonie a encore des progrès à faire. Par ailleurs, nous avons eu des échanges intéressants au sujet de la lutte contre les stéréotypes liés au genre dans le domaine de l’éducation. Des échanges de bonnes pratiques pourraient être utiles à cet égard également. Je pense à l’opération Girls day, Boys Day organisée en Communauté Française, et au genderklik, une initiative flamande. On pourrait généraliser ces pratiques, dans le respect de la sphère de compétences et du pouvoir auxquels ces politiques se réfèrent. Ont également été formulées certaines propositions relatives aux médias: des mesures incitatives pour améliorer l’équilibre de la représentation entre les hommes et les femmes, que ce soit en tant qu’experts sur les plateaux de télévision ou dans la composition des équipes de journalistes, mais aussi dans les différents organismes qui existent de part et d’autre du pays. Il s’agit en fait de mettre en commun ces bonnes pratiques qui permettent d’améliorer la représentation entre les hommes et les femmes. Le rôle de l’Institut fédéral pour l’égalité des chances a été souligné à plusieurs reprises. La Communauté française et la Région wallonne ont signé un protocole relatif au traitement des plaintes pour discrimination sur la base du genre et du sexe. La commission recommande que la Flandre, la Communauté germanophone et la Région de Bruxelles-Capitale emboîtent le pas. Les défis ne manquent donc pas dans notre pays, tant au niveau de l’État fédéral que des entités fédérées. On a souligné l’importance de toutes ces recommandations dans un cadre européen et international. On sait que la Belgique est très impliquée dans ces processus. Elle doit poursuivre son investissement dans les zones de conflit armé où des actes de barbarie sont malheureusement encore légion, mais aussi au sein de l’Union européenne où l’on constate que certains droits de la femme, comme les droits sexuels et reproductifs, pourraient être remis en cause. Le poète Louis Aragon disait: «La femme est l’avenir de l’homme». Avec nos recommandations, nous souhaitons que notre pays puisse se rapprocher de la volonté de Gandhi de voir hommes et femmes égaux et complémentaires.
Mevrouw Katia Segers (sp.a). – Ik heb zo-even bij de toelichting al aangegeven dat onze fractie verheugd is dat het eerste grote wapenfeit van de nieuwe Senaat is dat hij zich uitgerekend heeft gebogen over een problematiek waarvan we met z’n allen eigenlijk verwachten dat die voorbijgestreefd zou zijn: vrouwenrechten. Toen ik mensen vertelde dat we in de Senaat werkten aan een rapport over vrouwenrechten, was de reactie dikwijls dat deze thematiek nu toch echt wel belegen en voorbijgestreefd is. Anno 2015 zijn vrouwenrechten toch niet langer een probleem, hoorde ik de voorbije weken al te vaak. We zitten hier met vele vrouwen in deze Senaat, dus er is al heel wat gerealiseerd op vlak van besluitvorming, zou men kunnen denken. Niets is minder waar, al is er de afgelopen 20 jaar grote vooruitgang geboekt. Die vooruitgang is er gekomen dankzij sensibilisering voor de problematiek in de eerste plaats, maar vooral omdat er structurele maatregelen genomen zijn, zoals de quota. We zouden hier onmogelijk met zoveel getalenteerde vrouwen bij elkaar zitten zonder quota voor politieke lijstvorming. Men kan mij niet van het tegendeel overtuigen. Om dingen te veranderen is moed nodig, een moedig beleid én de nodige middelen, ook om zelfs in budgettair precaire tijden belangrijke problemen op te lossen.	Mme Katia Segers (sp.a). –
Zonder structurele maatregelen en zonder de bereidheid om hier prioritair op in te zetten, zullen we de komende twintig jaar geen substantiële vooruitgang boeken. Het verheugt me dan ook dat de Senaat zich in dit informatieverslag voor extra middelen en structurele maatregen uitspreekt. We doen een stap in de goede richting. Maar op bepaalde domeinen gaat de samenleving er evenwel op achteruit. De huidige economische context en de besparingen van de huidige regeringen treffen in het bijzonder vrouwen. Vrouwen in armoede, alleenstaande vrouwen met kinderen en vrouwen met een migratieachtergrond dreigen nog dieper in armoede te verzeilen. De voorgestelde maatregelen zijn nodig en belangrijk, maar naar ons aanvoelen onvoldoende. Het engagement had verder kunnen gaan. Er is immers nog een zeer lange weg af te leggen. De talrijke interessante hoorzittingen legden pijnlijk bloot dat ook in België op bepaalde domeinen een ontstellende ongelijkheid bestaat. De cijfers over het geweld tegen vrouwen zijn verschrikkelijk. Ze moeten ons alert en ongerust maken. Ook vandaag nog lopen vrouwen een groter risico om in armoede terecht te komen of om het slachtoffer te worden van geweld. Kortom, vrouwen zitten nog steeds in de hoek waar de meeste en de hardste klappen vallen. De redactie van dit informatieverslag heeft me ook gesterkt in de overtuiging dat de Senaat anno 2015 nog zin heeft. De realisatie van vrouwenrechten is dermate fundamenteel en uitgebreid dat ze per definitie de grenzen van de beleidsniveaus en de beleidsterreinen overstijgt. Waar anders zouden we op een dergelijke grondige en holistische manier over deze problematiek kunnen nadenken? De realisatie van vrouwenrechten moet alle beleidsverantwoordelijken, elkeen die in de samenleving verantwoordelijkheid draagt en eigenlijk eenieder aangaat. Dat kwam tijdens de hoorzittingen naar voren. Elke problematiek heeft aspecten die federaal, gewestelijk, communautair of lokaal zijn. De Senaat is dan ook de enige plek waar over dit thema kan worden gepraat. Bovendien hebben we ook van elkaar geleerd. Zo kunnen best practices in één deelstaat inspirerend werken voor andere deelstaten. Het werk dat we hebben gedaan is dus allerminst een bezigheidstherapie voor gebuisde politici, zoals een enkeling smalend verkondigde. Dat we dit informatieverslag in de Senaat hebben gemaakt, had een tweede belangrijke voordeel. Ik ben zeer verheugd dat we een consensus hebben gevonden, met het grootste respect voor eenieders overtuiging en zienswijze. We hebben op een heel constructieve manier collegiaal en hard gewerkt. Als vertegenwoordigers van de deelstaten hebben we ook van elkaar geleerd. Onze aanbevelingen gaan echter niet ver genoeg. Uit de voorliggende tekst blijkt alleszins dat bij alle partijen het besef en de bekommernis bestaat dat de noden reëel zijn. Nagenoeg alle partijen zijn overtuigd van het belang van de problematiek. Over de middelen die nodig zijn om die noden te lenigen en over de structurele maatregelen die we echt bereid zijn te nemen om ervoor te zorgen dat mannen en vrouwen gelijk vertegenwoordigd worden op elk domein van het maatschappelijk leven, lopen de standpunten duidelijk nog uiteen. Eén partij hebben we jammer genoeg niet kunnen overtuigen. Met dit informatieverslag moeten we het signaal geven dat we meer willen doen dan lippendienst bewijzen aan de vrouwenrechten, maar dat we substantiële vooruitgang willen boeken. Allen zijn we ervan overtuigd dat we nog een lange weg te gaan hebben. Onderwijs, media, vrouwen in besluitvorming, het zijn terreinen waarop volgehouden inspanningen nodig zijn. Het doorbreken van rolmodellen in het onderwijs is cruciaal. Er moeten meer mannelijke leerkrachten komen.
We moeten het beroep van leerkracht herwaarderen, want alle problemen, alle maatschappelijke uitdagingen komen momenteel terecht op de schouders van leerkrachten, die veelal vrouwen zijn. De manier waarop mannen en vrouwen aan bod komen in de media, het beeld dat de media portretteren van de vrouw, van haar rol in de samenleving kan zowel veel ten goede als ten kwade teweegbrengen. Ten kwade denken we aan de graatmagere modellen in modebladen en advertenties. Dit leidt tot een verstoord zelfbeeld en bijbehorende ziektes. Ten goede wanneer in de media vrouwen een rolmodel kunnen opnemen wanneer ze aan het woord komen als experten. Daarom ben ik bijzonder verheugd dat we op beide fronten concrete aanbevelingen hebben opgenomen. Maar, inzake besluitvorming worden wij wel zeer ongeduldig. Vrouwen zijn hoger opgeleid dan mannen, maar stoten nog al te traag door naar de top van bedrijven, universiteiten, de overheid, de uitvoerende machten. Dat vergt grondig en structureel beleid en daarbij moeten we echt ambitieus durven zijn. Het kan niet dat we met 51% vrouwen zijn in de maatschappij, en ons tevreden stellen met 1/3 vertegenwoordiging. Het lijkt ons niet onredelijk een evenwichtige aanwezigheid te eisen. Kortom, onze fractie heeft dubbele gevoelens bij dit rapport. We zijn verheugd dat we binnen de Senaat aan dit belangrijke thema konden werken. Tegelijk stemt het triest dat dit nog nodig is, dat vrouwenrechten, een fundamenteel mensenrecht, ook in België, ook anno 2015, nog steeds niet verworven zijn. We zijn blij dat het rapport zich duidelijk uitspreekt over de nood aan structurele maatregelen zoals quota. Het is triest dat quota nog nodig zijn, maar omdat we niet in een ideale wereld leven, zullen we de quota nog een tijdje nodig hebben. Enkel dankzij structurele maatregelen kunnen we dingen snel genoeg vooruit laten gaan, zodat binnen 20 jaar de Senaat, die tegen dan zijn absolute nut zal hebben aangetoond en toonaangevend zal zijn in belangrijke maatschappelijke debatten, ook zal kunnen besluiten dat een informatierapport over vrouwenrechten niet langer nodig is.
Mevrouw Brigitte Grouwels (CD&V). – We bespreken vandaag het fantastische informatieverslag van de Senaat over Peking +20. Enkele maanden geleden blikte de CD&V‑werkgroep Vrouw en Maatschappij terug op veertig jaar strijd voor gelijke kansen tussen mannen en vrouwen. De werkgroep werd in 1974 opgericht door minister van Staat Miet Smet. Uit die terugblik zijn een aantal doelstellingen gesproten, waar ik straks zal op ingaan. De oprichting van die werkgroep veertig jaar geleden had uiteraard een reden. In die periode was de situatie voor de vrouwen helemaal niet rooskleurig. Zo bedroeg de werkgelegenheidsgraad van vrouwen in 1970 amper 27%. Er was een loonkloof tussen vrouwen en mannen van maar liefst 43%. Pas in 1971 werd een arbeidswet goedgekeurd die ontslag in geval van zwangerschap verbood. In 1974 zorgde de wet op de gelijkheid bij het ouderschap voor een de facto gelijke bevoegdheid van vader en moeder bij de opvoeding van de kinderen. Dat die wetgeving zo laat kwam, heeft wellicht te maken met het bijzonder lage aantal vrouwelijke volksvertegenwoordigers in die jaren. Zo zetelde in 1971 amper 2,8 % vrouwen in het parlement. In 1974 verdubbelde dat aantal dankzij een intensieve ‘stem vrouw’-campagne, die toen voor het eerst werd gevoerd. Er is ondertussen natuurlijk heel veel gebeurd. Ondanks alle vooruitgang stellen we vandaag vast dat we er nog niet zijn. De werkgelegenheidsgraad bij vrouwen bedraagt anno 2015 nog steeds maar 66% tegenover bijna 78% bij de mannen. Ook de loonkloof krijgen we niet dicht. Vandaag verdienen vrouwen per werkuur ongeveer 9% minder dan mannen, maar als we deeltijds werk mee in rekening brengen, loopt dat op jaarbasis op tot 22%. In onze parlementen is de situatie dan weer fel verbeterd, dankzij de wet-Smet-Tobback en de quotawetten die daarop volgden. Vandaag naderen we een paritaire verdeling met 50% in de Senaat, 44% in Vlaanderen, 39% in de Kamer, ruim 45% in het Brussels Parlement en 24% in het Europees Parlement. Dat is zeker een enorme vooruitgang. Dankzij de aanwezigheid van vrouwen zijn er thema’s als het samengaan van arbeid en gezin op tafel gelegd. De aanwezigheid van vrouwen in de parlementen heeft de wetgeving beïnvloed en heeft de samenleving ten goede veranderd. De verbeterde aanwezigheid van vrouwen is nog niet het geval voor de regeringen. Vooral in de federale regering is de situatie betreurenswaardig, met amper vier vrouwen op achttien ministers en staatssecretarissen. Ik ben niet de eerste die dat vandaag zegt. Het is zeer positief – en ik sluit me op dat punt aan bij vorige sprekers – dat in de werkzaamheden van de nieuwe Senaat de spits is afgebeten door dit verslag over de gelijke kansen tussen mannen en vrouwen. De Senaat is voor dat domein de geschikte plaats. Als het onze betrachting is om ook de komende jaren vooruitgang te boeken, is het belangrijk dat het beleid in de diverse deelstaten op elkaar wordt afgestemd of op zijn minst complementair wordt uitgewerkt en dat de diverse deelstaten op de hoogte zijn van elkaars beleid en van de hiaten.	Mme Brigitte Grouwels (CD&V). –
De Senaat heeft een zeer mooi werkstuk opgesteld en dat zal de komende vijf jaren helpen om onze samenleving nog menselijker te maken, met essentiële aandacht voor de vrouwen. In verslag onderschrijven wij uiteraard de principes van de Wereldconferentie van Peking. Het zijn ook de principes die Vrouw en Maatschappij altijd gehuldigd heeft. Het gaat om drie grote pijlers: blijven streven naar nog meer pariteit, gelijkheid en gelijke aanwezigheid van mannen en vrouwen; empowerment vrouwen, het versterken van vrouwen en gender mainstreaming. Elk beleid moet worden getoetst aan de effecten ervan op mannen en vrouwen. Op die wijze kunnen we het beleid evenwichtiger maken. Ik doe een greep uit de doelstellingen van Vrouw en Maatschappij +40 – dat was de slogan waarmee ze gepromoot werden. Die doelstellingen sporen met de aanbevelingen van dit verslag of zijn al een aanzet tot de concrete uitwerking van een aantal aanbevelingen ervan. Een eerste doelstelling betreft de evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in de besluitvorming. Dankzij de quota zijn er meer vrouwen in de politiek en aan de top van de bedrijfswereld. De uitvoerende macht blijft echter nog te vaak een mannenbastion, net als de toplaag van de meeste andere maatschappelijke sectoren. Aan het huidige tempo zullen wij volgens de berekening van Vrouw en Maatschappij pas in 2085 een paritaire verdeling krijgen. Daar willen wij echt niet op wachten. Daarom willen de CD&V‑vrouwen een quotum van minstens 40% in de regeringen. We vinden dat dit ook in de Grondwet moet worden vastgelegd. Ook moet er een quotum van minstens 30% komen voor het Hof van Cassatie en de Raad van State en moeten er streefcijfers komen voor topfuncties op kabinetten. Elk jaar moet de ontwikkeling worden gevolgd met een vooruitgangsrapport over alle quota en streefcijfers. Ik maak hier een kleine parenthese. Ik hoor van enkele collega’s dat quota belangrijk zijn iets te bereiken, maar dat ze tijdelijk zijn. Ik denk dat we ze nooit zullen kunnen afschaffen. We zien bijvoorbeeld hoe in Oost-Europa, waar er een tamelijk goed evenwicht tussen mannen en vrouwen was, bij de val van het IJzeren Gordijn een catastrofe is ontstaan. De vrouwen kwamen nergens nog aan bod. Niets is dus voor altijd verworven. Als we het woord quota niet graag horen, dan moeten we maar spreken van minimumnormen. Een tweede doelstelling van Vrouw en Maatschappij is werkbaar werk. Waarover gaat het? Stress op het werk en burn-outs zorgen voor steeds meer ziekteverzuim, vooral bij vrouwen. Nog geen twee derde van de werkende bevolking denkt zijn huidige job te kunnen uitoefenen tot zestig jaar; dat zal nochtans moeten. Maar 47% van de vrouwelijke onderneemsters zegt werkbaar werk te hebben. Bovendien groeit de groep werkende mensen die niet rondkomen met hun loon.
Daarom wil CD&V een onderhandelingsplicht voor de sociale partners over gezinsvriendelijke jobs, over de invoering van schoolbelcontracten in de sectoren waar dit mogelijk is, en een toegankelijk en betaalbaar systeem van dienstencheques. Voor zelfstandige onderneemsters willen wij een portaal voor vrouwelijk ondernemerschap bij het agentschap Ondernemen. Wij willen ook een statuut voor huishoudelijk personeel, om flexibel iemand te kunnen inschakelen voor opvang en huishoudelijk werk. Een derde doelstelling is een betere verdeling van de zorgtaken tussen vrouwen en mannen. Ondanks de komst van de nieuwe man blijft het klassieke rollenpatroon bestaan: vrouwen onderbreken hun loopbaan veel vaker voor de kinderen, wat niet zonder gevolgen is voor hun carrière en pensioen. Ook mannen hebben nochtans een belangrijke opvoedingsrol. Daarom wil CD&V een genderbonus voor gezinnen waar beide ouders ouderschapsverlof opnemen. Dat moet beginnen met een verlenging van het ouderschapsverlof en uitmonden in een verplichting van ouderschapsverlof voor de vaders. Vaders moeten immers extra aangemoedigd worden om hun rol op te nemen. Een volgende doelstelling is een geweldloze samenleving. Veeleer dan vooruitgang stellen we helaas een toename van het geweld vast en dat niet alleen, maar toch vooral tegenover vrouwen, zeker als het om intrafamiliaal geweld gaat en om verkrachtingen, die nauwelijks opgelost geraken. Daarom wil CD&V een uitgebreider aanbod aan hulpverlening voor het hele gezin bij geweld, een effectieve analyse van het beschikbare bewijsmateriaal bij verkrachtingen en seksuele intimidatie en een verlenging van de termijn om eerherstel aan te vragen van drie tot vijftien jaar voor recidiverende zedendelinquenten. Een andere doelstelling is een beleid op maat van alleenstaande vrouwen met en zonder kinderen. België telt 1,6 miljoen eenpersoonsgezinnen en Vlaanderen meer dan 220.000 eenoudergezinnen. In Brussel is ongeveer de helft een eenoudergezin – wat ook een eenpersoonsgezin kan zijn. De eenoudergezinnen met kinderen worden vooral gerund door vrouwen. Een op vier alleenstaande vrouwen leeft in armoede. Toch blijft het beleid vooral gericht op tweeverdieners met kinderen. Daarom wil CD&V een verhoging van alle uitkeringen tot de Europese armoedegrens en een gerichte aanpak om alleenstaande ouders naar de arbeidsmarkt en het kinderopvangaanbod te leiden. Wij willen ook zorgen voor een interessanter wettelijk kader voor singles die samen een woning huren. Een andere doelstelling is het geven van kansen voor herintreedsters en vijftigplussers. Vrouwen zetten gemakkelijk een tijdelijke stap uit de arbeidsmarkt, maar ondervinden dat de stap terug heel wat moeilijker is. Als ze eenmaal ouder zijn dan vijftig, wordt er vaak niet meer in hen geïnvesteerd, zelfs als ze aan het werk zijn. Daarom wil CD&V een vormingsrecht voor de werknemer, terugkeerstages van de VDAB die specifiek gericht zijn op herintreders, en een lastenverlaging voor werkgevers wanneer dit gebeurt voor werknemers van ouder dan vijftig jaar. Bij al deze doelstellingen willen wij bijzondere aandacht schenken aan vrouwen met een migratieachtergrond. Dat zijn dikwijls vrouwen die in onze samenleving en nog meer in de samenleving waar ze vandaan komen, minder kansen gekregen hebben.
Zij hebben hier in elk geval een kleiner netwerk. Wij komen hen echter tegen op het terrein; velen van hen hebben een moedige houding en zijn ook bekwaam. Wij moeten hen helpen om hun bekwaamheden te ontwikkelen. Solidariteit met hen is bijgevolg essentieel. Een laatste doelstelling die ik wil aanhalen, is solidariteit met vrouwen wereldwijd. Niet alleen in eigen land, maar ook op wereldniveau moeten wij die solidariteit opbrengen, zeker wat geweld op vrouwen betreft. Niet zelden worden culturele of religieuze tradities als excuus gebruikt. Daarom wil de CD&V‑fractie dat de bestrijding van kindhuwelijken en genitale verminking wordt opgenomen in de Belgische samenwerkingsprogramma’s met ontwikkelingslanden en als prioriteit in de post 2015‑Millenniumdoelstelilngen. Wij zullen het Senaatsverslag dat een goede leidraad voor actie is, naar onze respectieve parlementen en partijen moeten brengen en ervoor zorgen dat het in realiteit wordt omgezet. Ik dank oprecht alle collega’s die hard aan het verslag hebben gewerkt: de voorzitter, de medewerkers van de parlementsleden, het personeel van de Senaat en in het bijzonder de hoofdrapporteurs, Sabine de Bethune, die haar ruime kennis over dit thema en haar energie heeft ingezet, en Christie Morreale. Samen hebben zij dit werk tot een goed einde gebracht.
	Madame Véronique Waroux (cdH). L’importance de la lutte contre les inégalités de genre s’impose à nous au quotidien. À titre personnel, ce sujet s’est rappelé à moi à trois reprises au moins cette semaine, sous des formes différentes. Par l’humour, tout d’abord, lorsqu’un jeune humoriste soulignait par l’absurde qu’il n’y a «qu’ici» que les hommes «tolèrent» nos lubies de femmes telles que «je veux le droit de vote, je veux être médecin, je veux mon compte en banque ou je veux conduire». Cet humour nous ramène à de nombreuses réalités étrangères bien contraignantes. Par une action positive ensuite: le vote à l’unanimité au Parlement de la Fédération Wallonie-Bruxelles de la résolution soutenant la candidature au prix Nobel de la paix du Comité des Nations unies pour l’élimination de la discrimination à l’égard des femmes. Par l’effroi, enfin, à la lecture de cet article de presse sur le nombre de demandes d’asile pour protéger des petites filles de l’excision dans leur pays d’origine. Je me réjouis que notre pays puisse assurer son devoir de protection dans de tels cas. Si la Belgique peut représenter un havre de sécurité pour la femme face à de telles exactions, elle n’est pas pour autant exempte de toute inégalité de genre. C’est pourquoi nous soutenons l’adoption de ce rapport d’information, particulièrement éclairant, qui contient une série de recommandations en vue de garantir les droits humains fondamentaux des femmes et des jeunes filles, de favoriser la promotion des femmes et d’éliminer les inégalités entre les hommes et les femmes. Nous espérons que les gouvernements tiendront compte de ces recommandations, de ces lignes de conduite qui vont dans le bon sens. Je pense particulièrement au gouvernement fédéral, car de nombreuses mesures adoptées ou prévues par lui ont un impact négatif plus lourd sur les femmes. Je pense notamment à la réduction de l’allocation de garantie de revenus pour les travailleurs à temps partiel et à la suppression de l’allocation pour crédit-temps sans motif. Trois bénéficiaires sur quatre de ces sources de revenus aujourd’hui mises à mal sont des femmes. Dès lors qu’une mesure porte davantage préjudice aux femmes qu’aux hommes, elle renforce les inégalités contre lesquelles nous affirmons lutter. Je tiens à souligner quelques points du rapport qui nous tiennent particulièrement à cœur et à propos desquels nous considérons qu’il est essentiel d’avancer: Dans la partie «Femmes et santé», le rapport fait notamment référence aux aidants proches. Pour les élus cdH, il est indispensable de répondre à certaines réalités quotidiennes rencontrées par les aidants proches en instaurant un congé thématique spécifique pour eux. Ce congé doit être assimilé au niveau de la pension et doit déterminer l’accès aux droits sociaux pour les aidants proches – en matière de soins de santé, d’indemnités, de chômage entre autres – en tenant compte des répercussions au niveau fiscal. Dans la partie «Femmes et économie», je souhaite mettre en exergue deux thèmes. D’une part, le texte fait référence à l’allongement du congé de maternité ainsi qu’à l’allongement du congé d’adoption. Nous pensons en effet qu’il est essentiel de donner du temps aux nouveaux parents pour tisser des liens avec leur enfant – qu’il soit biologiquement lié à eux ou adopté. D’autre part, la nécessité d’«améliorer le statut des accueillantes d’enfants». Les services d’accueillantes représentent aujourd’hui 25 % des places d’accueil des 0 à 3 ans en Fédération Wallonie-Bruxelles. Malgré la demande croissante de places d’accueil de la petite enfance, le nombre d’accueillantes conventionnées est en diminution. La précarité du statut des accueillantes explique ce déclin: il faut y remédier! Dans la partie «Femme et pauvreté», le texte fait référence au SECAL (Service de créances alimentaires). Pour le cdH, il est essentiel que dans le cas de séparation, chaque parent continue à contribuer à l’éducation et à l’entretien des enfants. Lorsqu’un des parents est en défaut, il est nécessaire qu’à l’avenir, un budget suffisant soit octroyé au SECAL pour assurer le paiement des avances de ces contributions. La Commission des contributions alimentaires prévue par la loi du 19 mars 2010 est  en cours de composition et sera chargée d’établir des recommandations claires en matière de calcul objectif des pensions alimentaires. Nous espérons que cette commission deviendra rapidement effective. Dans la partie «Violence à l’égard des femmes», le texte prévoit trois facettes fondamentales dans le plan de lutte: º son financement structurel, des mesures appropriées de prise en charge et d’accompagnement des victimes de cette violence ainsi qu’une thérapie destinée aux auteurs de ces actes de violence et, enfin, l’amélioration de l’approche globale en matière de répression.
	Parmi l’ensemble des mesures à prendre, notamment en ce qui concerne les violences entre partenaires, je souligne l’importance d’une application effective de la loi relative à l’interdiction temporaire de résidence, de la création de centres d’accueil pour les femmes victimes de violences de la part de leur partenaire et de la nécessaire collaboration entre les services de police, les maisons de justice, les accompagnants psychosociaux et la justice. Cette application nécessite des financements suffisants de la part du fédéral et des entités fédérées pour une prise en charge et un accompagnement de qualité des personnes concernées. Enfin, pour conclure, j’évoquerai un élément qui m’a interpellée récemment. Lors d’un colloque, une journaliste de premier plan, rédactrice en chef d’un de nos grands quotidiens francophones, soulignait l’importance pour les femmes politiques de s’impliquer et de s’exprimer sur des thématiques autres que celle des droits des femmes ou celles traditionnellement dévolues aux femmes. Ce qui me semble évident et déjà partiellement réalisé. Bien qu’aujourd’hui, je corrobore par cette intervention ce cliché de la femme qui défend les femmes, alors que l’égalité de genres est un sujet qui concerne tous les Hommes – avec un H majuscule – je tiens à rassurer cette journaliste sur la diversité de sujets traités par les élues femmes, mais qu’il faut certes renforcer. À titre personnel, et à cause de ma formation d’ingénieur des mines, j’ai pour matières de prédilection l’aménagement du territoire, l’urbanisme, l’environnement et le climat, des disciplines qui elles aussi gagneraient à être davantage «féminisées», car elles ne doivent pas se réduire à leur caractère «technique» et donc «neutre». Ainsi, des villes pensées uniquement par des hommes sont consciemment ou non – et cela a été reconnu – davantage adaptées aux hommes, que ce soit en termes de mobilité, de sécurité, de loisirs, etc. Les espaces publics sont dès lors partiellement discriminants pour un citoyen sur deux et manquent le plus souvent d’atteindre leurs objectifs de convivialité et de rencontre. Par cet exemple, je souhaite rappeler que nous avons tous et toutes, quels que soient nos domaines d’action, un rôle à jouer pour tendre chaque jour un peu plus vers cette égalité citoyenne, améliorer in fine notre manière de vivre ensemble et mieux veiller à la question essentielle du devenir de nos enfants.
Mevrouw Ann Brusseel (Open Vld). – Voor ons ligt het resultaat van vele weken hard werk. Ik wil de vele sprekers bedanken, maar ook de diensten die tot laat ’s avonds beschikbaar waren en vooral onze collega’s voor hun medewerking. Het was een zeer aangename ervaring. Een bijzonder woord van dank voor collega de Bethune, die dit voorstel heeft gelanceerd, en met wie het zeer fijn samenwerken was. Ik vind dit een noodzakelijk voorstel en we hebben goed werk geleverd. Ik zou u kunnen onderhouden over persoonlijke ervaringen, over ervaringen van vriendinnen als jong meisje, als jonge vrouw, op de arbeidsmarkt, maar ook op straat in Brussel. Het zijn dit soort ervaringen die mij vandaag nog altijd op het spreekgestoelte doen klimmen om te zeggen dat er nog veel moet veranderen. Daarvoor zijn we hier samengekomen, hebben we concrete beleidsaanbevelingen gedaan, en daar ben ik wel een beetje trots op. Waar we niet zo trots op kunnen zijn, zijn de vele zaken die we in ons land en daarbuiten hebben kunnen vaststellen, waarvan we getuigenissen gehoord hebben in de hoorzittingen. De vele feiten en cijfers die we te horen kregen schetsen een bitterzoet beeld van de stand van zaken inzake vrouwenrechten. Ik noem enkele voorbeelden: – Elke dag worden in ons land bijna 10 gevallen van verkrachting geregistreerd. Dat schokt ons allemaal heel erg. De opvang van die slachtoffers kan ook pakken beter. Het aantal veroordelingen ligt pijnlijk laag. – De tewerkstellingsgraad van vrouwen kan beter, zeker voor vrouwen van buitenlandse afkomst, want die bedraagt slechts 46%. – ·Door de opmars van de extralegale voordelen is de loonkloof tussen vrouwen en mannen nog toegenomen. – De armoedecijfers liggen voor vrouwen een pak hoger dan voor mannen. We mogen echter niet pessimistisch zijn. Op vele vlakken is de vooruitgang wat vrouwenrechten betreft in ons land en in de wereld zeer concreet en tastbaar. Ik verwijs naar de sterk toegenomen vrouwelijke vertegenwoordigers in onze diverse assemblees, dankzij dwingende structurele maatregelen. Ik zie de voorbije jaren in het bedrijfsleven sterke rolmodellen naar voren komen, trotse vrouwen die ondernemend zijn en die anderen aanmoedigen, mede onder druk of invloed van een actief middenveld dat de vinger aan de pols houdt en met de samenwerking van geëngageerde burgers. Maar het werk is verre van af, in tegenstelling tot wat soms in de publieke opinie, in sommige media en zelfs door sommige politieke mandatarissen wordt verkondigd. De voorbije uren las ik statements van vrouwelijke collega’s die stellen dat vrouwendag quatsch is, want we zijn in Vlaanderen geen bedreigde diersoort, of we moeten niet gepamperd worden. Ik ben het grondig oneens met hen. Ik voel me niet alleen aangesproken als politica om mijn steentje bij te dragen maar ook als vrouw, de gevleugelde woorden van Madeleine Albright, indachtig: “There is a special place in hell for those women who don’t help other women.” Ik verwijs naar de zeer zorgwekkende ontwikkelingen op internationaal en zelfs op Europees niveau. Denk aan de reproductieve rechten van vrouwen en meisjes. In diverse Europese landen wordt het recht op abortus in vraag gesteld. De rol van de vrouw wordt er opnieuw door velen heel traditioneel geformuleerd. Ik denk aan Hongarije, maar bijvoorbeeld ook aan Frankrijk.	Mme Ann Brusseel (Open Vld). –
Dit baart onze en andere fracties ernstig zorgen en ik herhaal mijn oproep om hier bijzonder waakzaam te zijn. We hoeven zelfs niet naar de buurlanden te kijken om te beseffen dat de weg nog lang is. In tegenstelling tot wat velen denken, is zelfs elementaire gezondheidszorg voor sommige vrouwen in ons land verre van verzekerd. Zo stellen vrouwen – en dan vooral alleenstaande vrouwen – basisgezondheidszorg in 44,3% van de gevallen uit. Concreet gaat het dan om de aankoop van geneesmiddelen, tandverzorging en raadplegingen van de huisarts. Het belang van de vierde Wereldvrouwenconferentie kan niet genoeg worden onderstreept. Net daarom vind ik de inzet van de vele collega’s de jongste weken hoopgevend. Het verheugt me dat het voorliggende informatieverslag zo breed wordt gedragen en dat op de meeste punten een eenduidige visie naar voren wordt geschoven. Het is ooit anders geweest. Wij stellen in de aanbevelingen een gelijkaardige benadering vast, niet alleen tussen meerderheid en oppositie, maar ook tussen de Gemeenschappen van ons land. Dit informatieverslag geniet door de speciale samenstelling van de Senaat een legitimiteit op alle niveaus. Dat geeft onze fractie vertrouwen in de toekomst. Open Vld wilde op sommige punten iets verder gaan, zoals voor het strafrechtelijke luik van geweld tegen vrouwen en in het bijzonder tegen meisjes. We zullen dit onderdeel in de nabije toekomst verder uitwerken, met concrete voorstellen. De Vrouwenraad had immers zeer specifieke eisen meegegeven omtrent deelaspecten van de strafwet betreffende geweld tegen vrouwen en seksueel geweld in het bijzonder. We vinden de aanbevelingen van de Vrouwenraad zeer waardevol. Onze fractie is vragende partij om de verjaringstermijn van seksuele misdrijven in het algemeen en verkrachtingen in het bijzonder te verlengen. Slachtoffers kunnen dermate getraumatiseerd zijn, dat ze pas na lange tijd de kracht vinden om daadwerkelijk klacht te kunnen indienen. De huidige verjaringstermijn voor zedenmisdrijven gepleegd ten aanzien van minderjarigen moet daarom worden verlengd. Ik begrijp echter zeer goed dat sommige van de naar voren geschoven punten een grondiger debat behoeven. Met dit breedvoerige informatieverslag is het werk niet af. Niet alleen zullen we regelmatig moeten evalueren hoe de aanbevelingen in daadwerkelijk beleid worden omgezet, maar ook het beleid kan hier nu mee aan de slag. Het goedkeuren van aanbevelingen is één zaak, het daadwerkelijk omzetten in wetgeving, akkoorden en specifiek beleid in alle regeringen is een andere zaak. We zullen hierop toezien. Het is nu aan alle actoren, regeringen, internationale instellingen en parlementen om de aanbevelingen van dit rapport ook concreet te maken voor de burger en de samenleving, opdat we eindelijk zouden kunnen spreken van een volwaardige gelijkheid tussen de man en de vrouw.
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). – Ik wil graag ingaan op wat het Vlaams Belang en ikzelf denken over het informatieverslag dat werd opgesteld door de commissie, waar ik helaas niet aanwezig kon zijn, omdat mijn collega en ik maar met z’n tweeën zijn. Bovendien is politiek een zeer zwaar beroep voor vrouwen die dat met een gezin moeten combineren. Het ontbreekt me dan ook wel eens aan de tijd en mogelijkheid om overal aanwezig te zijn, waarvoor mijn verontschuldigingen. De aanbevelingen die vandaag ter sprake komen, zijn allemaal goed bedoeld, maar gaan voor een groot deel voorbij aan de echte vrouwenproblematiek. Van bepaalde zaken die werden aangehaald, armoede, opleiding en onderwijs, geweld tegen vrouwen, werd vandaag een klein laagje vernis afgekrabd, maar men raakt niet tot bij de echte problemen van vrouwen op deze terreinen. Als het over vrouwenrechten gaat spits ik altijd de oren, om twee redenen. Ten eerste draagt het Vlaams Belang de gelijkwaardigheid van man en vrouw bijzonder hoog in het vaandel. Op zich is dat niet zo bijzonder, want dat beweert vrijwel iedereen die ik vandaag aan het woord heb gehoord. Ten tweede ben ik erg verontwaardigd om de blindheid en politieke correctheid die het telkens opnieuw blijken te winnen wanneer het over rechten en vrijheden van vrouwen gaat. Het gevolg is dat velen die beweren op te komen voor vrouwen, hen in feite in de steek laten. Vrouwen zijn helemaal niet geholpen door een discours over de gelijkheid van mannen en vrouwen. Mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig en moeten dan ook als dusdanig worden behandeld, maar ze zijn niet gelijk. Ik zou het afschuwelijk vinden gelijk te zijn of gelijk gesteld te worden met een man. Dat bén ik niet en dat wil ik ook niet zijn. Mannen en vrouwen zijn gelijkwaardig, niet gelijk en gelukkig maar. Waren ze wel gelijk, dan zouden er heel wat leuke dingen in het leven wegvallen. We zouden ons bijvoorbeeld ook niet kunnen voortplanten.	Mme Anke Van dermeersch (VB). –
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Binnenkort kan dat wel. Dan zijn er geen mannen meer nodig.	M. Bert Anciaux (sp.a). –
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). – Het is nochtans belangrijk dat men vrouwen erkent en eert en de ongelijkheid van mannen en vrouwen is van fundamenteel belang. We moeten met open vizier kunnen strijden niet voor gelijkheid, maar voor een absolute gelijkwaardigheid. Waren vrouwen gelijk aan mannen, dan zou dit debat er simpelweg niet zijn, dan konden vrouwen in een bepaalde context niet over- of ondervertegenwoordigd zijn. Laten we dus de juiste woorden gebruiken. Ook de context is van fundamenteel belang en dat wil ik even toelichten. Ik gruw van de maakbaarheidsutopie, alsof vrouwen kost wat kost overal evenredig vertegenwoordigd moeten zijn, bijvoorbeeld door middel van quota of streefcijfers. Er zijn nu eenmaal contexten waarin vrouwen oververtegenwoordigd zijn en dat vind ik helemaal niet zo problematisch. In onze contreien hebben vrouwen de nodige capaciteiten en kansen om elke positie of niveau te bereiken als ze zich daarvoor echt willen inzetten. De topvrouw van Belgacom, Dominique Leroy en de nieuwe presentatrice van De Zevende Dag, Ihsane Chioua Lekhi, zijn daarvan maar enkele voorbeelden. Bovendien ontnemen quota en streefcijfers het bedrijf of de instelling de keuzevrijheid om de juiste persoon voor de job aan te werven. Een dergelijke beperking is niet goed en kan niet de bedoeling zijn. Mijn partij en ikzelf zijn van mening dat er helaas andere katten te geselen zijn dan wat er vandaag al de revue is gepasseerd, zoals het Vrouwen Overleg Komitee, dat hartstochtelijk vrouwonterende islamitische lichaamsbedekking verdedigt, of het Instituut voor Gelijkheid – weer een fout – van Vrouwen en Mannen, dat zich heeft beziggehouden met de ludieke affiche voor de wielerwedstrijd E3 Prijs in Harelbeke.	Mme Anke Van dermeersch (VB). –
Er zijn inzake vrouwen en meisjes veel andere fundamentele problemen en prioriteiten. We moeten de problemen durven stellen, de prioriteiten benoemen en bovendien, het allerbelangrijkste, afstappen van een verontwaardigingsdiscrepantie, een moeilijk woord dat schitterend zou staan in een spelletje scrabble. Ik bedoel hiermee dat veel vrouwen nooit gehoord hebben van instituten als het Vrouwen Overleg Komitee, van het Instituut voor Gelijkheid van Mannen en Vrouwen. Al die mogelijke comités zijn soms met heel triviale zaken bezig. Zo problematisch is een ludieke affiche van een wielerwedstrijd nu ook weer niet, hoorde ik van vrouwen rondom mij. Met andere woorden, terwijl een heel aantal vrouwen in onze multiculturele samenleving genitaal verminkt worden, staat het zoveelste instituut of overlegcomité op zijn achterste poten over triviale zaken. Ik vind dit stuitend. Ik geef dit voorbeeld om de tijdsgeest te typeren en ook om de manier weer te geven waarop een organisatie als de Verenigde Naties blind blijft voor bepaalde wantoestanden tegen vrouwen of meisjes. Ze benoemen de kern van het probleem niet of soms durven ze zelfs het licht van de zon te ontkennen. Er is echter nog nooit een duurzame oplossing voor een probleem gevonden, zonder de kern ervan te benoemen. De juiste definitie van een probleem, dat zegt elke wetenschapper, is belangrijk om het te kunnen oplossen. Eén van de ware strijdsters voor vrouwenrechten die in het verleden wel het kind bij naam durfden te noemen, is de uit Somalië afkomstige Ayaan Hirsi Ali die naar Nederland vluchtte. Ze wordt uitgespuugd en opgejaagd door het politieke eenheidsdenken en heeft uiteindelijk Europa heel teleurgesteld verlaten. In mijn ogen is het allergrootste probleem voor vrouwen en vrouwenrechten wereldwijd dan ook de islam. Veel van de voorliggende aanbevelingen zijn goed, maar op bepaalde vlakken heel algemeen geformuleerd. De import van de islamitische cultuur en de islamisering van onze samenleving zorgen voor een toenemend aantal slachtoffers. Zeker wat betreft vrouwen en vrouwenrechten. De waslijst is bijzonder lang en wordt elke dag langer. Ik verwijs bijvoorbeeld naar het mediavoorbeeld uit Groot-Brittannië waar voor de zoveelste keer aan het licht kwam dat moslimbendes honderden minderjarige meisjes seksueel hebben misbruikt en op de meest gruwelijke wijze hebben uitgebuit, terwijl de autoriteiten een oogje toeknepen. Er werd hier vandaag al verwezen naar het aantal vrouwen dat in de media aan bod komen. Welnu, ik vind het veel belangrijker te spreken over de manier waarop de media met zulke problematieken omgaan. Zo wordt in onze media een hele uiteenzetting gehouden over hoe het kon dat de autoriteiten in Engeland politiek correct wegkeken van het probleem. Men kijkt echter politiek correct weg van de oorzaak van het probleem, de mannelijke dominantie in de islamitische cultuur, die aan de basis lag van het probleem. Een multicultureel land als Zweden, met nochtans gender-neutrale scholen, kent het hoogste aantal verkrachtingen van Europa. Ondanks het feit dat men daar poogt de gelijkheid tussen jongens en meisjes zeer ver door te trekken, iets waar ik niet achter sta, gaat alleen Zuid-Afrika Zweden voor wat het aantal verkrachtingen betreft.
Dat zijn zeer slechte cijfers. Volgens diezelfde statistiek zouden één op vier van de Zweedse vrouwen het risico lopen om verkracht te worden. In Stockholm werden in de zomer van 2012 elke dag vijf vrouwen verkracht. In 77% van de verkrachtingen was de dader islamitisch. Hetzelfde fenomeen doet zich voor in Oslo, in Noorwegen, waar volgens een politierapport vrijwel alle gerapporteerde verkrachtingen door niet-westerse allochtonen, vooral moslims, werden gepleegd. Dat zijn de cijfers. Die realiteit moeten we onder ogen zien. Ik wil niet dat die onder stoelen of banken wordt geschoven. Wil men zich werkelijk blindstaren op aanbevelingen? Sommige aanbevelingen gaan over geweld, dat geef ik toe, maar ze gaan niet ver genoeg. In veel aanbevelingen gaat het slechts over glazen plafonds, quota en streefcijfers, waarbij posters van wielerwedstrijden aan bod komen, enzovoort. Dat is geen goed teken. De feiten wijzen erop dat toestanden als in het Midden-Oosten en Afrika steeds meer en meer aanwezig zijn in Europa en ook in ons land. Dat is het probleem en daar moeten wij onze ogen voor openen. Als ik zie dat de manager die zijn secretaresse af en toe een seksistische mop vertelt op dezelfde wijze beoordeeld wordt als een man die zijn vrouw verbiedt alleen buiten te komen, of zijn vrouw verplicht een chador te dragen, of dat een bouwvakker die een vrouw nafluit op hetzelfde niveau wordt geplaatst als een Marokkaanse moslim die een vrouw achterna holt om in haar nek “hoer” te roepen. Dat is toch niet van hetzelfde kaliber. Hebben wij dan echt niets geleerd uit de reportage die Sofie Peeters in Brussel draaide met als titel ‘Femme de la rue’? Volgens mij zijn er toch wel grote problemen in ons land. Ik vraag daarom om alstublieft de juiste prioriteiten te leggen. Laat ons verontwaardigd zijn waar verontwaardiging gepast is, laat ons de kern van het probleem onder ogen zien en aanpakken. De kern van het probleem is volgens mij de vrouwenrechten in het kader van de massa-immigratie in ons land en de islamisering. Immers, of het nu gaat over eerwraak, genitale verminking van vrouwen of meisjes, onderdrukking, mishandeling, verkrachting van vrouwen of meisjes: het zijn allemaal fenomenen die in onze samenleving toenemen door de aanhoudende migratie, het pamperen van de islam en het gebrek aan streng bindende immigratie- en inburgeringsvoorwaarden. Daar moet iets aan gebeuren. Het is niet nodig om daarover oneindig te vergaderen, maar wel om te handelen. De vrouwonvriendelijke tendensen in Europa zijn legio. Er is heel veel werk aan de winkel. Ik vind het dus teleurstellend dat in de Senaat de zoveelste stapel papier is geproduceerd. Het is weliswaar goedbedoeld, en het verslag bevat goede aanbevelingen – dat geef ik toe – maar die stapel papier in de vorm van een informatieverslag, waarin niet eens man en paard of, in dit geval ‘man met baard’ wordt genoemd, daar pas ik voor. Ik kan het niet over mijn hart krijgen om dit goed te keuren. Ik zal me dan ook onthouden.
Mevrouw Sabine de Bethune (CD&V), corapporteur. – Mevrouw Van dermeersch zegt dat ze het spijtig vindt dat ze de werkzaamheden in de commissie niet kon bijwonen. Indien ze dat wel had gedaan, hadden we misschien daar van gedachten kunnen wisselen en haar van een paar inzichten inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen kunnen overtuigen. Als juriste weet ze uiteraard ook dat mannen en vrouwen gelijk zijn, gelijk in rechten en gelijk in waardigheid. Dat staat in artikel 1 van de Verklaring van de rechten van de mens. Het gaat heel duidelijk over gelijkheid, gelijkheid in rechten en gelijkheid in waardigheid. Dat is een universeel rechtsbegrip, dat, wat mij betreft, alle culturen overstijgt. Dat is de hefboom die we gebruiken, waar ook ter wereld. Een van de ergste fenomenen is geweld, op mensen, op mannen, op vrouwen en op kinderen.	Mme Sabine de Bethune (CD&V). –
Wij hebben ons in dit verslag geconcentreerd op het geweld op vrouwen en meisjes. Dit geweld komt overal ter wereld voor. Het is een verschrikkelijk verschijnsel waartegen wij ons moeten verzetten met alle middelen die het beleid ons geeft. Ik ben mijn loopbaan als advocaat aan de balie van Kortrijk begonnen. Daar heb ik voor het eerst kennis gemaakt met partnergeweld. Dat partnergeweld kwam zowel voor bij mensen die al sinds hun geboorte in ons land woonden, als bij nieuwkomers en bij mensen die van elders kwamen. Het is een verschijnsel waartegen we ons samen moeten verzetten.
De voorzitster. –	Mme la présidente. – Je voudrais réagir brièvement aux propos de Mme de Bethune. Lorsque j’ai commencé à travailler au barreau, les cas de violences intrafamiliales n’étaient pas du tout suivis par le parquet. L’omerta et l’ignorance régnaient. À l’époque, une femme battue n’avait guère de recours. Heureusement, les choses ont évolué dans notre pays, même si la situation est loin d’être parfaite. Le parquet de Liège applique ainsi la tolérance zéro dans ce domaine.
De heer Pol Van Den Driessche (N‑VA). – Tot besluit van dit debat wil ik als voorzitter van de commissie iedereen bedanken, in de eerste plaats de collega’s, maar in het bijzonder ook de diensten, die zich tot het uiterste hebben ingespannen om het ritme te volgen met vertalingen, interpretaties, aanvullingen, studies. Ik dank ook de catering. Ik ben met enige schroom aan deze opdracht begonnen. Het ging om het eerste informatieverslag van de nieuwe Senaat. Aanvankelijk wisten we niet hoe we het zouden aanpakken, welke methode we moesten volgen en hoe we tot conclusies zouden komen. Bovendien werden er buiten deze assemblee opmerkingen gemaakt over het feit dat de werkzaamheden door een man werden geleid. Uiteindelijk zijn we er toch in geslaagd om binnen een strakke timing een verslag op te stellen. Ik heb daarbij enorm veel bijgeleerd. De vaststellingen stemmen mij en wellicht velen van u niet vrolijk. Ze bevatten gruwelijke cijfers over genitale verminking, verkrachtingen, moorden, onderdrukking, eergerelateerd geweld en andere onrechtvaardigheden. Het verheugt mij dat we over de partijgrenzen en over de taalgrens heen een boeiend werkstuk hebben kunnen afleveren. Ik hoop samen met u dat het ertoe zal leiden dat de positie van de vrouwen definitief wordt gelijkgeschakeld met die van de mannen. Het onrecht tegen vrouwen heeft veel te lang geduurd. Ik wens de collega’s die naar New York gaan een goede reis, een vruchtbare vergadering en een behouden terugkeer.	M. Pol Van Den Driessche (N‑VA). –
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). – Ik wil kort reageren op de opmerkingen van mevrouw de Bethune over mijn betoog. Dat vrouwenrechten mensenrechten zijn en dat mensenrechten ten allen prijze moeten worden geëerbiedigd en erkend, staat buiten kijf. Gelijkheid in rechte is niet meer dan normaal. In mijn betoog legde ik precies de nadruk op de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Het verheugt mij dat er in de commissie en door politici in het algemeen niet meer gesproken wordt over vrouwenbesnijdenis, zoals een hele tijd het geval is geweest in onze samenleving. Ik gruwde daarvan, want die praktijk heeft niets te maken met besnijdenis. Gelukkig gebruikt men nu de juiste term: genitale verminking. Op dezelfde manier vind ik dat de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen een begrip is dat veel correcter aangeeft waarover het gaat en wat de na te streven doelstellingen zijn. De gelijkwaardigheid is op een aantal vlakken nog niet bereikt, maar moet worden nagestreefd en daarom wil ik, veeleer dan van gelijkheid van mannen en vrouwen, spreken van gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Ik ben het eens met een groot aantal aspecten van de aanbevelingen, maar er is nog veel werk aan de winkel.	Mme Anke Van dermeersch (VB). –
De voorzitster. – Ik wil de commissie hartelijk feliciteren voor haar werk, in het bijzonder de voorzitter en de algemene rapporteurs.	Mme la présidente. – Je tiens à féliciter la commission pour son travail, en particulier le président et les rapporteuses générales.
	Je remercie aussi les rapporteurs des quatre sections.
Mijn dank gaat ook uit naar alle medewerkers en de diensten van de Senaat.	Mes remerciements s’adressent aussi à tous les collaborateurs et aux services du Sénat.
	Je ne doute pas que ce rapport, que nous pourrons évaluer au fil du temps, fera date. Il s’agit du premier bébé de notre nouveau Sénat. J’espère qu’il y en aura beaucoup d’autres. La qualité de ce rapport et du travail accompli prouve en tout cas l’utilité du Sénat. Je suis convaincue que celles et ceux qui auront l’occasion de défendre nos travaux la semaine prochaine à New York feront œuvre utile. Encore félicitations à tous ceux qui ont travaillé dur pour établir ce rapport dans des délais record.
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Ik stel voor dat die informatieverslagen niet alleen aan de verschillende regeringen van ons land, maar ook aan de parlementen worden overgezonden, met de vraag de aanbevelingen om te zetten in wetgeving.	M. Bert Anciaux (sp.a). –
De voorzitster. – Dat is een heel goede suggestie. We zullen dit verslag aan de regeringen en de parlementen overzenden.	Mme la présidente. –
– De bespreking is gesloten.	– La discussion est close.
– De stemming over de vaststellingen en aanbevelingen van de commissie heeft later plaats.	– Il sera procédé ultérieurement au vote sur les constatations et les recommandations de la commission.
Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale culturele en wetenschappelijke instellingen en de Gemeenschappen (en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) en de toekomst van het cultureel beleid in dit land (van de heer Bert Anciaux, de dames Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Véronique Jamoulle en Anne Lambelin, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen en Petra De Sutter, de heer Philippe Henry, de dames Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut, de heren Wouter Van Besien, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑109)	Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre, d’une part, les institutions culturelles et scientifiques fédérales et, d’autre part, les Communautés (et la Région de Bruxelles-Capitale) et concernant l’avenir de la politique culturelle dans notre pays (de M. Bert Anciaux, Mmes Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Véronique Jamoulle et Anne Lambelin, M. Philippe Mahoux, Mme Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen et Petra De Sutter, M. Philippe Henry, Mmes Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut, MM. Wouter Van Besien, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux; Doc. 6‑109)
Bespreking	Discussion
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Ik wens dat de bespreking van het verzoek tot het opstellen van dit informatieverslag wordt uitgesteld.	M. Bert Anciaux (sp.a). – Je souhaite reporter la discussion de cette demande d’établissement d’un rapport d’information.
– De bespreking van het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag wordt uitgesteld.	– La discussion de la demande d’établissement d’un rapport d’information est reportée.
Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid en de Gemeenschappen inzake de gezamenlijke aanpak in de strijd tegen kinderarmoede in ons land (van de heer Bert Anciaux, de dames Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Véronique Jamoulle en Anne Lambelin, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen, Petra De Sutter, Elisabeth Meuleman en Hélène Ryckmans, de heren Wouter Van Besien, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑111)	Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale et les Communautés en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (de M. Bert Anciaux, Mmes Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Véronique Jamoulle et Anne Lambelin, M. Philippe Mahoux, Mme Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen, Petra De Sutter, Elisabeth Meuleman et Hélène Ryckmans, MM. Wouter Van Besien, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux ; Doc. 6‑111)
Bespreking	Discussion
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Ik wens dit verzoek tot het opstellen van een informatieverslag in te trekken.	M. Bert Anciaux (sp.a). – Je souhaite retirer cette demande d’établissement d’un rapport d’information.
– Het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag is ingetrokken.	– La demande d’établissement d’un rapport d’information est retirée.
Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag over de impact van het milieubeleid op de volksgezondheid, in het bijzonder met betrekking tot het gebruik van toxische producten of producten die toxisch worden beschouwd in het licht van de Europese normatieve teksten en de omzetting ervan in Belgisch recht, met name in het preventiebeleid (van de heer Philippe Mahoux, de dames Nadia El Yousfi, Latifa Gahouchi, Véronique Jamoulle, Anne Lambelin en Christie Morreale, de heer Patrick Prévot, de dames Christiane Vienne, Olga Zrihen, Ingrid Lieten, Katia Segers en Güler Turan, de heren Bart Van Malderen, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba, mevrouw Véronique Waroux, de heer Bert Anciaux, mevrouw Petra De Sutter, de heer Philippe Henry, de dames Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut en de heer Wouter Van Besien; Stuk 6‑117)	Demande d’établissement d’un rapport d’information sur l’impact sur la Santé publique des politiques environnementales, particulièrement en ce qui concerne l’utilisation de produits toxiques ou considérés comme toxiques au regard des textes normatifs européens et de leur traduction en droit belge, notamment dans les politiques de prévention (de M. Philippe Mahoux, Mmes Nadia El Yousfi, Latifa Gahouchi, Véronique Jamoulle, Anne Lambelin et Christie Morreale, M. Patrick Prévot, Mmes Christiane Vienne, Olga Zrihen, Ingrid Lieten, Katia Segers et Güler Turan, MM. Bart Van Malderen, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba, Mme Véronique Waroux, M. Bert Anciaux, Mme Petra De Sutter, M. Philippe Henry, Mmes Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut et M. Wouter Van Besien; Doc.6‑117)
Bespreking	Discussion
De heer Philippe Mahoux (PS). – Ik vraag het uitstel van dit agendapunt.	M. Philippe Mahoux (PS). – Je demande le report de ce point de notre ordre du jour.
– De bespreking van het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag wordt uitgesteld.	– La discussion de la demande d’établissement d’un rapport d’information est reportée.
Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten inzake de gezamenlijke aanpak van de strijd tegen kinderarmoede in ons land (van mevrouw Ingrid Lieten, de heer Bert Anciaux, de dames Cindy Franssen, Miranda Van Eetvelde en Lieve Maes, de heer Philippe Mahoux, mevrouw Petra De Sutter, de heren Philippe Henry, Jean-Paul Wahl en François Desquesnes, de dames Katia Segers en Güler Turan, de heer Bart Van Malderen, de dames Christie Morreale, Olga Zrihen, Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans en Cécile Thibaut, de heer Wouter Van Besien, de dames Christiane Vienne, Véronique Jamoulle, Latifa Gahouchi, Anne Lambelin en Nadia El Yousfi, de heer Patrick Prévot, de dames Karin Brouwers, Sonja Claes en Brigitte Grouwels, de heren Johan Verstreken, Christophe Bastin en Bertin Mampaka Mankamba en mevrouw Véronique Waroux; Stuk 6‑162)	Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale, les Communautés et les Régions en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (de Mme Ingrid Lieten, M. Bert Anciaux, Mmes Cindy Franssen, Miranda Van Eetvelde et Lieve Maes, M. Philippe Mahoux, Mme Petra De Sutter, MM. Philippe Henry, Jean-Paul Wahl et François Desquesnes, Mmes Katia Segers et Güler Turan, M. Bart Van Malderen, Mmes Christie Morreale, Olga Zrihen, Elisabeth Meuleman, Hélène Ryckmans et Cécile Thibaut, M. Wouter Van Besien, Mmes Christiane Vienne, Véronique Jamoulle, Latifa Gahouchi, Anne Lambelin et Nadia El Yousfi, M. Patrick Prévot, Mmes Karin Brouwers, Sonja Claes et Brigitte Grouwels, MM. Johan Verstreken, Christophe Bastin et Bertin Mampaka Mankamba et Mme Véronique Waroux ; Doc. 6‑162)
Bespreking	Discussion
De heer Bart Van Malderen (sp.a). – Ik zal mede namens de indieners en vooral namens mevrouw Lieten, die vandaag verontschuldigd is, het verzoek tot het opstellen van een informatieverslag kort toelichten. Het armoedecijfer in ons land is de laatste jaren vrij constant gebleven. Dat kan klinken als goed nieuws, omdat uit die cijfers blijkt dat we de crisis die ons land en Europa sedert 2008 treft, relatief goed hebben doorstaan. Negatief is echter dat we er ondanks alle beleidsinspanningen niet in slagen om te komen tot structurele doorbraken die het armoedecijfer significant naar beneden halen. Onze sociale zekerheid is een zeer belangrijk instrument. Zonder die sociale zekerheid zou niet, zoals nu volgens Europese cijfers, 20% van de bevolking het risico lopen in de armoede terecht te komen, maar wel bijna 40%. Het percentage van mensen jonger dan zestig jaar in gezinnen met een lage werkintensiteit is gestegen van 11, 7 naar 14%. Dat is een oproep tot iedereen die met armoede en beleid rond armoede bezig is, om aan de slag te gaan. Het gezicht van armoede verandert telkens weer en dat maakt de strijd tegen armoede complex. De hardnekkigheid ervan mag ons niet beletten om inspanningen te blijven doen. Steeds meer kinderen dreigen terecht te komen in een gezin waar armoede heerst. Op die manier installeren en tolereren we in onze samenleving vicieuze cirkels die doorbroken moeten worden. Armoede is een onrecht, en armoede bij kinderen al helemaal. De ondertekening van internationale verdragen, zoals de Universele Verklaring van de rechten van de mens, en het Internationaal Verdrag inzake rechten van het kind, en onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid tegenover alle kinderen, maken dat alle beleidsniveaus in ons land zich moeten engageren om een einde te maken aan armoede, en dan vooral aan armoede bij kinderen. Kinderen hebben immers, als meest kwetsbare bevolkingsgroep, het meest nood aan ondersteuning. Zij voelen de ontbering het meest en dragen die vaak voor de rest van hun leven mee. Helaas geven ze ze ook vaak door aan de volgende generatie. Uit onderzoek blijkt dat de jonge jaren de meest cruciale zijn om op in te zetten. De winst die daar geboekt wordt, is ook doorslaggevend voor de rest van de carrière en de levensloop. Daarom vragen de indieners om in de Senaat, die we zien als de uitgelezen plek voor het overleg tussen de gemeenschappen en niveaus die bevoegd zijn voor het armoedebeleid, te werken aan een gecoördineerde, gestructureerde en hopelijk ook zo efficiënt mogelijke aanpak van armoede en kinderarmoede.	M. Bart Van Malderen (sp.a). –
Mevrouw Anke Van dermeersch (VB). – Kinderarmoede en armoede in het algemeen vinden mijn partij en ikzelf natuurlijk een heel belangrijk thema. Kinderarmoede is iets dat in onze wereld niet zou mogen bestaan en alles dient dan ook in het werk te worden gesteld om die armoede te bestrijden. Deze problematiek wordt in de vraag tot het opstellen van dit informatieverslag echter doorkruist door een heel ander aspect, namelijk het aanzetten van de deelstaten en de federale overheid om ter zake beter samen te werken. Dat is geen neutrale optie, maar een zeer duidelijk politieke keuze die volgens mij nefast is om het probleem op te lossen. Men had evengoed kunnen opteren voor een informatieverslag dat uitgaat van de vraag hoe alle bevoegdheden omtrent kinderarmoede kunnen worden gecentraliseerd bij één overheid. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan de Gemeenschappen, die de overheid bij uitstek vormen die moet beschikken over alle essentiële beleidsinstrumenten op het vlak van kinderarmoede en de maatregelen moet nemen om dat probleem voorgoed de wereld uit te helpen. Op die manier is er helemaal geen samenwerking tussen verschillende beleidsniveaus nodig. Dat lijkt mij een veel coherentere en efficiëntere beleidsoplossing. De geschiedenis van ons land heeft ons intussen geleerd dat de samenwerking van verschillende beleidsniveaus een efficiënte aanpak van problemen vaak in de weg staat. Ik vraag dat de Gemeenschappen ter zake volledige bevoegdheid krijgen en ik sta dan ook niet achter de optie van het coöperatief federalisme. Om die redenen zal ik mij onthouden bij het verzoek tot opstellen van dit informatieverslag.	Mme Anke Van dermeersch (VB). –
Mevrouw Hélène Ryckmans (Ecolo). –	Mme Hélène Ryckmans (Ecolo). – Le groupe Écolo-Groen va évidemment défendre ce projet de rapport. La lutte contre la pauvreté infantile est certainement une nécessité au vu des chiffres alarmants et choquants: 400 000 enfants, soit 1 sur 5, risquent de tomber dans la pauvreté aujourd’hui en Belgique. Cette lutte s’inscrit dans une certaine forme d’unanimisme européen belge au niveau des entités fédérées et au niveau local. Pour donner un exemple, les bourgmestres ont fait récemment une déclaration qui s’inscrit dans la stratégie Europe 2020 et vise une approche intégrée et cohérente de ce phénomène. En effet, la lutte se doit d’être intégrée, car elle vise l’accès à l’alimentation, l’accès aux soins, la lutte contre le décrochage scolaire, l’accès à la culture et aux loisirs, le droit à un logement. La pauvreté des enfants est choquante et contraire au respect de leurs droits. Elle est aussi le reflet de la pauvreté de leur famille. La lutte contre la pauvreté se doit donc d’être cohérente, car les diverses politiques peuvent s’annihiler l’une l’autre. À quoi sert-il de sortir les enfants de la pauvreté si les politiques antisociales rejettent leurs parents dans la précarité? Combien d’enfants ne se retrouvent pas dans la pauvreté parce que leur mère, parfois leur unique parent, n’a pas d’emploi ou n’a pas droit à l’aide sociale? Un chiffre est tombé hier: 12 000 femmes exclues du chômage. Quelles conséquences pour la pauvreté infantile. Depuis 2010, la Belgique est régulièrement pointée du doigt par le Comité des Droits de l’enfant des Nations unies. La pauvreté est elle-même un phénomène multidimensionnel, bien plus qu’un phénomène économique ou monétaire. La pauvreté est sociale, culturelle, relationnelle, de logement, de santé. Il conviendra donc d’appréhender l’ensemble de ces facettes en commission. En se penchant sur ce sujet, le Sénat prend donc l’option de cerner les aspects diversifiés et ses multiples dimensions. D’abord, les multiples causes de la pauvreté infantile. Ensuite, les manifestations différentes pour la diversité des enfants touchés selon leur tranche d’âge – bébés, moins de 12 ans, moins de 16 ans – et selon leur sexe. On va reprendre ici une approche transversale mise en évidence par le point précédent, voir quels sont les différentiels entre les jeunes filles et les jeunes garçons. Diversité aussi selon leur milieu de vie, la pauvreté infantile n’est pas qu’un phénomène urbain; selon les revenus et le statut de leurs parents – parent seul ou à deux, familles éclatées –; selon le niveau d’éducation, leur origine et le fait d’avoir connu ou non la migration et selon que l’enfant soit porteur ou non d’un handicap. Autant de points de vue qu’il faudra analyser. Il faudra aussi analyser les conséquences de la pauvreté: carences alimentaires, maladies chroniques, décrochage scolaire, rupture sociale. Il sera intéressant que le Sénat entende acteurs de terrain, des experts du vécu comme on le dit, venant des groupes les plus marginalisés et, peut-être, qu’il aille se rendre compte extramuros de la réalité des enfants, par exemple celle des enfants roms.
Mevrouw Cindy Franssen (CD&V). – De CD&V‑fractie steunt mee dit verzoek tot het opstellen van een informatieverslag over de strijd tegen kinderarmoede. We kunnen het kind uiteraard niet los zien van het gezin waarin het opgroeit. Er werd reeds terecht verwezen naar een sterke sociale zekerheid. Ook internationale studies tonen aan dat dankzij de sociale zekerheid de kloof tussen arm en rijk zo klein mogelijk kan worden gehouden. Wie niet inzet op de bestrijding van kinderarmoede, verliest een hele generatie en doet eigenlijk aan collectieve verarming. Armoedebestrijding is een zaak van iedereen. Dat was ook de slogan in het kader van het Europees Jaar van de bestrijding van armoede enkele jaren terug. Elk beleidsniveau, elk beleidsdomein, elke middenveldorganisatie, alle maatschappelijke stakeholders heeft er belang bij dat er wordt ingezet op armoedebestrijding. Kinderen in armoede hebben geen boodschap aan een discussie over structuren, zij hebben vooral nood aan structurele maatregelen.	Mme Cindy Franssen (CD&V). –
De heer Bert Anciaux (sp.a). – Ik dank alle fracties omdat ze na het indrukwekkend informatieverslag over de vrouwenrechten bereid zijn met de commissie voor de Transversale Aangelegenheden – Gemeenschapsbevoegdheden een informatieverslag over de strijd tegen kinderarmoede op te stellen. Indien men niet denkt in een federale of confederale visie heeft de Senaat inderdaad geen zin. Als men uitgaat van een onafhankelijkheidsstreven voor Vlaanderen, is het logisch dat men geen belang hecht aan en geen toekomst ziet in de werking van deze Senaat. Die communautaire discussie wordt vandaag echter niet gevoerd. Ondertussen is er een schrijnend probleem van kinderarmoede. Daarom moet iedereen met enig gezond verstand toch beseffen dat alle bevoegdheidsniveaus, of het nu gaat over Gemeenschapsaangelegenheden zoals onderwijs, cultuur, welzijn, kinderopvang, gezondheidszorg, Gewestbevoegdheden zoals werkgelegenheid, economisch beleid, leefmilieu, of over federale bevoegdheden zoals fiscaal beleid, de sociale zekerheid, justitie en zo meer, te maken hebben met kinderarmoede en dat al die niveaus, zoals collega Fransen net zei, een verantwoordelijk hebben op te nemen in de strijd tegen kinderarmoede. Daarom ben ik blij dat de Senaat die uitdaging vandaag aangaat.	M. Bert Anciaux (sp.a). –
De heer Philippe Mahoux (PS). –	M. Philippe Mahoux (PS). – Madame la Présidente, nous avons cosigné cette demande, mais je voudrais faire deux remarques. Premièrement, le caractère spécifique de la pauvreté infantile touche des enfants en pleine croissance. Les conséquences du vécu de cette pauvreté risquent, si elles ne sont pas prises en charge, de se répercuter durant une longue période de l’existence de ce jeune dont le principe de résilience n’est pas identique à celui de l’adulte. Deuxièmement, nous avons abordé ici ce problème de la pauvreté infantile, mais nous devrons consacrer une partie de notre travail à traiter de ce problème pour tous les enfants dans le monde, plus particulièrement là où leur situation est dramatique.
De heer Jean-Paul Wahl (MR). –	M. Jean-Paul Wahl (MR). – Je désirerais intervenir sur le point précédent. Le groupe MR se rallie à tous les arguments qui ont été évoqués dans l’élaboration de ce rapport. Cependant, à la suite de la remarque de M. Mahoux, je voudrais souligner qu’il ne faudrait pas trop élargir le débat afin d’éviter d’aggraver notre arriéré parlementaire et de prendre ainsi le risque de ne pas pouvoir mener à bien l’ensemble de nos missions. Je partage l’avis de M. Mahoux sur l’importance du problème de la pauvreté des jeunes dans le monde, mais je voudrais, lors de la prochaine séance de la commission, que l’on se limite à son ordre du jour. Je pense que nous pouvons être tout aussi efficaces en restant concis. Ce type de rapport concerne les entités fédérées et la Fédération Wallonie-Bruxelles et je suis convaincu que nous trouverons un consensus pour l’ordre des travaux.
Inoverwegingneming van voorstellen	Prise en considération de propositions
De voorzitter. – De lijst van de in overweging te nemen voorstellen werd rondgedeeld. Zijn er opmerkingen? Aangezien er geen opmerkingen zijn, beschouw ik die voorstellen als in overweging genomen en verzonden naar de commissies die door het Bureau zijn aangewezen.	Mme la présidente. – La liste des propositions à prendre en considération a été distribuée. Y a-t-il des observations? Puisqu’il n’y a pas d’observations, ces propositions sont considérées comme prises en considération et renvoyées à la commission indiquée par le Bureau.
(De lijst van de in overweging genomen voorstellen wordt in de bijlage opgenomen.)	(La liste des propositions prises en considération figure en annexe.)
Overlijden van een oud-senator	Décès d’un ancien sénateur
De voorzitster. – De Senaat heeft met groot leedwezen kennis gekregen van het overlijden van de heer Paul Peeters, gewezen senator.	Mme la présidente. – Le Sénat a appris avec un vif regret le décès de M. Paul Peeters, ancien sénateur.
Uw voorzitster heeft het rouwbeklag van de Vergadering aan de familie van ons betreurde gewezen medelid betuigd.	Votre présidente a adressé les condoléances de l’Assemblée à la famille de notre regretté ancien collègue.
Stemmingen	Votes
(De naamlijsten worden in de bijlage opgenomen.)	(Les listes nominatives figurent en annexe.)
Informatieverslag betreffende de opvolging van de toepassing van het Actieplatform van de Vierde VN‑Wereldvrouwenconferentie van Peking (Stuk 6‑97)	Rapport d’information concernant le suivi de la mise en œuvre de la Plateforme d’action de la quatrième Conférence mondiale des Nations unies sur les femmes (Pékin) (Doc. 6‑97)
De voorzitster. – We stemmen over de vaststellingen en aanbevelingen van de commissie.	Mme la présidente. – Nous votons sur les constatations et les recommandations de la commission.
De heer Philippe Mahoux (PS). –	M. Philippe Mahoux (PS). – Tout en regrettant la disparition du Comité d’avis pour l’égalité des chances entre les femmes et les hommes, je souligne la qualité du travail réalisé en commission et j’en remercie les membres. Un des paradoxes de ce rapport est qu’il conclut à la nécessité d’assurer un suivi. Or, le Comité d’avis pour l’égalité des chances entre les femmes et les hommes était l’organe adéquat pour cette tâche. Cela dit, je suis prêt à déposer une proposition de modification du règlement pour créer une structure chargée, deux à trois semaines avant le 8 mars, d’évaluer l’application des recommandations. (Applaudissements sur plusieurs bancs) J’ai lu attentivement le rapport, dont je souligne la qualité. J’ai relevé une certaine volonté d’éluder les questions budgétaires. Il ne faut pas verser dans l’angélisme: certaines actions proposées ont un coût. Je ne cesserai de répéter que les mesures budgétaires prises par la majorité fédérale ne vont pas dans le bon sens. La violence est un problème important. Comme j’ai promis de le faire, je voudrais attirer l’attention sur la situation intolérable des femmes et filles yézidies, qui ne sont pas explicitement mentionnées dans le rapport. Pour conclure, je voudrais souligner, sous forme de clin d’œil, que si un quota était fixé, vous devriez rétablir l’égalité en ce qui concerne mon groupe.
De heer Steven Vanackere (CD&V). – Ik heb maar één zin nodig om mijn geachte collega Mahoux eraan te herinneren dat de Senaat het Adviescomité voor gelijke kansen voor vrouwen en mannen niet heeft afgeschaft, maar heeft beslist dat de taken van dat comité behartigd worden door de commissie die Pol Van Den Driessche voorzit. Voor alles wat te maken heeft met de follow-up van de aanbevelingen die hier zijn geformuleerd en die hij aan het adviescomité zou willen toewijzen, moet hij zich dus wenden tot collega Van Den Driessche.	M. Steven Vanackere (CD&V). –
De voorzitster. – Wij gaan over tot de stemming.	Mme la présidente. – Nous passons au vote.
Stemming 1	Vote n^o 1
Aanwezig: 45 Voor: 44 Tegen: 0 Onthoudingen: 1	Présents: 45 Pour: 44 Contre: 0 Abstentions: 1
– De vaststellingen en aanbevelingen van de commissie zijn aangenomen. – Ze zullen worden meegedeeld aan de eerste minister, aan de staatssecretaris voor Armoedebestrijding, Gelijke Kansen, Personen met een beperking, Bestrijding van de fiscale fraude en Wetenschapsbeleid, en aan de minister-presidenten en de voorzitters van de parlementen van de Gemeenschappen en de Gewesten.	– Les recommandations sont adoptées. – Elles seront communiquées au premier ministre, à la secrétaire d’État à la Lutte contre la pauvreté, à l’Égalité des chances, aux Personnes handicapées, à la Lutte contre la fraude fiscale et à la Politique scientifique, et aux ministres-présidents et aux présidents des parlements des Communautés et des Régions.
Verzoek tot het opstellen van een informatieverslag betreffende de noodzakelijke samenwerking tussen de federale overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten inzake de gezamenlijke aanpak van de strijd tegen kinderarmoede in ons land (Stuk 6‑162)	Demande d’établissement d’un rapport d’information concernant la nécessaire collaboration entre l’autorité fédérale, les Communautés et les Régions en vue de développer une approche commune dans la lutte contre la pauvreté infantile dans notre pays (Doc. 6‑162)
Stemming 2	Vote n^o 2
Nederlandse taalgroep	Groupe linguistique néerlandais
Aanwezig: 24 Voor: 23 Tegen: 0 Onthoudingen: 1	Présents: 24 Pour: 23 Contre: 0 Abstentions: 1
Het quorum en de gewone meerderheid zijn bereikt.	Le quorum des présences et la majorité simple sont atteints.
Franse taalgroep	Groupe linguistique français
Aanwezig: 20 Voor: 20 Tegen: 0 Onthoudingen: 0	Présents: 20 Pour: 20 Contre: 0 Abstentions: 0
Het quorum en de gewone meerderheid zijn bereikt.	Le quorum des présences et la majorité simple sont atteints.
De Duitstalige gemeenschapssenator heeft voor gestemd.	Le sénateur de communauté germanophone a voté pour.
De tweederdemeerderheid is bereikt.	La majorité des deux tiers est atteinte.
– Het verzoek heeft de meerderheid van de uitgebrachte stemmen en minstens een derde van de uitgebrachte stemmen behaald in elke taalgroep. – Derhalve is het verzoek aangenomen.	– La demande a obtenu la majorité des suffrages et au moins un tiers des suffrages dans chaque groupe linguistique. – Par conséquent, la demande est adoptée.
Regeling van de werkzaamheden	Ordre des travaux
De voorzitster. – De agenda van deze vergadering is afgewerkt. De volgende vergadering vindt plaats op vrijdag 20 maart.	Mme la présidente. – L’ordre du jour de la présente séance est ainsi épuisé. La prochaine séance aura lieu le vendredi 20 mars.
(De vergadering wordt gesloten om 15 uur.)	(La séance est levée à 15 h.)
Berichten van verhindering	Excusés
Afwezig met bericht van verhindering: de heer Daems, met opdracht in het buitenland, de dames Lieten en Taelman, de heren Gryffroy en Peumans, wegens andere plichten.	M. Daems, en mission à l’étranger, Mmes Lieten et Taelman, MM. Gryffroy et Peumans, pour d’autres devoirs, demandent d’excuser leur absence à la présente séance.
– Voor kennisgeving aangenomen.	– Pris pour information.
Bijlage	Annexe
Naamstemmingen	Votes nominatifs
Stemming 1	Vote n^o 1
Aanwezig: 45 Voor: 44 Tegen: 0 Onthoudingen: 1	Présents : 45 Pour : 44 Contre : 0 Abstentions : 1
Voor	Pour
Bert Anciaux, Anne Barzin, Christophe Bastin, Jan Becaus, Jacques Brotchi, Karin Brouwers, Ann Brusseel, Cathy Coudyser, Sabine de Bethune, Piet De Bruyn, Valérie De Bue, Christine Defraigne, Annick De Ridder, Olivier Destrebecq, Petra De Sutter, Nadia El Yousfi, Yves Evrard, Cindy Franssen, Latifa Gahouchi, Brigitte Grouwels, Philippe Henry, Lieve Maes, Philippe Mahoux, Bertin Mampaka Mankamba, Elisabeth Meuleman, Alexander Miesen, Christie Morreale, Patrick Prévot, Hélène Ryckmans, Katia Segers, Cécile Thibaut, Steven Vanackere, Wilfried Vandaele, Pol Van Den Driessche, Miranda Van Eetvelde, Jan Van Esbroeck, Karl Vanlouwe, Bart Van Malderen, Peter Van Rompuy, Lode Vereeck, Christiane Vienne, Jean-Paul Wahl, Véronique Waroux, Olga Zrihen.
Onthoudingen	Abstentions
Anke Van dermeersch.
Stemming 2	Vote n^o 2
Nederlandse taalgroep	Groupe linguistique néerlandais
Aanwezig: 24 Voor: 23 Tegen: 0 Onthoudingen: 1	Présents : 24 Pour : 23 Contre : 0 Abstentions : 1
Voor	Pour
Bert Anciaux, Jan Becaus, Karin Brouwers, Ann Brusseel, Cathy Coudyser, Sabine de Bethune, Piet De Bruyn, Annick De Ridder, Petra De Sutter, Cindy Franssen, Brigitte Grouwels, Lieve Maes, Elisabeth Meuleman, Katia Segers, Steven Vanackere, Wilfried Vandaele, Pol Van Den Driessche, Miranda Van Eetvelde, Jan Van Esbroeck, Karl Vanlouwe, Bart Van Malderen, Peter Van Rompuy, Lode Vereeck.
Onthoudingen	Abstentions
Anke Van dermeersch.
Franse taalgroep	Groupe linguistique français
Aanwezig: 20 Voor: 20 Tegen: 0 Onthoudingen: 0	Présents : 20 Pour : 20 Contre : 0 Abstentions : 0
Voor	Pour
Anne Barzin, Christophe Bastin, Jacques Brotchi, Valérie De Bue, Christine Defraigne, Olivier Destrebecq, Nadia El Yousfi, Yves Evrard, Latifa Gahouchi, Philippe Henry, Philippe Mahoux, Bertin Mampaka Mankamba, Christie Morreale, Patrick Prévot, Hélène Ryckmans, Cécile Thibaut, Christiane Vienne, Jean-Paul Wahl, Véronique Waroux, Olga Zrihen.
Duitstalige gemeenschapssenator	Sénateur de communauté germanophone
Voor	Pour
Alexander Miesen.